كودكان كار، قربانيان فقر و اعتياد

سمانه نوربخش روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار اقتصادي ايرنا، افزود: تفاوت جنسيتي در كودكان كار بندرت ديده مي شود و به طور تقريب تعداد كودكان كار به لحظ جنسيتي مساوي است و اين در حالي است كه بيشتر كودكان كار شناسنامه ندارند زيرا بخشي از آنها از خانوارهاي افغانستاني هستند كه فاقد شناسنامه مي باشند و تعداد ديگري هم از پدر و مادرهاي ايراني هستند كه ازدواج آنها در دفاتر رسمي ثبت نشده است.

وي توضيح داد: در برخي از مواقع هم، پدر زندان است و مادر براي فرزند تازه به دنيا آمده اش شناسنامه اي نگرفته است.

وي كه يكي از مددكاران فعال در حوزه كار كودك است، گفت: حدود يكهزار كودك كار تحت پوشش انجمن قرار دارند كه 200 كودك كار تاكنون مدرسه نرفته اند و از طريق مربيان انجمن در دو مدرسه اي كه وزارت آموزش و پرورش در اختيار اين كودكان قرار داده، در نوبت عصر آموزش كسب مي كنند.

نوربخش گفت: كودكان كاري كه انجمن از آنها حمايت مي كنند در گروه سني 6 تا 15 ساله هستند.

وي توضيح داد: انجمن حمايت از كودكان كار در كنار آموزش، مشاوره هاي روانشناسي و ديگر خدمات و همچنين روزانه يك وعده غذا به كودكان مي دهد.

وي اضافه كرد: بيشتر اين كودكان از سوي خانواده هاي خود ملزم به انجام كار اجباري هستند و به اين شرط به آنها اجازه فراگيري آموزش در انجمن حمايت از كودكان كار از سوي والدين داده مي شود، كه كار خود را به همراه آموزش ادامه دهند.

وي با اشاره به خانوارهايي كه عمدتاٌ آنها را كولي مي نامند، گفت: ريزش كودكان اين دسته از گروههاي اجتماعي براي آموزش خيلي بالاست به طوري كه از 100نفر كودك كار خانواده هاي كولي كه براي كسب آموزش به انجمن مراجعه مي كنند در پايان دوره تعداد آنها به نصف كاهش مي يابد.

اين مددكار توضيح داد: به طور عام خيرين و همچنين برخي از شركت ها و يا موسسات از انجمن حمايت مي كنند.

به گزارش ايرنا، فعاليت انجمن هاي مردم نهاد طي دو سال گذشته در كشور افزايش يافته و تاكنون علي ربيعي وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي نشست هاي متعددي را در اين وزارتخانه با حضور تشكل هاي مردم نهاد برگزار كرده است.



** كار كودك نتيجه آسيب پذيري اقتصادي و اجتماعي است

مديركل آسيب هاي اجتماعي وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا، گفت: كار كودك نتيجه‌ي آسيب‌پذيري‌هاي اقتصادي و اجتماعي است كه با مجموعه‌اي از حوادث به هم‌ پيوسته نظير بيكاري، بيماري، معلوليت و پيري كه انسان در طول زندگي با آنها مواجه مي‌شود، مرتبط است.

روزبه كردوني ادامه داد: بنابراين مجموعه‌اي از حوادث در كارند كه با كار كودك مرتبط هستند و لازم است تا توسط مجموعه‌اي از ابزار در چارچوب يك رويكرد سيستميِ فراگير به آنها پرداخته شود.

به گفته وي، در اين ميان و با توجه به اينكه ايجاد حداقل حمايت‌هاي اجتماعي در چارچوب نظام‌هاي گسترده‌ ترِ تأمين اجتماعي، در پرداختن به آسيب‌پذيري‌هاي مرتبط با كار كودك از اهميت و جايگاه ويژه‌اي برخوردار است وزارت رفاه با تاكيد وزير كار موضوع حمايت اجتماعي از كودكان كار و خيابان را در دستور كار قرار داده است.

وي اظهار داشت: با توجه به اينكه اهميت نقش برنامه‌هاي كمك مالي نقدي و غيرنقدي در ايجاد حداقل حمايت‌هاي اجتماعي براي كاهش كار كودك مورد تاكيد است و تجارب بين المللي نظير كشورهاي برزيل، آفريقاي جنوبي و هند نشان داده اين قبيل برنامه ها مي تواند تاثيرگذار باشد.

وي متذكر شد: دفتر امور آسيب هاي اجتماعي وزارت رفاه با هماهنگي و همكاري معاونت اجتماعي سازمان بهزيستي و معاونت ابتدايي و امور عشاير آموزش و پرورش برنامه ارائه مشوق هاي تحصيلي به كودكان بازمانده از تحصيل را به صورت پايلوت در سال گذشته در چهار استان اجرا كرد.

وي ادامه داد: نتايج مقدماتي اجراي اين طرح هم اكنون در حال جمع بندي نهايي است كه بزودي منتشر خواهد شد لذا بايد دقت شود كه عليرغم اينكه شواهد گسترده‌ موجود در زمينه طرح و برنامه‌ كمك‌هاي نقدي مشروط نشان مي ‌دهند كه اين برنامه‌ها نرخ كار كودك را كاهش مي‌دهند، اما ميزان اين كاهش، بر حسب برنامه‌ها و مكان‌هاي اجراي آنها، بسيار متفاوت است.

به گفته مديركل آسيب هاي اجتماعي وزارت كار، فعال شدن شوراي حمايت اجتماعي از كودكان كار و خيابان در استان ها و مناطق ديگر از جمله اقدامات مهم ديگري مي باشد كه انجام پذيرفته است و موجب ايجاد همانگي بين بخشي و تسريع در اجراي سياست و نظارت بر حسن اجراي برنامه هاي مرتبط با كودكان شده است.

كردوني تاكيد كرد: در اختيار داشتنِ يك پايگاه اطلاعاتي مناسب كه شواهد و مدارك كافي را در اختيار بگذارد، نقطه آغازي ضروري براي ايجاد نظام‌هاي تأمين اجتماعي‌ است كه بتوانند واكنش مؤثر به كار كودك از خود نشان دهند براين اساس دوستان وزارت دادگستري و مرجع ملي حقوق كودك با پيگيري قابل تحسين وزير دادگستري اقدامات بسيار موثري براي تشكيل بانك اطلاعاتي در حوزه كودكان انجام داده اند كه به طور حتم تاثير شاياني بر موفقيت برنامه هاي حمايتي از كودكان كار و خيابان خواهد داشت.



** آمارهاي جهاني از كار كودك

سازمان بين المللي كار اعلام كرده است كه تعداد كودكان كار از 248 ميليون در سال 2000 ميلادي به 168 ميليون كودك كار تقليل يافته و اين در حالي است كه 85ميليون كودك در كارهاي سخت و دشوار فعاليت مي كنند.

بيشترين كودكان كار در كشورهاي آسيايي و حوزه پاسفيك زندگي مي كنند كه جمعيتي بالغ بر 78 ميليون(9.3درصد از جمعيت كودكان جهان) را به خود تخصيص مي دهند. 13 ميليون از اين كودكان در كشورهاي امريكاي لاتين زندگي مي كنند.

همچنين 98 ميليون نفر از كودكان كار در مزارع كار مي كنند و 12 ميليون كودك در بخش صنعت فعال هستند.

كاركودك براي كودكان دختر از سال 2000 ميلادي كاهش يافته است.



** كار كودك در ايران

ترديدي نيست، پديده كاركودك در ايران آشكار است و به كرات مي توان كودكاني را در كار مزارع، كارگاههاي توليدي كوره پزخانه ها و يا در خيابان هاي شهر كه به كار دستفروشي مي پردازند، مشاهده كرد.

پديده مذموم كار كودك در سالهاي اخير به دليل گسترش فقر كه به دنبال سياست هاي نادرست اقتصادي و اجتماعي گسترش يافت، بيشتر شده و آن را مي توان از انبوه كودكاني كه در سر چهارراهها به فروش جوراب، فال، دستمال و يا وسايل ديگر مشغول هستند، ديد.

كودكان كار كه بهترين سالهاي زندگي خود را در كارگاههاي توليدي، كوره پزخانه ها و يا لابلاي ماشين ها در خيابان ها سپري مي كنند بندرت قادر خواهند بود كه سرمايه سالهاي آتي كه همان حمايت و امنيت عاطفي و آموزش در دوران كودكي و نوجواني است را در سالهاي آتي، كسب كنند.

متاسفانه دور تسلسل فقر و نداري براي آنها باز هم تكرار خواهد شد و اين در خوشبينانه ترين حالت است زيرا بسياري از كودكان كار خيلي سريع در خيابانها قرباني ديگر آسيب هاي اجتماعي خواهند شد.

محمد مهدي‌زاده معاون آموزشي نهضت سواد آموزي كشور بتازگي اعلام كرد: طي دو سال اخير، 143 هزار كودك ايراني در هيچ مدرسه‌اي ثبت نام نكرده‌اند. از سوي ديگر در سال گذشته 67 هزار دانش آموز فقط در مقطع ابتدايي ترك تحصيل كرده‌اند.

كارشناسان اجتماعي بر اين باورند در صورتي كه كودك كار به همراه كار بتواند تحصيل كند و مهارت بياموزد گام بزرگي براي فرار از آسيب هاي اجتماعي آتي برخواهد داشت. آموزش و كسب مهارت مي تواند اين شانس را براي كودكان ايجاد كند كه از گزند بلاياي اجتماعي مصون بمانند.

متاسفانه آمار رسمي در خصوص تعداد كودكان كار در ايران ارائه نشده اما باور همه كارشناسان، مسئولان و مددكاران اجتماعي اين است كه فقر بستر كار كودك است.

مهمترين مانع براي ادامه تحصيل كودكان، فقر در خانواده ها است. خانواده هاي فقير كه به طور عام از پس مخارج خود برنمي آيند، كودكان خود را از پشت ميزهاي مدرسه راهي بازار كار مي كنند.

محمد پسر افغاني كه تا دير وقت در خيابانهاي تهران در كنار رستوران هاي فست فود، فال مي فروشد علت كار خود را تا ساعات بعد از نيمه شب فقر خانوادگي عنوان مي كند. پدرش در حوادث ناشي از كار جان خود را از دست داده و مادر به همراه ديگر فرزندان براي امرار معاش، كار مي كنند.

ترديدي نيست، تلاشهايي كه از سوي دولت يازدهم و همچنين سازمانهاي مردم نهاد در جهت منع كار كودك صورت مي گيرد ارزشمند است اما تا زماني كه موضوع فقر در جامعه كنترل نشود پديده مذموم كار كودك در جامعه وجود خواهد داشت و گريزي از آن نيست.

سازمانهاي مردم نهاد تجارب ارزشمندي در جهت حمايت از كودكان كار دارند مسئولان دولتي مي توانند در كنار اين نهادها، گامهاي موثري در جهت منع كار كودك بردارند اما تا زماني كه فقر و تبعيض در جامعه وجود داشته باشد مبارزه با پديده كار كودك دشوار خواهد بود زيرا بستر آن را از بين نبرده ايم.

فقر، كودك را به پشت چرخهاي توليد مي برد. فقر، كودك را راهي خيابان براي دستفروشي مي كند و فقر كودك را با كيسه اي بر پشت راهي سطل هاي زباله مي كند تا با جمع آوري زباله هاي بازيافتي روياي شيرين كودكي را به كابوسي سخت بدل سازد.

اقتصام(5)9123**1558