به گزارش ایرنا، در ویترین های پر زرق و برق كفش فروشیهای مشهد كه در پاساژهای بزرگ یا خیابانها چشم هر رهگذری را به خود خیره می كند، كفش های خوش رنگ با طرحهای متنوع به نمایش درآمده است كه با فرا رسیدن هر فصل، مشتری خود را از هر طبقه ای از اجتماع جذب می كند.
كفش جزو كالاهایی است كه همیشه مشتری دارد بویژه خانم ها كه متناسب با هر نوع آب و هوا و به فراخور مهمانی های بزرگ یا كوچك، از پشت شیشه های ویترین مغازه ها به كفش ها خیره شده و بعضا بی توجه نسبت به قیمت بالای آن یا وسع مالیشان، كفش مورد علاقه اشان را برمی گزینند و می خرند.
اما پشت پرده این ویترین های مجلل و پر زرق و برق، كارگاه های بی نور و محقری با كارگرهای بینوا، كفش ها را طراحی می كنند و می دوزند كه تصور تولید شدن این كفش های زیبا از چنین مكانی برای بسیاری از خانم های خوش پوش كه پول های زیاد برای خرید كفش می دهند، غیرممكن است.
شاید كفش مشهد كه حاصل رنج ده ها كارگر با امیدهای فراوان برای مقبول شدن هنرشان در نزد خانم های ایرانی و غیرایرانی است، قابل مقایسه با كفش های زیبای اروپایی با كیفیت بالا نباشد اما هنر این كارگران در بین ایرانی ها و كشورهای همجوار كه پاهایشان با كفش های مشهدی سازگار شده است، خواهان زیادی دارد.
به اتفاق همكارم برای گرفتن گزارش از فعالان صنعت كفش مشهد به محل استقرار كفاش ها در خیابان مطهری شمالی واقع در مركز شهر رفتیم، در پرس و جو از مردم برای یافتن كارگاه ها، متوجه شدیم كه محل استقرار آن ها در خیابان مطهری شمالی 6 را به راسته كفاش ها می شناختند و به كمك آنان توانستیم به كارگاه ها و مغازه هایی كه بنكداران برای فروش كفش باز كرده بودند، سری بزنیم.
مغازه دارهای آن محل پس از پی بردن به نیت مان، ما را به سمت یكی از كارگاه های كفاشی راهنمایی كردند، توانستیم با صاحب كارگاه آشنا شویم و به كمك وی از كارگاه و كارگرانش عكس و خبر تهیه كنیم.
كارگاه در واقع خانه ای بسیار كوچك و قدیمی بود و آنچنان بی دوام و آسیب پذیر به نظر می رسید كه فقط یك بارندگی طولانی یا یك زلزله خفیف می توانست سقف آن را بر سر صاحبانش خراب كند.
حیاط كوچك خانه را به انباری از مواد اولیه كفش نظیر چرم، كفی، جعبه، چسب و بند و غیره تبدیل كرده و در طبقه بالا چهار كارگر در پشت میز خود مشغول كفش دوزی بودند.
محیط بسیار غیربهداشتی و محقر بود، روی زمین ته سیگارهای له شده و دوده سیاه به چشم می خورد و فضای مملو از بوی تند چسب، نفس كشیدن را مشكل می كرد، دستگاه های مخصوص بریدن و دوختن كفش نیز كه در گوشه و كنار به چشم می خورند، قدیمی و خاك گرفته بودند و در بین تنها اتاق طبقه بالای آن خانه، چهار كارگر در كنار یكدیگر مشغول كار بوده و فضا را تنها برای عبور و جابه جا شدن دو نفر باز كرده بودند.
با یكی از كارگرها كه جوانی 30 ساله به نظر می رسید، به گفت و گو نشستیم؛ وی خود را 'سعید بلوچ' از كشور افغانستان معرفی كرد و گفت: 18 جفت كفش در روز می دوزم و هفته ای حقوق می گیرم كه جمع حقوق چهار هفته 600 هزار تومان می شود.
وی افزود: كار من فقط دوختن كفش های زنانه است، سركارگر هر روز صبح، طرح ها را به ما می دهد و براساس طرح الگو در می آوریم و با استفاده از نخ و كفی و چرم و پارچه مخصوص، كفش ها را می دوزیم.
او بیان كرد: حقوقش بد نیست اما بیمه ام نمی كنند لذا جای ثابت ندارم و هر جا بیشتر حقوق دهند، همان كارگاه می روم، وسع مالی ام هم آنقدر نیست كه بتوانم خودم را بیمه كنم.
وی افزود: دستگاه ها در كارگاه قدیمی هستند و طرح های جدید كفش های زنانه كه می آید مجبور می شویم با دست درست كنیم كه خوشبختانه خوب هم از كار درمی آید و همیشه مشتری دارد.
به سراغ یكی دیگر از كارگرهای این كارگاه رفتیم، مشغول بریدن 12 كفی به اندازه یكسان با وسیله مخصوص برش بود، وی خود را 'مهدی شمس طلب' و 33 ساله معرفی كرد و گفت: چند سال است كه به ایران آمدم و كار كفش دوزی را یاد گرفتم و الان در این حرفه مشغول كار هستم.
ی بیان كرد: كار كفاشی در مشهد نیاز به یك بنگاه كاریابی دارد زیرا وجود این بنگاه باعث می شود كارگرهای بیكار مراجعه كرده و در كارگاه هایی كه به وجودشان نیاز است، مشغول شوند.
او اظهار داشت: متاسفانه به رغم كار سختی كه داریم، بیمه مان نمی كنند، وقتی بیمه نباشیم كارمان هم اعتبار ندارد.
به طبقه پایین كه زیرزمین خانه محسوب می شد، رفتیم، كارگری حدودا 60 ساله به نظر می رسید و در آنجا به تنهایی مشغول كار بود، در گوشه ای دیگر چكمه های زنانه و مد روزی دیدیم كه روی هم تلنبار شده و همگی نو و رویشان نایلون كشیده شده بود.
كل كارگاه با یك اجاق گاز چهارگوشه یك شعله ای كه شیلنگ آن به یكی از لوله های گاز بسته شده بود، گرم می شد و ظاهر كارگاه به گونه ای بود كه تنها یك غفلت از سوی كارگران باعث آتش سوزی و بروز حادثه ای تلخ می شد.
با صاحب كارگاه به گفت و گو نشستیم و وی در پاسخ به سوالاتمان گفت: كارگاه اجاره ای است كه پنج میلیون تومان ودیعه و ماهی 400 هزار تومان اجاره دارد كه به هیچ وجه این میزان اجاره با ظاهر كارگاه و درآمدی كه ماهانه داریم، منصفانه نیست.
وی كه خود را 'مجید كریمی' معرفی كرد، گفت: مشكل عمده تولیدكنندگان كفش مشهد، نبود مكان ثابت برای راه اندازی كارگاه های متمركز و وجود اتباع افغان است كه بازار را از دستمان گرفته اند.
وی بیان كرد: افغان ها در خانه هایشان با اعضای خانواده خود كارگاه كفش دوزی كوچكی به راه می اندازند، بعد كفش ها را با طرح هایی كه از ما كپی كرده اند و با كیفیت و قیمت پایین تر به بنكداران می فروشند و بنكداران نیز این كفش ها را به مشتریان به نام كفش مشهد عرضه می كنند.
وی اظهار داشت: افغان ها با این رویه ای كه در پیش گرفته اند، بازار ما تولیدكنندگان مشهدی كه كفش با كیفیت عالی و طرح های متنوع تولید و با قیمت واقعی عرضه می كنیم را خراب كرده و باعث شده اند كه مشتریهای خود را در بین بنكداران از دست بدهیم.
او با تاكید بر اینكه باید كل كارگاه های افغان در مشهد جمع آوری شوند، افزود: كارگر كفاش خوب نیز با شرایط مطلوب در بین ایرانی ها كم پیدا می شود لذا مجبور هستیم كارگر افغان كه با هر شرایطی سازگار است، به كار بگیریم.
وی بیان كرد: در تمام مشهد یك كارگاه كفش استاندارد وجود ندارد و همه كفش های مشهد در همین كارگاه های مخروبه تولید می شود كه هر لحظه ممكن است بر سر كارگرها فرو بریزد.
او گفت: بیشتر كارگران فعال در حوزه كفش مشهد افغان و یا افراد گرفتار مواد مخدر هستند و كارگر سالم كمتر پیدا می شود، از سوی دیگر مكان نامناسب كارگاه و بوی مواد شیمیایی نظیر چسب كه همواره در فضا كارگاه پراكنده است، باعث شده بیشتر كارگران از جمله خود من به مشكلات تنفسی مبتلا شویم.
او با بیان اینكه 40 سال است كه كارگاه كفش دارد، افزود: 10 سال قبل مسوولان مربوطه به زور به داخل كارگاه ها می آمدند و كارگرها را بیمه می كردند اما امروز به اداره بیمه می رویم و التماس می كنیم بیایند كارگرانمان را بیمه كنند اما اقدامی انجام نمی دهند.
وی اظهار داشت: شهرداری گفته است كه باید برای این كارگاه مجوز تجاری و جواز كسب بگیرم تا كارگرها بیمه شوند اما مدتی است كه جواز كسب و مجوز تجاری برای كارگاه گرفته ام و سالی یك میلیون تومان برای تجاری بودن كارگاه به شهرداری می پردازم اما هنوز اداره بیمه كارگرهایم را بیمه نمی كنند.
او با بیان اینكه نظارتی بر حوزه تولید كفش وجود ندارد، ادامه داد: هر كفش زنانه برای ما 25 هزار تومان هزینه دربردارد، وقتی كفش ها را به بنكداران می دهیم هزار تا دو هزارتومان روی قیمت كفش اضافه می كنند و می فروشند و پول ما را سریع می دهند.
وی اضافه كرد: اما وقتی كفش مان را به تك فروش ها می دهیم، كفش ها را به دو برابر قیمت اصلی می فروشند اما پول ما را نمی دهند و چون طلبمان از آنها فاكتوری است و نمی توان شكایتی كرد تا جایی كه می توانند دادن پول را به تعویق می اندازند و ما را در دادن دستمزد كارگران دچار مشكل می كنند.
وی گفت: چند سالی است كه خوشه صنعتی كفش در مشهد راه اندازی شده اما تاكنون هیچ كاری برای تولیدكنندگان نكرده است و وضعیت ما نسبت به سال های قبل نه تنها تغییری نكرده بلكه بدتر نیز شده است.
او افزود: مسوولان خوشه صنعتی كفش اگر می خواهند كاری كنند یك جلسه تشكیل دهند ما تولیدكنندگان حرفهایمان را به آنان بگوییم.
وی اظهار داشت: اگر واقعا خوشه ای وجود داشته باشد كه نباید كفش های تولیدی فصلی در كارگاه من روی دستم بماند، باید برای كفشهای من بازار پیدا كرده و كارگرهایم را بیمه كنند، اگر غیر از این است پس مفهوم راه اندازی خوشه صنعتی برای كفاش ها در مشهد چیست؟
به كارگاه دیگری در همان راسته كفاشان رفتیم، كارگاه كفش، خانه ای قدیمی و كوچك بود كه محیط بدتری نسبت به خانه قبلی داشت، كارگران در فضای بسیار بدی مشغول كار بودند اما كفش هایی كه تولید می كردند خیلی زیبا بود.
با صاحب كارگاه مشغول صحبت شدیم، وی كه خود را 'خلیل الله نامدار' معرفی كرد، گفت: صنف كفاشان هیچ اتحادیه ای در مشهد ندارد و هیچ مسوولی پیگیر مشكلات ما نیست و الان نمی دانم با 600 جفت كفش زمستانی كه روی دستم مانده است، چه كار كنم.
وی افزود: عامل خوشه صنعتی كفش چند سال قبل یك جلسه ای برای ما گذاشت اما بعد از دادن آن همه وعده و وعیدها، هیچ قدمی برنداشته است.
او اظهار داشت: خوشه صنعتی كفش به ما گفته است كه كارگر برای كارگاه ها می فرستد، به ما آموزش می دهد، تسهیلات و دستگاه های خوب در اختیارمان می گذارد، مكان مناسبی برای كارگاه در نظر می گیرد اما تا الان به هیچ یك از قول های خود عمل نكرده است.
وی بیان كرد: خوشه كفش باید مكانی برای ساماندهی و تجمیع همه كارگاه های تولیدی كفش در مشهد راه اندازی كند، كارگرهای ایرانی و خوب را شناسایی و همه آنها را بیمه كند تا صنعت كفش در مشهد رونق گیرد.
وی اظهار داشت: كار كفش پردرآمد و صنعت به روزی است كه جوانان بیكار زیادی می توانند در این حرفه مشغول فعالیت شوند اما مسوولان هیچ اقدامی برای ساماندهی فضای كارگاه ها، تامین امنیت و بیمه كارگران نكرده است تا جوانان با خیال راحت در این حرفه مشغول كار شوند.
او بیان كرد: كفش مشهد طرح و كیفیت خوبی دارد و ایرانی و غیرایرانی آن را می پسندند اما به دلیل كم كاری مسوولان، این هنر و صنعت هیچ گاه نتوانسته جایگاه خود را در كشور پیدا كند زیرا مسوولان اقدامی در این زمینه انجام نداده اند.
وی درباره كیفیت مواد اولیه برای تولید كفش گفت: عمده مواد اولیه به جز چرم و چسب از كشور چین وارد می شود كه قبلا كیفیت خوبی داشت اما اكنون خوب نیست ولی كیفیت چسب و چرم مشهد عالی است.
به سراغ یكی از مغازه های عمده فروشی كفش كه صاحب آن بنكدار حرفه كفاشی بود، رفتیم، وی خود را 'حسین سیدی' معرفی كرد و گفت: بازار خراب و وضع اقتصادی مردم خوب نیست لذا چك های بیشتر مشتریان برگشت می خورد و ما را در تامین مخارج دچار مشكل می كند.
وی بیان كرد: 70 درصد كارگاه های تولیدی كفش در مشهد به دلیل كسادی بازار تعطیل شده اند و فقط چند كارگاه كه سابقه بیشتری داشتند فعال هستند.
او اظهار داشت: كارگاه ها چون سرمایه و امكانات لازم را ندارند نمی توانند كفش صنعتی تولید كنند لذا همه آن ها كفش دستی می دوزند كه طرفدار هم دارد.
وی بیان كرد: نمایشگاه های بهاره یا پاییزه كه برگزار می شود ظلمی به كفاشان است، زیرا ما بنكداران را مجبور می كنند كفش ها را به زیر قیمت اصلی در نمایشگاه ها بفروشیم و ما برای اینكه ضرر نكنیم كفش های بنجل مربوط به سال های قبل كه در انبارها داریم را به نمایشگاه می بریم.
او اظهار داشت: از سوی دیگر باید دولت تسهیلاتی با بهره كم به ما فعالان صنعت كفش مشهد بدهد تا بتوانیم قدری به وضعیتمان سر و سامان دهیم زیرا الان با كسادی بازار و اجاره بالای مغازه حتی قادر به پرداخت دستمزد دو كارگر هم نیستیم.
وی گفت: كفش مشهد به لحاظ طرح و جنس مرغوب است و طرفدار ایرانی و غیرایرانی از كشورهای آسیای میانه زیادی دارد، بعضا كسانی كه در حرفه كفش فعال هستند از تبریز یا تهران به مشهد می آیند و از ما كفش می خرند و برچسب برند خود را بر آن می زنند و به نام كفش تبریز یا تهران در بازار شهرشان می فروشند.
او بیان كرد: صنعت كفش مشهد نیازمند برنامه ریزی منسجم و حمایت مسوولان است زیرا ظرفیت بالایی برای اشتغالزایی و تولید درآمد دارد.
با عامل خوشه صنعتی كفش مشهد نیز قبل از تهیه گزارش از كارگاه هایی كه آدرسش را به ما داد، به گفت و گو نشسته بودیم كه وی ساماندهی كارگاه ها و آموزش به كفاشان مشهد را از اهم اقدامات این تشكیلات عنوان كرد و گزارش كار مفصل وی، ما را بر آن داشت تا بازتاب اقدامات این نهاد در یكی از مناطق نامبرده از سوی وی را از نزدیك مشاهده كنیم.
عامل توسعه خوشه صنعتی كفش مشهد گفت: 80 درصد تولیدات این خوشه در مشهد كفش زنانه است كه كار دست بوده و جنبه سنتی و هنری دارد و این خوشه از بیشترین واحدهای تولیدی كفش زنانه را در كشور برخوردار است.
'محمد رضا تازیكی' اظهار داشت: یكهزار و 500 واحد تولیدكننده كفش در قالب خوشه صنعتی كفش مشهد فعالیت دارند كه زمینه اشتغال 15 هزار نفر را ایجاد كرده است.
او گفت: كلونی واحدهای تولیدی كفش خوشه در مركز شهر مشهد مستقر هستند و به علت دستی بودن كار كفش زنانه، قسمت رویه كفش در خانه ها طراحی و ساخته می شود.
وی افزود: طراحی كفش های زنانه این خوشه صنعتی در مشهد كاملا داخلی و براساس آموزش های لازم به صنعتگران از طریق اساتید فن می باشد كه هنر لازم را در كشورهای دیگر فراگرفته اند.
وی با تاكید بر كیفیت بالای كفش های زنانه تولیدی خوشه صنعتی كفش مشهد، گفت: كفش زنانه كه در بازار به نام تهران و تبریز خریده می شود یا برخی فروشندگان به نام تركیه به مشتری ها می فروشند، تولیدی مشهد است.
وی بیان كرد: قبل از توسعه خوشه صنعتی كفش مشهد كه مربوط به دو سال قبل می شود، كفش های چینی به وفور در شهر یافت می شد اما به دلیل نوسانات قیمت دلار، بالا رفتن تعرفه واردات كفش و از سویی عدم امكان تولید انبوه كفش های زنانه و نوآوری و هنری بودن كفش های زنانه تولید مشهد، شمار كفش های چینی بشدت كاهش یافته و آنچه نیز در بازار وجود دارد كفش های مردانه است.
وی بیان كرد: بیش از 50 درصد تولیدات خوشه صنعتی كفش مشهد كیفیت بالایی دارند و قابل رقابت با سایر برندهای داخلی و خارجی می باشند و كیفیت آنها قطعا از كفش های چینی بهتر است.
عامل توسعه خوشه صنعتی كفش مشهد گفت: كفش مشهد به رغم برخورداری از طراحان زبده و ظرفیت بالا برای معرفی بهتر در كشور، قبل از راه اندازی خوشه چندان در كشور شناخته شده نبود اما با راه اندازی این خوشه، اكنون كفش مشهد یك عضو در هیات مدیره جامعه صنعت كفش ایران دارد.
تازیكی افزود: یكی از برنامه های خوشه صنعتی كفش مشهد برای حضور در بازارهای بیشتر، راه اندازی فروش مشترك توسط گروهی از برندهای كفش در شهرهای مختلف ایران یا برگزاری نمایشگاه اختصاصی می باشد.
او اظهار داشت: سالانه سه درصد تولیدات خوشه صنعتی كفش مشهد كه زنانه می باشند به كشورهای افغانستان، تاجیكستان، تركمنستان، عراق و پاكستان صادر می شود و بازار خوبی در این كشورها دارد.
وی با اشاره به مواد اولیه تولید كفش گفت: 90 درصد چرم طبیعی به كار رفته در كفش داخلی است و عمده چرم های مصنوعی به كار رفته در تولید كفش وارداتی از كشور چین می باشد.
عامل توسعه خوشه صنعتی كفش مشهد گفت: این خوشه نیازمند معرفی بیشتر از سوی رسانه ها و حمایت مسوولان دولتی است و باید مردم بدانند كه كفش مشهد با چه كیفیت و كمیتی تولید و عرضه می شود.
تازیكی افزود: فرهنگ سازی در زمینه خوشه صنعتی كفش مشهد از سوی رسانه ها ضروری است تا مردم فرزندان خود را برای تحصیل و كسب مهارت در این رشته ترغیب كنند زیرا هم زمینه اشتغال فراوان و هم كسب درآمد مطلوب را دارد.
گفت وگوی خبرنگار ما برای شنیدن پاسخ مسوولان مربوطه در خوشه صنعتی كفش مشهد تا لحظه مخابره این گزارش حاصلی نداشته است.
اما یك فعال حوزه كفش مشهد در این خصوص به ما گفت: كارگاه های كفش در مشهد هم اكنون با چالش های مختلفی روبرو هستند و در این میان نهادهای مختلف از جمله شهرداری ،اداره كار و امور اجتماعی، اداره میراث فرهنگی، بیمه تامین اجتماعی و سازمان صنعت و تجارت تاكنون همكاری های لازم را نداشته اند.
وی كه نخواست نامش ذكر شود، افزود: هم اكنون اكثر كارگاههای تولید كفش به صورت غیر مجاز كار می كنند و كارگران شاغل در تولید كفش تحت پوشش هیچ بیمه ای نیستند.
وی خاطر نشان كرد: برای اخذ مجوز از سازمان های مربوطه بر طبق استانداردهای تدوین شده باید كارگاه در فضایی حداقل به مساحت 200 متر مربع و با رعایت اصول بهداشت كار فعال باشد.
وی ادامه داد: با توجه به شرایط اقتصادی كنونی و نداشتن سرمایه لازم، كدامیك از كارگاههای كفش می توانند این شرایط را برای خود فراهم كنند؟ و این در حالی است كه هیچ گونه تسهیلاتی هم برای آنان در نظر گرفته نشده است.
وی خاطر نشان كرد: نهادهای مختلف باید برای ارتقای صنعت كفش و ساماندهی این حرفه در مشهد و رفع مشكلات كارگران كفاشی و همچنین متصدیان كارگاههای تولیدی بدنبال چاره باشند.
این فعال حوزه كفش در پایان گفت: هم اكنون اگر كشور چین به عنوان بزرگترین صادر كننده جهان شناخته شده است، به خاطر این است كه تولیدات خود را از كارگاه های كوچك شروع كرده و موانع متعددی بر سر راه تولید آنها وجود نداشته است.
از آنجا كه مدیریت اداره كل كار، تعاون و رفاه اجتماعی خراسان رضوی اخیرا طی چند روز گذشته تغییر كرد و با این تصور كه مدیریت قبلی با توجه به شناخت بیشتر نسبت از حوزه مدیریتی این نهاد در مشهد بهتر می تواند در این زمینه به ما كمك كند از 'محمد سنجری' درباره دلیل بیمه نبودن كارگران كفاش مشهدی سوال كردیم.
وی گفت: كارگاه هایی كه كارگرهای افغان دارند یا در اماكن نامناسب مشغول فعالیت هستند، غیرمجاز هستند و تا جواز كسب دریافت نكنند كارگرانشان زیر پوشش بیمه قرار نمی گیرند.
وی بیان كرد: به دلیل كوتاهی كارفرما، حق كارگران نیز ضایع می شود و اداره كار نیز نمی تواند هیچ نظارتی در این زمینه داشته باشد، چرا كه این كارگاههای كفاشی به صورت غیر مجاز كار می كنند.
مسوول دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیزگفت: حوزه تولید در هر شاخه ای باید سودآور باشد و از آنجا كه شرایط تولید در همه بخش ها نابسمانان است تبعات اول آن را كارگران و تولیدكنندگان متحمل می شوند.
'فیروز ابراهیمی' افزود: در دو یا سه سال اخیر جامعه كارگری كشور بیشترین تبعات ناشی از وضعیت اقتصادی نابسامان را متحمل شدند كه كارگران صنعت كفش مشهد نیز از این شرایط مستثنی نیستند.
وی بیان كرد: از سوی دیگر تضییع حقوق كارگر و بیمه نكردن آنها و به كار گرفتن كارگرهای افغان اقدامی قابل نكوهش است كه انجام همه این گونه اقدامات و مشكلات به وجود آمده ناشی سودآور نبودن بخش تولید در كشور است.
7489/ 7487/659 / 330
مشهد – ایرنا – هر چند هنر سنتی كفش دوزی از سالیان دور در مشهد رواج داشته و چند سالی است كه برند كفش مشهد در شهرهای كوچك و بزرگ ایران و كشورهای همسایه بر سر زبان ها افتاده اما رنج هایی كه در پس كفش های هزار طرح كفاشان این نقطه از ایران نهفته است هیچ گوش شنوایی نیست.
