بنابراین حفاظت از آنها منوط به ضوابطی است كه دستگاه‌هایی چون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری متولی اجرای آنهاست! آثار فرهنگی‌ای كه وقتی به بعد از اسلام می‌رسد اهمیت بیشتری پیدا می‌كند. آن چیزی كه از آن به عنوان معماری ایرانی و اسلامی یاد می‌شود. میدان تاریخی امیرچخماق مصداق معماری ایرانی اسلامی است كه ما وظیفه داریم آن را حفظ كنیم. امیر چخماق در شهری است كه شاهد رونق خود در بعد از اسلام است.
این شهر شاهدی بر تداوم فرهنگ‌سازی اسلامی - ایرانی است. حتی زمانی كه مغول به ایران حمله می‌كند، یزد از این حمله مصون می‌ماند. شهری كه یكپارچه در فهرست میراث ملی ثبت شده و بحث جهانی شدن آن هم پیش كشیده شده است. شهری كه می‌تواند یكپارچه و مداوم كیفیت مطلوبی از معماری اسلامی - ایرانی را به همگان معرفی كند. سند روشن و محكمی است از فرهنگ، تمدن، معماری و شهرسازی مبتنی بر فكر اسلامی. قوانینی برای حفاظت از این تاریخ تدوین شده است اما اینكه گروهی خود را از رعایت این قوانین مبرا می‌داند و حوزه را ملك طلق خود می‌داند مصداق چیست؟ بدون شك مصداق لطف و اكرام نسبت به شهدا نیست! سوء‌استفاده از شهدا و به میان آوردن آنها در كشمكش‌های سیاسی؛ تا گروهی به گروهی دیگر دهن كجی كند. در واقع وهن شهداست نه اكرام آنها!
مزار شهدا قلب‌های ملت‌های ایران است و این كار در عین اینكه ظاهراً تدفین شهدا در یك مكان شهری است ولی این طور به نظر می‌رسد كه نبش قبر شهدا از قلب‌های ملت ایران است.
عاملان و مجریان این اقدام گفته‌اند مردم موافق دفن شهدا در یك میدان تاریخی هستند. سؤالی كه مطرح می‌شود این است كه منظور از نظر مردم یعنی چه؟ مردم در رأی‌گیری نظر خود را می‌دهند آیا ما این مسأله را به رأی گذاشته‌ایم؟ مردم از نظر حقوقی یعنی كسانی كه نمایندگانی انتخاب كرده‌اند. نمایندگانی كه در مجلس شورای اسلامی قوانین از جمله مقررات حوزه میراث فرهنگی را تدوین و مصوب كرده‌اند و شورای نگهبان آنها را تأیید كرده است. آیا احترام گذاشتن به قوانین و اجرای آن جز این است كه به خواسته مردم توجه شده است! آنچه كه در میدان امیر چخماق اتفاق افتاده، تخلف از قانون بوده و وظیفه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان متولی اصلی این ماجرا، این است كه مثل همه تخلف‌ها طرح شكایت كند تا به پرونده آن رسیدگی شود!
*رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی
خاكسپاری پیكر هشت شهید گمنام برخلاف قوانین مصوب میراث فرهنگی در میدان تاریخی امیرچخماق این سؤال را پیش می‌كشد كه شهدا برای چه جان خود را فدا كرده‌اند؟ شهدایی كه مورد تكریم همه ملت‌اند و به همه ملت تعلق دارند نه گروه خاصی. آنها شهید شدند تا نظامی ظهور یابد با قوانینی كه اداره كشور براساس آنها انجام می‌گیرد. از جمله این قوانین، مقرراتی است كه مشخص می‌كند كه آثار تاریخی و میراث فرهنگی باید حفظ شود.