فرهاد پورسخا روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: بسیاری از دشت های بزرگ كشور مانند دشت قزوین و اسلامشهر به ویژه دشت های شرقی كشور كه بیشترین كمبود آب را دارند دچار پدیده فرونشست شده اند ، در استان های مركزی هم شاهد بروز این پدیده هستیم، متاسفانه در برخی دشت های شمالی كشور كه بارندگی زیاد است نیز فرونشست مشاهده می شود.
پورسخا گفت: بارش سالانه در كشور حدود 400 میلیارد متر مكعب است كه از این میزان حدود 120 میلیارد متر مكعب قابلیت جذب و استفاده دارند و بقیه در قالب آبهای سطحی و آبهایی كه وارد تالاب می شوند مورد استفاده قرار می گیرند.
وی معتقد است میزان مصرف كشور از منابع آبی زیر زمینی به مراتب بیشتر از مقداری است كه زمان بارندگی جذب زمین می شود، یعنی اكنون از ذخیره های دوران قدیم آبهای زیر زمینی استفاده می شود كه این میزان برداشت بیش از توان طبیعی سفره های آبی است. به عبارتی چندین برابر بیشتر از توان این منابع برداشت می شود.
وی افزود: این نحوه برداشت سبب می شود تا سطح ایستایی سفره های زیر زمینی از حد معمول پایین تر رود كه به اصطلاح می گویند بیلان آبی كاهش یافته است، با این تعریف می توان گفت بیلان آبی در دشت های بزرگ كشور منفی است.
مدیر دفتر آب و خاك سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: بر اثر پایین رفتن سطح ایستایی آبهای زیر زمینی، دشت هایی كه روی آن قرار دارند دچار فرونشست می شوند كه بر اثر این فرو نشست بخش آبرفتی و اسفنجی خاك كه آب را در خودش نفوذ می داده متراكم می شود كه در این شرایط دیگر قادر به جذب آب نیست در واقع حالت اسفنجی خود را از دست می دهد و این دیگر قابل جبران نیست.
وی اظهارداشت: این اتفاقی است كه اكنون در دشت های كشور افتاده است و سفره های زیر زمینی خاصیت اسفنجی خود را برای ذخیر كردن آب از دست داده اند.
پورسخا به عوارض زیست محیطی پدیده فرونشست اشاره كرد و گفت: مهمترین عوارض زیست محیطی این پدیده غیر قابل نفوذ شدن زمین دشت هاست زیرا در این شرایط خاك خاصیت اسفنجی و جذب آب خود را از دست می دهد بنابراین باران به صورت سیلاب در سطح زمین جاری می شود.
وی افزود: وقتی دشت فرونشست می كند خلل و فرج خاك كه موجب جذب و نفوذ آب می شود از بین می رود به عبارتی خاك آن قسمت سفت می شود بنابراین اگر دشت هم كمی شیب داشته باشد در صورت بارش باران فرصت نفوذ آب از آن گرفته شده و موجب فرسایش خاك نیز می شود.
وی تاكید كرد: مساله مهم در از بین رفتن حالت اسفنجی زمین این است كه دیگر امكان احیای مجدد آنها وجود ندارد.
این مقام محیط زیست گفت: بیش از 110 هزار حلقه چاه غیر مجاز در كشور وجود دارد كه برداشت بی رویه از آنها موجب كاهش آبهای زیرزمینی شده است در حالی كه برداشت در این منابع باید متناسب با میزان ورودی آن صورت گیرد در حالی كه ما بدون توجه به این اصل اقدام به بهره برداری می كنیم.
برداشت آب زیرزمینی در ایران متناسب با روش كشورهای توسعه یافته، صورت نگرفته در حالی كه در كشورهای توسعه یافته 70 درصد از آب های زیرزمینی در بخش كشاورزی استفاده می شود، این رقم در ایران به 93 درصد می رسد.
وی افزود: این اتفاقی است كه در اطراف دریاچه ارومیه رخ داده است در واقع حفر چاه های غیر مجاز موجب شد تا جریان معكوس رخ دهد، سفره های زیر زمینی یكی از منابع تامین آب دریاچه ارومیه است كه به علت برداشت بی رویه از چاه های غیر مجاز از بین رفتند، در واقع برداشت بی رویه موجب پایین آمدن سطح آب این سفره ها و درنهایت روان شدن آب شور دریاچه به سمت چاه ها شد و آب آنها را نیز شور كرد.
ایران جزو كشورهای پر مخاطره جهان است و با تجربه كردن 31 مخاطره از 40 مورد، مقام سوم كشورهای های پرمخاطره در سال 2010 را به خود اختصاص داده است كه چند سالی است پدیده فرونشست نیز به آن اضافه شده است.
به اعتقاد برخی كارشناسان زمین شناسی، دشت های اطراف تهران هر سه سال به اندازه یك متر فرونشست می كند و براساس بررسی های انجام شده، تا سال 2010 میزان فرونشست زمین در دشت تهران 17 سانتیمتر در سال بوده كه این رقم اكنون با افزایش بیش از دو برابری به 36 سانتیمتر در سال رسیده است.
براساس آمار اعلام شده بالا ترین نرخ فرونشست زمین در دنیا مربوط به مكزیكوسیتی با 32 سانتیمتر در سال است.
علمی ( 4 ) **9014**1599
تهران - ایرنا - مدیر دفتر آب و خاك سازمان حفاظت محیط زیست گفت: 40 دشت بزرگ كشور در معرض پدیده فرونشست قرار دارد كه برداشت بی رویه از آبهای سفره های زیر زمینی به وسیله بیش از 110 هزار حلقه چاه غیر مجاز علت اصلی بروز این پدیده است.
