خبرگزاري آسوشيتدپرس در گزارشي نوشت: گفته شده بود فرانسه، آلمان، روسيه و اوكراين تلاش مي‌كنند تا چند روز ديگر دور جديدي از مذاكرات را در شهر آستانه قزاقستان به منظور كاستن از تنش‌هايي كه عامل تحريم‌هاي اقتصادي اتحاديه اروپا عليه روسيه بوده رقم بزنند. اين تحريم‌ها علاوه بر تحريم‌هاي اختصاصي آمريكا و كاهش قيمت نفت سبب شده ارزش واحد پول روسيه شديداً افت كند.
تحريم‌هاي اعمال شده و اقدامات تلافي‌جويانه روسيه در واكنش به آن سبب شده كه فشار بر نهادهاي اقتصادي اروپا از جمله بانك‌ها، شركت‌هاي نفتي، شركت‌هاي توليد ماشين آلات صنعتي و شركت‌هاي بزرگ صادرات مواد غذايي به روسيه تشديد شود. قوانين اتحاديه اروپا هرگونه تلاش براي كم كردن تحريم‌ها عليه روسيه را كه سال گذشته ميلادي در پي خشونت‌ها در شرق اوكراين و الحاق شبه جزيره كريمه به روسيه اعمال شدند پيچيده كرده است. براي تغيير اين تحريم‌ها نياز است كه تمامي 28 كشور عضو اتحاديه اروپا با آن موافقت كنند و تحليلگران مي‌گويند در حال حاضر چنين اتفاق نظري وجود ندارد. تحريم‌هاي اصلي اتحاديه اروپا شامل تحريم شركت‌هاي نفتي و بانك‌هاي روسيه و همچنين ممنوعيت صادرات سلاح و اقلام داراي كاربرد دوگانه به روسيه دست كم تا پايان ژوئيه سال جاري ميلادي باقي خواهد ماند. سريعترين حالت بازبيني برخي از اين تحريم‌ها ممكن است در ماه مارس صورت گيرد.
اخيرا «استفان سايبرت» سخنگوي «آنگلا مركل» صدراعظم آلمان به خبرنگاران گفت: ما به راحتي از شدت تحريم‌ها نخواهيم كاست. تحريم‌هاي ما پاسخي به وضع ايجاد شده از سوي طرف روسي در شرق اوكراين است. تركيب تحريم‌ها و كاهش قيمت نفت موجب شده ارزش واحد پول روسيه(روبل) نصف شود و اقتصاد روسيه نيز به سوي ركود پيش برود. «ولاديمير پوتين» رئيس جمهوري روسيه وعده داده اقتصاد روسيه مجدداً رونق خواهد گرفت اما هنوز نتوانسته طرح مشخصي براي تخفيف وابستگي سنگين روسيه به درآمد نفت و گاز ارائه دهد.زولت دارواس، يك كارشناس انديشكده برويگل در بروكسل اظهار داشت:فرانسه و ايتاليا جزو كشورهايي هستند كه از كاستن تحريم‌هاي روسيه استقبال مي‌كنند اما لهستان و انگليس و كشورهاي حوزه بالتيك سرسختانه مقابل اين مساله مقاومت مي‌كنند .هنوز قطعي نيست كه مذاكرات برنامه ريزي شده براي 15 ژانويه در «آستانه» قزاقستان انجام شود. به گفته ديپلمات‌ها چند سري مذاكرات سطح بالاي تداركاتي براي دور جديد مذاكرات بر سر بحران اوكراين لازم است.فرانسوا اولاند، رئيس جمهوري فرانسه اخيراً به راديو فرانس اينتر گفت كه اگر بتوان در كاستن از تنش‌ها پيشرفت حاصل كرد او در مذاكرات آستانه شركت خواهد كرد.وي گفت: اگر پيشرفت وجود داشته باشد بايد تحريم‌ها برداشته شوند اگرپيشرفتي وجود نداشته باشد تحريم‌ها باقي خواهند ماند.
اولاند همچنين گفت: تحريم‌ها و كاهش قيمت نفت پوتين را تضعيف كرده است. البته او چنين چيزي را نمي‌گويد و نمي‌گذارد مردم فكر كنند كوچكترين مشكلي براي او پيش آمده است اما او در حقيقت به چند مشكل برخورده است.آنگلا مركل، صدراعظم آلمان نيز در تماسي تلفني با رئيس‌جمهوري روسيه گفت تا زماني كه پيشرفت واقعي در برنامه صلح مينسك صورت نگيرد، هيچ نشست چهارجانبه‌اي براي مذاكره درباره وضعيت شرق اوكراين برگزار نخواهد شد.
اين در حالي است كه غول‌هاي تجاري بزرگ اروپا نيز دچار مشكل شده‌اند. فرانسوا اولاند با پاتريك پويان، رئيس اجرايي جديد شركت نفتي توتال فرانسه ديدار كرد. اين ديدار با هدف بحث بر سر تحريم‌هاي اتحاديه اروپا انجام شد.
پويان همچون رئيس سابق توتال كه در اكتبر گذشته در سقوط هواپيما در روسيه جان باخت تحريم‌ها عليه روسيه را ناعادلانه و بي ثمر خوانده است. تحريم‌هاي غرب به شركت‌هاي اروپايي كه در روسيه فعاليت تجاري داشته يا با آن تعامل تجاري دارند آسيب زده است.پاول ايوان، تحليلگر سياسي در مركز سياسي اروپا در بروكسل اظهار داشت: تلافي جويي‌هاي روسيه نيز به مشكلات اقتصادي اروپا هرچه بيشتر دامن زده است.مسكو در واكنش به اين تحريم‌ها به مدت يك سال واردات برخي از مواد غذايي توليد شده توسط چند كشور اتحاديه اروپا را ممنوع كرد و اين موضوع به دامداران ليتواني، پنيرسازان ايتاليايي و صاحبان باغ سيب در بلژيك آسيب زده است.
يك وب سايت آماري اروپا موسوم به وبسايت يورو استات اعلام كرده كه روسيه 10 درصد از تمامي صادرات غذايي و كشاورزي اتحاديه اروپا را جذب مي‌كند اما به گفته ايوان ممنوعيت اين صادرات تنها باعث حذف حدود يك درصد از توليد ناخالص داخلي در همه كشورهاي اتحاديه اروپا مي‌شود. ديپلمات‌هاي سه هيأت اتحاديه اروپا اظهار داشتند: اقدام روسيه در سال 2014 در الحاق شبه جزيره كريمه به خاك خود اقدام سريع براي كاستن تحريم‌هاي اروپا عليه روسيه را غير ممكن كرده است و در حال حاضر هيچ اقدامي براي كاستن فشارها عليه روسيه در دست اقدام نيست.ايوان خاطرنشان كرد: هيچ دلايل جدي براي تغيير سياست‌ها وجود ندارد.
در اين حال، آغاز به كار اتحاديه اقتصادي اوراسيا و پيشنهاد مسكو به اتحاديه اروپا براي ايجاد محدوده آزاد تجاري مشترك، بخشي از تلاش هاي روسيه براي افزايش دايره نفوذ خود در قاره سبز با بهره گيري از مزيت همسايگي است.
قاره اروپا از دوران جنگ سرد تاكنون يكي از مناطق مهم و عرصه كشمكش بلوك شرق و غرب بوده است.پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، روسيه به عنوان ميراث‌دار ابرقدرت پيشين كوشيد دوباره با بهره گيري از اشتراكات سياسي، فرهنگي و اجتماعي، جاي پاي خود را در برخي كشورهاي شرق اروپا محكم كند. براي مسكو نفوذ در جمهوري‌هاي تازه استقلال يافته نيز چندان دشوار نبود.
تمامي تلاش هاي مسكو و واشنگتن براي عادي سازي روابط كه در امضاي موافقتنامه ها يا پيمان هايي مانند «استارت» (براي پيمان كاهش تسليحات راهبردي) نمود مي يافت، دوام چنداني نداشت و همواره عامل اختلاف برانگيز تازه اي پيش مي آمد كه روابط آنها را تيره مي كرد.
پيگيري هاي آمريكا براي استقرار سپر دفاع موشكي سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) در شرق اروپا يكي از بحث برانگيزترين اين موضوع‌ها طي سال هاي گذشته بوده است.از سوي ديگر، راهبردهاي واشنگتن براي تقويت حضور خود در نزديكي مرزهاي روسيه در جمهوري هاي تازه استقلال يافته و آسياي مركزي كه حياط خلوت سنتي روسيه به شمار مي رود، حساسيت كرملين را برانگيخت.
دخالت هاي آمريكا در ناآرامي هاي سه سال پيش روسيه كه با اعتراض گروه هاي مخالف دولت همراه بود، عرصه تازه اي براي تنش ميان 2 كشور پديد آورد كه تا پيش از آن بر سر مسائل منطقه‌اي مانند سوريه رو در روي هم ايستاده بودند.پارسال كاخ سفيد و كرملين بار ديگر بر سر يكي از كشورهاي اروپاي شرقي يعني اوكراين به مناقشه پرداختند. سرنگوني دولت همپيمان مسكو در اوكراين با پيوستن شبه جزيره «كريمه» به روسيه همراه بود و واكنش تند و تحريم هاي آمريكا و برخي كشورهاي اروپايي ضد مسكو را در پي داشت.به تازگي نيز كاهش قيمت جهاني نفت مسائل اقتصادي روسيه را پيچيده تر كرده است.در اين ميان، مسكو نيز دست روي دست نگذاشته است و با همين رويكرد، گسترش دايره نفوذ در آسيا و آمريكاي لاتين را دنبال مي كند. در همين پيوند، روسيه و چين از هشتم دي ماه دلار آمريكا را از نظام مبادلات بازرگاني خود حذف كردند .
راهبرد ديگر مسكو روي آوردن به پيوند هاي منطقه اي و تقويت سازمان ها و پيمان هاي پيشين بوده است. در اين زمينه، «ولاديمير پوتين» رييس جمهوري روسيه، روياي اقتدار در اوراسيا را در ذهن مي پروراند .
قرارداد اتحاديه اقتصادي اوراسيا با شركت روسيه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقيزستان كه هشتم خردادماه امضا شده بود، از 11 دي ماه اجرايي شده است. در همين پيوند، «ولاديمير چيژوف» نماينده روسيه در اتحاديه اروپا، اين اتحاديه را به ايجاد محدوده آزاد تجاري مشترك با روسيه و كشورهاي عضو اتحاديه اقتصادي اوراسيا فراخواند.به نوشته خبرگزاري روسي «روس بالت»، وي گفت: تحريم‌هايي كه اتحاديه اروپا به دليل مساله اوكراين درباره روسيه اعمال كرده است از همگرايي اقتصادي اين اتحاديه با روسيه و اتحاديه اقتصادي اوراسيا جلوگيري نمي كند. وي همچنين از بررسي امكان عضويت اوكراين، مولداوي، گرجستان و جمهوري آذربايجان در اتحاديه اقتصادي اوراسيا خبر داد.پيش از اين نيز پوتين دوم دي ماه طي نشست سران اتحاديه اقتصادي اوراسيا در مسكو براي همكاري با «همسايگان در چارچوب جامعه كشورهاي همسود و شركاي ديگر در شرق و غرب» اعلام آمادگي كرده بود.اكنون كشورهاي عضو اتحاديه اقتصادي اوراسيا، بازاري با مجموع توليد ناخالص ملي
پنج هزار ميليارد و 400 ميليون دلار تشكيل مي‌دهند و 180 ميليون نفر را در بر مي گيرند. همچنين خبرگزاري روس بالت در گزارشي از امكان پيوستن تركمنستان به اتحاديه اقتصادي اوراسيا خبر داد كه توانمندي انرژي اين اتحاديه را افزايش خواهد داد.
به نوشته اين خبرگزاري، اگر كشور هايي مانند ايران و تركيه به عضويت اتحاديه اوراسيا درآيند، كابوس وحشتناكي براي غرب خواهد بود.البته پيش از اين در سال 1386، روسيه، قزاقستان و بلاروس سنگ بناي «اتحاديه گمركي اوراسيا» را نهاده بودند با اين همه، اتحاديه اقتصادي اوراسيا ابعاد گسترده‌تري را پوشش مي دهد.
در چارچوب اين قرارداد، كشورهاي عضو اتحاديه اقتصادي اوراسيا انتقال سرمايه، گردش كالا، خدمات و نيروي انساني را آزاد مي كنند و در سال 2016 ميلادي (1395 خورشيدي) بازار واحد عرضه دارو و تا سال 2019 ميلادي (1398 خورشيدي) بازار واحد نيروي برق را تشكيل مي‌دهند. بازار واحد نفت و گاز و فرآورده هاي نفتي اتحاديه اقتصادي اوراسيا نيز تا سال 2025 ميلادي (1404 خورشيدي) تشكيل خواهد شد. هماهنگي قوانين ملي كشورهاي عضو با مقررات اتحاديه اقتصادي اوراسيا 10 سال به درازا مي انجامد .
آغاز به كار اتحاديه اقتصادي اوراسيا در شرايط كنوني آثار و پيامدهاي گوناگوني به همراه دارد و البته بايسته هايي را مي طلبد كه برخي از آنها در زير مي آيد :
-در شرايطي كه برخي كشورهاي اروپايي به ويژه آلمان و انگليس ايجاد منطقه آزاد تجاري با آمريكا را پيگيري مي كنند، پوتين روياي خود را به سرعت پياده كرد تا سدي در برابر هر گونه افزايش نفوذ آمريكا در قاره سبز ايجاد كرده باشد.
گفته هاي نماينده روسيه در اتحاديه اروپا نيز بر همين محور است. وي گفت: اتحاديه اقتصادي اوراسيا به رهبري روسيه شريكي بهتر از آمريكا براي اتحاديه اروپا خواهد بود زيرا مسكو مانند واشنگتن از كشورهاي اروپايي نمي خواهد از استانداردهاي غذايي آمريكا پيروي كنند.
چيژوف با اشاره به اينكه «روسيه برخلاف آمريكا گوشت مرغ را با كلر فرآوري و آغشته نمي‌كند»، از سران كشورهاي اروپايي پرسيد: آيا واقعا مصرف اين همه نيروي سياسي براي ايجاد محدوده تجاري آزاد با آمريكا را انديشه درستي مي دانيد؛ در حالي كه شركاي طبيعي مانند روسيه داريد كه به شما نزديك ترند؟
- روسيه مي كوشد راه هاي نفوذ واشنگتن به كشورهاي همجوار خود را ببندد. از اين رو، خبرگزاري فرانسه ايجاد اتحاديه اقتصادي اوراسيا را «تلاشي براي حفظ نفوذ روسيه در جمهوري هاي پيشين شوروي» خواند.
-گردش آزادانه كالا، خدمات و نيروي انساني ميان كشورهاي عضو به دور از كاغذبازي هاي اداري افزون بر ايجاد همگرايي در حوزه انرژي مي تواند قدرت زيادي به اين اتحاديه ببخشد.
البته در شرايط كنوني افت بهاي نفت در بازارهاي جهاني، كاهش ارزش «روبل» (واحد پول روسيه) و تحريم ها عليه مسكو سه مانع اقتصادي مهم پيش روي اتحاديه اوراسيا است.گرچه نماينده روسيه در اتحاديه اروپا اطمينان بخشيد اين عوامل بر طرح ها و برنامه هاي اتحاديه اقتصادي اوراسيا تاثيري نمي گذارد با اين همه، به نظر مي رسد بايد تاثير اين عوامل در درازمدت را در نظر گرفت؛ زيرا 10 سال زمان براي تنظيم كشورهاي عضو با قوانين اتحاديه، فرصت كافي را براي نمايان شدن پيامدهاي ناگوار فشارها پديد مي آورد.
- در زمينه انرژي، برخي سازمان ها مانند سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك) و حتي اوپك گازي فعاليت مي كنند.
اتحاديه اقتصادي اوراسيا از يك سو مي تواند رقيبي براي اين سازمان ها به شمار رود و در نتيجه، رقابت هاي منفي آتي را رقم بزند و از سوي ديگر، عضوي قدرتمند در اين سازمان ها باشد و توان‌افزايي كند.
به هر روي، تجربه هاي پيشين راه اندازي نهادها و سازمان هاي منطقه اي حتي در موضوع‌هايي با گستره كمتر مانند تعيين رژيم حقوقي درياي خزر نشان مي دهد تضاد بالاي منافع، نفوذ طرف‌هاي فرامنطقه اي و ناپايداري مواضع كشورها همواره يكي از سدهاي پيش روي موفقيت اين سازمان ها بوده است.
10 سال آينده ممكن است با فراز و نشيب‌هاي منطقه اي و نيز دگرگوني ساختارهاي سياسي كشورهاي عضو اتحاديه حتي روسيه همراه باشد كه هر كدام، پايبندي دولت ها به اتحاديه را كم يا زياد كند؛ به ويژه اينكه روسيه در مركز اين اتحاديه قرار دارد و ممكن است برخي اعضا در آينده با رهبري مسكو بر اتحاديه مشكل داشته باشند .
از سوي ديگر، روسيه هنوز در موضوع اوكراين كه منطقه پيوند با اتحاديه اروپا است، اختلاف هاي زيادي با اين اتحاديه دارد.با اين همه، چنانچه كرملين بتواند اين شكاف را كاهش دهد- كه نمونه آن را در خودداري از به رسميت شناختن استقلال مناطق خودخوانده «دونتسك» و «لوهانسك» مي بينيم- آينده اتحاديه اقتصادي اوراسيا روشن تر خواهد شد .
منبع: اطلاعات
اول**1368**
تهران- ايرنا- روزنامه «اطلاعات» امروز -دوشنبه- در تحليلي سياسي، كارايي تحريم روسيه از سوي غرب را مورد بررسي و كنكاش قرار داده و نوشته است: تحريم هايي كه اتحاديه اروپا عليه روسيه به سبب بحران اوكراين اعمال كرده است، علاوه بر آنكه به روسيه ضربه مي‌زند به نفع شركت‌هاي بزرگ اروپايي نيز نيست، اما به گفته تحليلگران و ديپلمات‌ها در آينده نزديك نمي‌توان تخفيف اين تحريم‌هاي اقتصادي را متصور شد زيرا اختلافات در اتحاديه اروپا لغو آنها را دشوار كرده است.
