اعتراضات مردمي كه در روزهاي اخير در اوكراين شكل گرفته است، به بهانه اعتراض به رئيس جمهور اين كشور، «يانوكويچ» و امتناع وي از امضا توافق با اتحاديه اروپا شروع گشت. پذيرش اين توافق مي تواند سرآغاز مسير پيوستن اوكراين به اتحاديه اروپا بعنوان بيست و هشتمين كشور عضو باشد.
اعتراضات مردمي نشان از تمايل افكار عمومي به كاهش پيوندهاي كشور با روسيه و نزديك شدن به اروپا دارد؛ بر طبق نظر سنجي ها 44% از مردم از ايده پيوستن به اتحاديه اروپا حمايت مي كنند،36% از مردم با آن مخالفند و 20% موضع ممتنع اتخاذ نموده اند. بر طبق اين نظرسنجي 58% از موافقين نزديكي اوكراين و اروپا را جوانان تشكيل مي دهند. عمده اين افراد(74%) در غرب كشور ساكن مي باشند.
يانوكويچ در هفته گذشته به يكي از مقامات اروپايي گفته است كه ممكن است به امضا توافقنامه رضايت دهد، با اين حال مردم متعهد شدند كه براي اعمال فشار بر رئيس جمهور و گرفتن حداكثر امتيازات، به اعتراضات خود ادامه دهند.
مهمترين دليل رويگرداني دولت اوكراين از اروپا فشار اقتصادي و سياسي روسيه است. رئيس جمهور روسيه، پوتين وابستگي اوكراين را به منزله نفوذ خود در ميان كشورهايي مي بيند كه روزي جزئي از اتحاد جماهير شوروي بودند. پوتين عموما غرب و اتحاديه اروپا را متهم به تلاش در راستاي تسخير اوكراين مي نمايد.
اوكراين پس از چندين بار شكست در مسير مدرنيزاسيون اقتصادي و آزادسازي سياسي پس از استقلال خود در سال1991 به نقطه كنوني رسيده است. سياست هاي اوليه منجر به سود جستن تعداد انگشت شماري از افراد كه اغلب از كمونيست هاي سابق بودند شده است. در حال حاضر عمده توليد ناخالص داخلي كشور توسط 50 نفر كنترل مي شود.
رئيس جمهور كنوني، يانوكويچ در سال 2010 انتخاب شد. وي كه به لحاظ سياسي به مسكو نزديك است نتوانسته است اوكراين را از وضعيت وخيم اقتصادي كه در آن گرفتار است نجات بدهد و در عرصه سياست نيز رويكردهاي سركوبگرانه، از جمله بازداشت بي مورد نخست وزير سابق 'يوليا تيموشنكو' را در پيش گرفته است.
براي بررسي زواياي تحولات اخير در اوكراين و روندهاي ژئوپلتيك موثر بر آن توجه به موارد پنج گانه زير ضروري مي نمايد:
1- سقوط يك امپراتوري
آنچه كه در اوكراين شاهد آن هستيم، تنها يك نمونه از آثار طولاني مدت سقوط يك امپراتوري به وسعت و عظمت اتحاد جماهير شوروي است. جنگ هاي فرقه اي در سوريه، هرج و مرج گسترده تر در جهان عرب و جنگ بالكان در اواخر قرن بيستم همگي مي تواند به نوعي از پس لرزه هاي سقوط امپراتوري هاي پيشين باشد. همه اين موارد نشان از سستي مرزبندي هايي دارد كه پس از پايان جنگ جهاني اول و سقوط امپراتوري عثماني و امپراتوري اتريش- مجارستان توسط قدرت هاي آن زمان صورت گرفت.
بنابراين پيامدهاي سقوط اتحاد جماهير شوروي نيز دور از انتظار نيست. اين پيامدها از دو دهه پيش خود را نشان داده است و در آينده نيز ادامه خواهد يافت.
2- انقلاب در رسانه هاي اجتماعي
در اوكراين مي توانيم نمونه ديگري از كارايي رسانه هاي اجتماعي در شكستن مرزها و ايجاد انقلاب در گفتمان هاي بين المللي را شاهد باشيم. ميليون ها تلفن همراه هوشمند و ساير تكنولوژي هاي در دسترس، توانسته به مردم فاصله ميان زندگي در اوكراين و حكومت در اين كشور را با آن چه كه در ساير نقاط جهان در جريان است به مردم نشان بدهد.
3- فرهنگ، سرنوشت محتوم سياسي نيست
اتحاديه اروپا به اوكراين رسيده است و استقبال مردم از آن نيز خطرات چندجانبه اي را متوجه سيستمي نموده است كه پوتين سعي دارد در روسيه به حفظ آن بپردازد. در يك سطح، گرايش اوكراين به اروپا مي تواند به منزله نابودي اميد رهبران روسيه نسبت به ايفاي نقش مسلط در ميان كشورهايي تعبير شود كه از اتحاد جماهير شوروي جدا شده اند؛ ايده اي كه اخيرا در قالب طرح پيشنهاد اتحاديه گمركي مطرح گشته است.
در سطحي گسترده تر، تمايل اوكراين به سوي غرب بخصوص اگر همراه با اصلاحات سياسي باشد كه پيش شرط اتحاديه اروپا براي كشورهاي مشتاق به عضويت در اين اتحاديه اند، مي تواند به افكار عمومي روسيه نشان بدهد پذيرش سياست هايي كه در روسيه تبديل به عرف متداول جامعه شده است، در جامعه اي همچون اوكراين كه بسيار شبيه به روسيه است جنبه الزامي ندارد. در بين كشورهاي جدا شده از اتحاد جماهير شوروي اوكراين مي تواند بهترين مثال در اين راستا باشد، زيرا اكثر مردم روسيه كيو را زادگاه فرهنگ اسلاوي مي دانند.
4- مرزي جديد براي اتحاديه اروپا
اوكراين مي تواند به منزله مرز جديد اتحاديه اروپا باشد؛ اگر چه اين كشور اخيرا با مشكلات اقتصادي و مالي زيادي رو به رو بوده است اما تجربه تاريخي و موفقيت آميز آن در ايجاد حاكميت و گسترش آزادسازي سياسي حائز اهميت است. اتحاديه اروپا تا كنون تلاش بسياري براي تحكيم اين روندها در برخي از كشورهاي سابق اتحاد جماهير شوروي همچون لهستان، ليتواني، جمهوري چك و بلغارستان انجام داده است.
اتحاديه اروپا هم اكنون بسياري از كشورهايي كه سابقا عضو شوروي بوده اند را در خود جاي داده است. اوكراين با توجه به معيارهايي همچون جمعيت (48 ميليون نفر)، وابستگي فرهنگي و حجم تجارت مي تواند مهم ترين كشور در ميان كشورهاي جدا شده از شوروي سابق باشد. عمده گاز طبيعي روسيه از طريق اوكراين به اروپا منتقل مي گردد.
5- متحدان آمريكا و پيوندهاي اقتصادي
همه اين تحولات به شدت براي ايالات متحده آمريكا حائز اهميت مي باشد. هر چه تعداد كشورهاي اروپايي پايبند به رويه هاي غربي در عرصه هاي گوناگون از سياست گرفته تا تجارت بيشتر باشد، آمريكا مي تواند متحدين بيشتريني در عرصه سياست خارجي داشته باشد و از روابط اقتصادي بيشتري بهرمند گردد. از سوي ديگر در شرايط حاضر ايالات متحده بايد سعي كند تمايل خود به گرايش اوكراين به سوي غرب را ملايم تر كند تا بدين ترتيب از مخالفت بيشتر روسيه، آن هم در شرايطي كه همراهي گسترده آن براي حل بحران سوريه و پرونده هسته اي ايران ضروري است، جلوگيري به عمل آورد.
صرفنظر از اينكه تعارضات اخير در اوكراين چگونه پايان خواهد يافت، مي توان گفت فشارهايي كه براي اصلاحات وجود دارد از ميان نخواهد رفت. اين اعتراضات بستر ساز حضور رهبران مخالف موثر و قدرتمند خواهد بود و مي توانيم انتظار حضور آنها را در عرصه انتخابات رياست جمهوري 2015 داشته باشيم.
منبع: www.ozy.com
اول ** 1610
تهران - ايرنا - اوكراين به عنوان يكي از كشورهاي تجزيه شده از اتحاد جماهير شوروي سابق، در حال حاضر بيشترين قرابت را با روسيه به لحاظ اخلاقي، تاريخي، زبان شناختي و فرهنگي دارد. در سال 1991 و با تجزيه شوروي 15 كشور مستقل تشكيل گرديد كه اوكراين يكي از اين كشورها مي باشد.
