كم فروشي در بازار سلامت

اين گزارش كه در روز شنبه بيست و سوم خرداد 1394 خورشيدي به قلم امين جلالوند انتشار يافته ، مي افزايد:اگر از طبيبان قديمي بپرسيد، به شما مي گويند در گذشته اوضاع خيلي بهتر از اين حرف ها بود. آن موقع ها پزشك براي ويزيت بيمار، حسابي وقت مي گذاشت و به درددل هايش گوش مي داد. آن روزها شرح حال گرفتن از بيمار، مهم ترين اصل تشخيص منشا بيماري بود؛ طوري كه پزشك ضمن صحبت با بيمار و معاينه باليني او، در نهايت به ريشه بيماري پي مي برد و با اطمينان بيشتري، بيمار را مداوا مي كرد.

اما در دوره ما، گاهي تعداد جمله هاي رد و بدل شده بين پزشك و بيمار به تعداد انگشتان دو دوست بيمار هم نمي رسد.

سلام و جواب سلامي و بعدش هم بلافاصله تجويز آزمايش و تصويربرداري پزشكي؛ اينها تصوير رايج ويزيت هاي پزشكي در عصر ماست كه خيلي اوقات اگر همه اين فرآيند را هم جمع بزنيد، كل زمان ويزيت بيمار به دو دقيقه هم نمي كشد. عصري كه ديگر انگار صحبت بين بيمار و پزشك، رفته رفته منسوخ مي شود و جايش را به ابزارهاي نوين پزشكي مي دهد.

فلسفه ذاتي ويزيت اين است كه بيمار رودرروي پزشك، دردهايش را ابتدا با زبان و سبك و سياق خودش مطرح كرده و سپس پزشك با شنيدن توضيحات بيمار، بهترين راه درمان را پيدا كند، چون بيمار بهترين كسي است كه مي تواند پزشك را براي پيدا كردن ريشه دردها، كمك كند.

اما وضع امروز ويزيت هاي پزشكي، رنگ و لعابي از اين حرف هاي منطقي ندارد و خيلي وقت ها به تشخيص تجهيزات پزشكي بيشتر از حرف خود بيمار توجه مي شود. همين مساله، هم كيفيت ويزيت پزشكي را در كشور ما كاهش داده و هم باعث شده مدت زمان ويزيت ها نم بكشد.

استانداردهاي زمان ويزيت؛ روي كاغذ

استاندارد زمان ويزيت در مطب ها براساس تعرفه هاي رسمي سال 94 به اين شكل است كه بايد پزشك عمومي 15 دقيقه، متخصص 20 دقيقه، فوق تخصص 25 دقيقه و روانپزشك 30 دقيقه، براي بيمارش وقت بگذارد.

اگر رودربايستي را كنار بگذاريم، اين مدت زمان ها بندرت رعايت مي شود. هركدام از ما تجربه كرده ايم كه اين مدت زمان فقط روي كاغذ است و در مقام عمل، اگر پزشك پنج دقيقه هم براي بيمار وقت بگذارد، بيمار بايد راضي باشد و كلاه خودش را به آسمان بيندازد. البته نبايد از حق بگذريم كه برخي پزشكان هم اين بازه زماني را رعايت مي كنند و در مدت زمان ويزيت بيمار، كم فروشي نمي كنند.

اگر كم فروشي زمان ويزيت را هم كنار بگذاريم، نحوه استقبال پزشك از بيمار هم تعريف چنداني ندارد. در كشورهاي توسعه يافته، پزشك با رويي باز به استقبال بيمار مي آيد، با او مثل دوستي كه از در وارد شده است برخورد مي كند و به احترامش برمي خيزد، اما حال و روز نظام درمان ما به شكلي درآمده است كه خيلي اوقات، بيمار و پزشك مثل دو غريبه باهم برخورد مي كنند و معمولا خبري از اين نوع تحويل گرفتن ها نيست.

استقرار نظام ارجاع؛ حل ريشه اي مشكل

وقتي ريشه اصلي مشكلي پيدا شود، پيدا كردن درمان اساسي آن هم آسان مي شود؛ درماني كه مقطعي و گذرا نباشد و بتواند ريشه مشكل را بسوزاند.

دكتر حبيب الله مختاري، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان در گفت و گو با جام جم معتقد است مهم ترين دليلي كه باعث شده زمان هاي استاندارد و قانوني ويزيت رعايت نشود، جدي نگرفتن «نظام ارجاع» در حوزه درمان است.

اين نظام ارجاع كه مختاري از نبود آن حرف مي زند، در كشورهاي توسعه يافته جاافتاده است. در اين نظام هاي پيشرفته درماني، بيماري كه مي خواهد از حمايت هاي بيمه اي برخوردار شود، نمي تواند بلافاصله بعد از ديدن اولين علائم بيماري به پزشك متخصص مراجعه كند.

استقرار نظام ارجاع، يعني بيمار ابتدا بايد به پزشك عمومي مراجعه كند و پس از اين كه علائم اوليه بيماري او شناخته شد، به دستور پزشك عمومي به پزشك متخصص ارجاع داده مي شود.

به گفته مختاري، وقتي اين نظام ارجاع جا بيفتد و در نظام درمان نهادينه شود، آن وقت تعداد بيماراني كه به پزشك متخصص مراجعه مي كنند، كمتر مي شود و در نتيجه پزشك متخصص، ديگر با انبوهي از بيماران پشت صف مواجه نمي شود.

اگر بخواهيم ساده تر بگوييم، داستان اينجاست كه در كشورهاي توسعه يافته، بيشترين بار ويزيت هاي درماني به دوش پزشك عمومي گذاشته مي شود، اما در كشور ما اين قضيه برعكس است و همه دوست دارند از همان ابتدا به پزشك متخصص مراجعه كنند. وقتي هم ميزان مراجعه به پزشكان متخصص خيلي زياد شود، شمار زيادي از همين پزشكان ترجيح مي دهند با صرف زماني كمتر، بيماران بيشتري را ويزيت كنند.

اين كارشناس نظام سلامت تاكيد مي كند در كشورهاي توسعه يافته، پزشك عمومي بيماران بيشتري را در زمان كوتاه تري مي بيند و پزشك متخصص، بيماران كمتري را در زمان طولاني تري ويزيت مي كند، اما در كشور ما اين موضوع كاملا برعكس است. همين مساله باعث شده بسياري از پزشكان متخصص به دليل حجم مراجعات بالا و تمايل مالي براي ويزيت بيماران بيشتر، زمان ويزيت تخصصي بيمار را كاهش دهند.

ويزيت گروهي؛ روي تخلف را سفيد كرده است

خيلي بيراه نگفته ايم اگر بگوييم بدترين شكل تخلف هاي ويزيت به ويزيت هاي گروهي برمي گردد. فرض كنيد شما به مطب يك پزشك متخصص مراجعه مي كنيد، ولي چون پزشك وقت ندارد براي هر كدام از بيماران منتظر و ايستاده در پشت در اتاق، 20 دقيقه وقت بگذارد و از آن طرف، دلش هم نمي آيد، حق ويزيت همه بيماران منتظر مانده را دريافت نكند، در نتيجه تصميم مي گيرد چند بيمار را به طور همزمان ويزيت كند.

ويزيت هاي گروهي در شهرهاي كوچك مرسوم تر است. در اين حالت، بحث رازداري بين بيمار و پزشك، عملا بر باد مي رود، چون شما مجبوريد در كنار بيماران ديگري كه در اتاق نشسته اند، از جنس بيماري تان حرف بزنيد، در حالي كه شايد اصلا دوست نداشته باشيد پيش بقيه بيمارها، نوع بيماري تان را جار بزنيد.

البته دكتر عليرضا زالي، رئيس سازمان نظام پزشكي، بارها بصراحت گفته است كه ويزيت هاي گروهي، مصداق بارز تخلفات پزشكي است و بيماران مي توانند در صورت مشاهده اين تخلف، موضوع را به اين سازمان اطلاع دهند تا با پزشك متخلف برخورد شود.

در فقدان نظارت، مريض سازي مي كنيم

از آبان سال قبل، متوليان نظام سلامت با راه اندازي سامانه تلفني 1690، تخلفات پزشكي را كه مردم گزارش مي دهند، ثبت و پيگيري مي كنند.

اما دكتر نعمت الله منوچهري، عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس در گفت و گو با جام جم تاكيد دارد كه اين نظارت ها به هيچ وجه كافي نيست و براي جلوگيري از تخلفات ويزيت، بايد عزم جدي تري براي برخورد با متخلفان وجود داشته باشد.

منوچهري از اصطلاح «مريض سازي» استفاده مي كند و مي گويد: وقتي پزشكي، حتي دو دقيقه براي ويزيت بيمارش وقت نمي گذارد و بلافاصله براي بيمار، آزمايش و دارو و عكسبرداري پزشكي تجويز مي كند، اين كار باعث مي شود حتي آن كسي هم كه بيماري جدي ندارد، در فرآيندهاي درماني پيچيده و غيرضروري گرفتار شود كه نتيجه اي جز مريض سازي كاذب به بار نخواهد آورد.

اين كار پزشك به اعتقاد اين نماينده مجلس، هم هزينه هاي بيمار، هم هزينه بيمه هاي درماني و هم هزينه هاي نظام سلامت را بي خود و بي جهت افزايش مي دهد.

از نگاه منوچهري، همه اين تخلفات تعرفه اي وقتي برچيده مي شود كه نظارت خيلي جدي روي كيفيت ويزيت ها انجام شود.

«اگر با پزشكي كه قوانين ويزيت را رعايت نمي كند، برخورد جدي شود و همه شاهد باشند كه مثلا مطب چهار پزشك متخلف به همين خاطر بسته شده است، آن وقت مطمئن باشيد دور زدن تعرفه ها به اين راحتي ها انجام نمي شود و خيلي ها از ارتكاب به تخلفات ويزيت منصرف مي شوند.»

درست است اين نظارت جدي كه منوچهري به آن اعتقاد راسخ دارد، مي تواند حداقل باعث بالا رفتن تبعات تخلف براي پزشك متخلف شود، ولي بايد در كنار قوي تر شدن نظارت ها، بحث فرهنگسازي و آموزش به مردم هم جدي گرفته شود.

اگر بيماري كه پزشك فقط يك دقيقه براي او وقت مي گذارد، نسبت به اين كار اعتراض كند يا زير بار پرداخت ويزيت مجدد و انجام ويزيت هاي گروهي نرود و از حق و حقوق قانوني اش آگاه باشد، در اين حالت شك نكنيد خود به خود ميزان كم فروشي ها، گرانفروشي ها و بي اخلاقي ها در آشفته بازار ويزيت هم فروكش خواهد كرد.

ويزيت مجدد براي يك فرآيند درماني

تخلف هاي ويزيت، يكي دو تا نيست. حتي شايد شما با موارد عجيب تر از تخلفات ويزيت هم روبه رو شده باشيد كه ما از آن بي خبر باشيم.اما يكي از رايج ترين انواع تخلفات ويزيت كه اتفاقا اين يكي در شهرهاي بزرگ، ميزان شيوعش بيشتر است، بحث گرفتن ويزيت مجدد براي ديدن نتايج آزمايش ها و عكسبرداري هاي پزشكي است.

تصور كنيد شما به پزشك مراجعه مي كنيد، حق ويزيت مي دهيد و پزشك براي شما يك آزمايش پزشكي تجويز مي كند. بعد از سه روز هم نتيجه آزمايش شما آماده مي شود، اما جالب است وقتي مي خواهيد نتيجه آزمايش را به پزشكتان نشان دهيد، خيلي از پزشكان براي ديدن نتيجه آزمايش، دوباره از بيمار حق ويزيت مي گيرند. يعني شما براي يك فرآيند درماني كه تازه هنوز هم تكميل نشده است، دو بار حق ويزيت پرداخت كرده ايد.

در اينجا هم جاي بحث نيست كه خيلي از پزشكان از اين نوع پول درآوردن هاي بي اخلاقي مبرا هستند و حتي اگر دو ماه بعد هم نتيجه آزمايش را به آنها نشان بدهيد، حق ويزيت مجدد از شما نمي گيرند.

*منبع : روزنامه جام جم

**گروه اطلاع رساني** 1893**9131