بازديد انبوه مسافران و ميهمانان از تخت جمشيد ، ديگي كه براي فارس نمي جوشد

زماني كه رسانه هاي گروهي با تيتر درشت اين خبر را به نقل از مسوولان ميراث فرهنگي و گردشگري نقل مي كنند و مردم آن را مي خوانند قطعا نوعي غرور ملي و تفاخر به داشته هاي فرهنگي و تاريخي همراه با عرق ملي همگان را فرا مي گيرد و بر خود مي باليم كه داراي چنين يادمان كهن و تاريخي در خطه فارس هستيم.

اين در حالي است كه طي سال هاي متمادي كه اين جايگاه نصيب تخت جمشيد و استان فارس شده است و سيل جمعيت مشتاق به ديدن تخت جمشيد و يادمان هاي فرهنگي و تاريخي آن شتافته اند،كمتر تغييري در نحوه حفاظت و نگهداري از تخت جمشيد ديده شده و بازديد انبوه گردشگران و ميهمانان تفاوتي در حال و روز اين يادمان كهن رو به ويراني نداشته است .

مهم تر آنكه گسيل انبوه جمعيت مشتاق به سوي تخت جمشيد و بالا رفتن آمارهاي بازديد از اين بناي كهن مي تواند آسيب جدي به اين يادمان تاريخي بزند.

در كنار همه آسيب هايي كه گلسنگ ها و باد و باران و فرسايش روزگار به اين بناي كهن وارد مي كند در تعطيلات نوروزي ، بازي و شيطنت كودكان ، نشستن بر روي يادمان هاي سنگي و عكس برداشتن ، يادگاري نوشتن بر روي ديوارها ، ريختن زباله در فضاي داخلي و بيروني تخت جمشيد ، سرو صداي خودروها و ده ها آسيب ديگر نيز به مجموعه آسيب هايي كه اين يادمان تاريخي را تهديد مي كند افزوده مي شود .

شايد بسيارديده ايم يا شنيده ايم كه برخي اوقات دوستداران و علاقه مندان به يك بيمار، ساعت ها پشت دراتاق مراقبت هاي ويژه دربيمارستان مي مانند،اشك مي ريزند و مترصد فرصتي هستند تا از او عيادت كنند اما اجازه ورود به اتاق بيمار را نمي يابند .

ازدحام آنها پشت در اتاق بيمار قطعا نشانگر علاقه مندي آنها به بيمارشان است اما آنها هيچگاه راضي نمي شوند كه ازدحام و حركت دسته جمعي به سمت تخت بيمار به اوصدمه اي بزند و اندك سلامتش رابه خطر بياندازد از اين رو اغلب اوقات آنها با توضيحات پزشكان، قانع مي شوند و حفظ سلامت بيمار را به ديدار از وي ترجيح مي دهند.

برنامه بازديد ازتخت جمشيد درروزهاي تعطيلات نوروزي نيز چيزي شبيه به همين ازدحام و حركت هاي دسته جمعي پشت دراتاق بيماران است ، بسياري از دوستداران تاريخ و تمدن ايراني و علاقه مندان يادمان هاي كهن در نوروز و تعطيلات آن پشت جايگاه ورودي به تخت جمشيد ازدحام مي كنند و براي ورود به صفه تخت جمشيد،لحظه شماري مي كنند با اين تفاوت كه همه آنها اجازه ورود مي يابند و بي محابا از پله هاي تخت جمشيد مي دوند و بالا و پايين مي روند و خود را به سرستون ها و تنديس هاي موجود در اين مجموعه كهن مي رسانند و به آن دست مي زنند و براي آنكه خستگي راه را در كنند گاهي برسنگ ها و سرستون ها و سازه هاي سنگي مي نشينند و تخمه و آجيل را با دل تخت جمشيد يكجا مي شكنند.

حكايت بازديدهاي مسافران و ميهمانان نوروزي از تخت جمشيد حكايت دوستداران و علاقه مندان و ميهماناني است كه حضور آنها به دم و بازدم تشبيه شده است كه وجودشان فرح بخش و غنيمت است اما چون نفس آدمي اگر بيايند و نروند، موجود را به ورطه هلاكت و نابودي مي اندازند.

ترديدي نيست كه مردم به بازديد ازتخت جمشيد علاقه نشان مي دهند اما اين علاقه مندي نبايد منجر به ويراني و نابودي تخت جمشيد شود، بازديد كنندگان از تخت جمشيد نبايد بازديد از اين بناي تاريخي را با بازديد از يك بوستان شهري اشتباه بگيرند و به راحتي با تخمه و چيپس و پفك وارد شوند هر جا خواستند بنشينند ، بدوند، بازي كنند و در كنار هر سنگي عكس بردارند.

اينكه مردم براي ورود به تخت جمشيد صف مي كشند و در يك روز بر اساس آمارهاي رسمي 140هزار نفر به تخت جمشيد وارد مي شوند را بايد به فال نيك گرفت و اين نشان از علاقه مندي مردم به ميراث كهن ايراني دارد اما چگونه مي توان اين موضوع را توجيه كرد كه چند متر پايين تر از تخت جمشيد، صف خودروها و شلوغي و ازدحام و صداي بوق و كلافگي مسافران و سر و صداي دست فروشان و عابران به حدي باشد كه خاطره ديدار از تخت جمشيد به خاطره اي خوش تبديل نشود.

تخت جمشيد با شكوه و عظمت چند هزار ساله كه جلوه تاريخي عصر هخامنشي در كشور است و بسياري از گردشگران و جهانگردان از اقصي نقاط جهان حسرت يكبار راه رفتن بر روي پلكان سنگي آن را دارند در تعطيلات نوروزي به مكاني براي بازي كودكانه كودكاني تبديل شده است كه از پله ها بالا و پايين بروند و شيطنت كودكانه كنند.

به راستي آيا از خود پرسيده ايم كه اين بناي كهن تا كنون چقدر توانسته است رونق بخش استان فارس و يا حتي رونق بخش شهرستان مرودشت كه در فاصله 10 كيلومتري آن است باشد؟ و آمارهاي ميليوني بازديد از تخت جمشيد آيا تا كنون تاثيري در نگهداري اين بناي كهن داشته است؟ آيا بازديد چند صد هزار نفر در يك روز از تخت جمشيد مي تواند زمينه مراقبت و حفاظت كارشناسي از اين بناي سنگي را حفظ كند؟

اين در حالي است كه تاكنون بيشتر شخصيت هاي عاليرتبه كشورهاي خارجي اعم از روساي جمهوري ، وزيران ، سفرا و شخصيت هاي سياسي و فرهنگي كه به استان فارس سفر كرده اند حتما ديدار از تخت جمشيد را در برنامه داشته اند و حضور در شيراز را به خاطر ديدن تخت جمشيد غنيمت شمرده اند.

بيشتركساني كه به استان فارس سفر مي كنند و آوازه پرسپوليس را در كتاب ها و مجلات تاريخي و فرهنگي خوانده اند عطش ديدار تخت جمشيد دارند و با ورود به دروازه ملل مسحور عظمت و غرور تاريخي و كهن ايراني مي شوند اما در نگاه همه اين گردشگران موجي از حسرت و شكوه نهفته است و سوالي كه بارها و بارها تكرار شده است و آن اينكه چرا با اين همه پيشينه تاريخي و شكوه تمدني بيشتر مهربان نباشيم ؟ و از اين چشمه زاينده تاريخ و تمدن در جهت دسترسي به مواهب توسعه بهره نگيريم؟

زخم هايي كه با نيشتر غفلت به صورت يادگاري بر سنگ هاي تخت جمشيد نشسته و اثر دست هايي كه در كار تخريب اين بناي تاريخي و كهن بوده است كم نيست، به راستي چند بناي تاريخي چون پرسپوليس در ايران و حتي در جهان وجود دارد كه برخي افراد اين گونه با ميراث ماندگار فرهنگي خود رفتار مي كنند؟

نگهداري از اين اثر تاريخي و حفاظت از آن اگر چه لازم و ضروري است اما كافي نيست، اين بناي كهن بايد به چشمه زاينده توسعه فارس تبديل شود و ما فقط براي آن فقط نقش يك سرايدار را نداشته باشيم.

بايد اين بينش تقويت شود كه از پاسداري و سرايداري صرف ميراث فرهنگي به مرحله اي برسيم كه ميراث فرهنگي در زندگي ما زايش و پويش داشته باشد.

براي رسيدن به اين مرحله بايد به همه ابعاد ميراث فرهنگي توجه شود و از رشد تك بعدي ميراث فرهنگي و نگاه تنگ نظرانه نسبت به اين سرمايه عظيم برحذر بود.

افزايش آگاهي عمومي نسبت به ميراث فرهنگي از جمله راهكارهايي است كه مي توان با بهره گيري از آن ارزش هاي ميراث فرهنگي را وارد زندگي مردم كرد.

البته آگاهي از ميراث فرهنگي نبايد منحصر به طيف نخبگان جامعه گردد مردم عادي و نسل جوان نيز بايد با اطلاع و آگاهي يافتن از ارزش هاي ميراث فرهنگي به تقويت غرور ملي بيانديشند.

ما تا كنون به پيشينه تاريخي و فرهنگي كشورمان فقط افتخار كرده ايم اين رويكردلازم است اما كافي نيست زيرا افتخار به گذشته بايد مبنايي براي ترسيم آينده روشن باشد.

از جمله آفت هايي كه توسعه فرهنگي را تهديدمي كندهمين است كه ما درافتخار به گذشته و پيشينه فرهنگي محصور بمانيم و راه روشن آينده را بر مبناي آن ترسيم نكنيم.

جوانان و نوجوانان ضمن آنكه به ميراث گذشتگان بايد افتخار كنند بايد يقين حاصل نمايند كه تخت جمشيد، حافظ و سعدي مبناي توسعه زندگي آينده آنان است و پيوند گذشته و آينده در زندگي آنان بوجود آيد.

هنوز در استان فارس گردشگراني كه به تخت جمشيد مي روند دغدغه آن را دارند كه مباد در ظلمت شبانه محيط اطراف اين مجموعه گم شوند يا برنامه سفر خود را به نوعي تنظيم كنند كه شب را در شيراز بگذرانند و فاصله 60 كيلومتري شيراز تا تخت جمشيد را چگونه بگذرانند كه شامگاه در خارج از شيراز متوقف نشوند زيرا مكاني براي اقامت در اطراف تخت جمشيد يافت نمي كنند.

امسال نيز براي مراقبت بيشترازتخت جمشيد،سازمان ميراث فرهنگي بخش هايي ازاين بناي كهن رابا تعيين مسير ازسايربخش ها مجزا كرد ، اين تفكيك با پيش فرض آن است كه دوستداران تخت جمشيد و بازديد كنندگان خودشان رعايت كنند و پا را فراتر از آنسوي مسير ها نگذارند اما چقدر اين موضوع رعايت مي شود ؟

مدير مجموعه جهاني تخت جمشيد با تاييد كلي اين موضوع كه بازديد انبوه از تخت جمشيد مي تواند به اين بناي كهن صدمه بزند و فرسايش ها را افزايش بدهد گفت: اين موضوع دغدغه ما هم هست كه هجوم ده ها هزار نفر براي بازديد از تخت جمشيد احتمال صدمه زدن به اين بناي كهن را افزايش دهد.

مسعود رضايي منفرد در گفت و گوي اختصاصي با خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي گفت: آمارهاي رسمي كه از فروش بليت به دست آمده است معمولا كمتر از آمار واقعي بازديدها است و چيزي كه بر اساس سنسورهاي كامپيوتري كه برروي جايگاه هاي ورودي تخت جمشيد نصب شده نشان مي دهد آن است كه آمار بازديد بيشتر از آمار فروش بليت است .

وي گفت: تخت جمشيد دوازده هكتار و نيم مساحت دارد و در روزهاي تعطيل امسال هر چند آمار بازديد ها كاهش ياقت اما تا 100 هزار نفر در روز هم بازديد داشتيم و كنترل اين تعداد جمعيت در اين وسعت تخت جمشيد كار آساني نيست .

اين مقام مسوول با بيان اينكه البته اجازه نمي دهيم هر كسي به هر قسمتي از تخت جمشيد دراين روزها برود و به سنگ ها و سرستون ها و سازه ها دست بزند گفت: با تفكيك برخي از قسمت ها با تعيين مسير اين امكان به وجود آمده است تا مراقبت بيشتري از تخت جمشيد به عمل آيد.

رضايي منفرد گفت : البته در همه آثار باستاني دنيا حد استاندارد بازديد تعيين شده و با عبور از اين حد استاندارد به طور خودكار درهاي محل بازديد بسته مي شود تا بعد از خروج تعدادي از بازديد كنندگان مجددا درها بازگشايي گردد.

وي گفت : ما نيز به دنبال آن هستيم كه در تخت جمشيد و موزه تخت جمشيد حد استاندارد بازديد كننده تعيين نماييم و از اين فرايند براي بازديد ها ي نوروزي بهره گيريم .

مدير مجموعه جهاني تخت جمشيد از تعيين مسير براي بازديد ميهمانان از آرامگاه اردشير سوم در حاشيه تخت جمشيد سخن گفت و افزود: با استفاده از اين مسير جديد اين امكان وجود دارد كه از ازدحام بازديد كنندگان در تخت جمشيد كاسته گردد و تعدادي از جمعيت در مسير هاي جديد حركت نمايند .

وي ادامه داد : استفاده از راهنما در تخت جمشيد و استفاده از مسير هايي كه با احجام فيزيكي و الكترونيكي بازديد كنندگان را هدايت مي كنند قطعا به بهبود نوع بازديد كمك مي كند و موجب مي گردد كه بازديد كنندگان با فراغ بال بيشتر به بازيد از اين بناي كهن بپردازند .

در هر حال از يك سو مردم علاقه مند به ديدار از تخت جمشيد هستند و از راههاي دور براي ديدن اين مكان تاريخي به شيراز مي آيند و از سوي ديگر مسوولان ميراث فرهنگي بايد پيرو قوانين جهاني باشند ، قانون جهاني مي گويد كه مناطق مهم تاريخي و موزه ها بايد ساعت 18 بسته باشد در حاليكه براي تخت جمشيد به سختي مي توان اين قانون را اعمال كرد.

يادمان تاريخي تخت جمشيد مربوط به دوران هخامنشيان در فاصله 60 كيلومتري شمال شيراز دراستان فارس و در شهرستان مرودشت قرار دارد. ك/4

گزارش از : نيكنام خشنودي

6118 /1876