در اين گزارش كه در شماره روز دوشنبه پانزدهم تير 1394 خورشيدي انتشار يافت، مي خوانيم: بررسي‌هايي كه در اين زمينه انجام‌شده نشان‌دهنده اين است كه درآمدهاي به‌دست‌آمده از طرح‌هاي اكوتوريسم از درآمد نفت پيشي گرفته است. اين در حاليست كه توريسم برخلاف نفت ثروتي پايداراست و چنين ثروت و مسئله پايداري به‌شرط مديريت بهينه مي‌تواند بهترين نقطه اتكا در برنامه‌ريزي‌هاي ما در منابع طبيعي و گردشگري باشد.در ميان گزينه‌هاي مختلف نظام جهاني گردشگري، اكوتوريسم با اهداف حفاظت از محيط زيست، التزام به جوامع محلي و احترام به ويژگي‌هاي فرهنگي جوامع ميزبان ازجمله گزينه‌هاي برنامه‌ريزي است كه داراي بيشترين سازگاري با مفهوم توسعه پايدار است.
اكوتوريسم شكل پايدار گردشگري مبتني بر طبيعت است
مهدي سقايي در خصوص تعريف اين نوع گردشگري به مهر گفت: اكوتوريسم شكل پايدار گردشگري مبتني بر طبيعت است كه تمركز اصلي آن بر تجربه و درك طبيعت و يادگيري درباره آن است و مديريت آن باعث شده پيامدهاي منفي حاصل از آن ناچيز و منافع آن براي جوامع محلي حداكثر باشد.مدير گروه علوم گردشگري موسسه آموزش عالي حكيم جرجاني گرگان افزود: از آنجاكه شالوده اكوتوريسم بر توان‌هاي طبيعي استوار است بنابراين در حفاظت از ويژگي‌هاي طبيعي مي‌تواند نقش فعال و موثر داشته باشد.سازمان جهاني گردشگري (WTO) رشد ساليانه گردشگري را تا سال 2010 بين 3.4 تا 6.7 درصد پيش‌بيني كرده است كه اكوتوريسم با رشد ساليانه 30 تا 40 درصد بالاترين رشد در بخش‌هاي مختلف گردشگري را خواهد داشت و جامعه اكوتوريسم (TES) پيش‌بيني كرده در پايان سال 2020 حدود 50 درصد گردشگران متعلق به بخش اكوتوريسم خواهد بود.
گلستان مجموعه‌اي متنوع و كامل از جاذبه‌هاي طبيعت گردي است
يكي از مهم‌ترين زمينه‌هاي اكو توريسم در شمال ايران به‌خصوص در استان گلستان به‌مانند استان‌هاي هم‌جوار درياي خزر، جنگل‌هاي دامنه شمالي البرز است. اين جنگل‌هاي طبيعي در بعد جهاني از نظر محيط زيست يكي از غني‌ترين، زيباترين و پرجاذبه‌ترين اكوسيستم‌هاي مهم دنيا است و حتي در رديف جنگل‌هاي درجه اول دنيا قرار دارد. به همين خاطر هم است كه جنگل‌هاي شمال به‌عنوان يكي از مراكز اصلي جذب اكو توريسم موردتوجه است.توسعه اكوتوريسم در جنگل‌هاي استان گلستان بايد با يك شيوه مدون و برنامه‌ريزي‌شده و متوازن با ديگر طرح‌هاي ملي باشد تا علاوه برافزايش رونق اقتصادي و اشتغال‌زايي زمينه‌هاي مناسب‌تري را براي حفظ محيط زيست و نگهداري از جنگل‌ها و منابع طبيعي را به دنبال داشته باشد.آنچه به‌وضوح مشخص است استان گلستان مجموعه‌اي متنوع و كامل از جاذبه‌هاي اكوتوريسم و جذب گردشگر است. اين مجموعه خود از دو رويكرد جاذبه‌هاي طبيعي و فرهنگي قابل‌مطالعه است. از ميان مهم‌ترين جاذبه‌هاي طبيعي اين خطه مي‌توان به پارك‌هاي جنگلي و غارهاي شگفت‌انگيز، آبشارها و چشمه‌سارها، گل‌ها و گياهان دارويي جنگل و درنهايت چشم‌اندازهايي زيبا كه هر بيننده‌اي را به وجد مي‌آورد اشاره كرد. همچنين ويژگي‌هاي فرهنگي مردم اين خطه همچون لباس، خوراك، صنايع‌دستي تركمن و ساير جاذبه‌هاي سياحتي و زيارتي در مقوله بوم گردشگري قابل‌توجه است.
براي استفاده از قابليت اكوتوريسم برنامه مشخصي نداريم
سقايي در خصوص شاخه‌هاي اكو توريسم تصريح كرد: به‌طوركلي اكوتوريسم جهان داراي هشت شاخه اصلي و حدود 800 شاخه فرعي است. بازار اكوتوريسم در مقياس ملي و بين‌المللي مهيا است و اكوتوريسم بستر مناسبي براي حفظ اكوسيستم فراهم آورده است و باعث پايداري منابع مي‌شود.وي ادامه داد: حفاظت از محيط زيست، كمك به حفظ تنوع و گونه‌هاي مختلف، كمك به معيشت اقتصاد محلي و بسترسازي گردشگري پايدار از اهداف گردشگري اكوتوريسم است.سقايي با بيان اينكه اگر اين گردشگري در گلستان شكل بگيرد روند مناسبي خواهد داشت، گفت: بيشتر برنامه ريزان تفاوتي بين گردشگري مبتني بر طبيعت و اكو توريسم قائل نيستند و يكي از مشكلات برنامه‌ريزي‌هاي ما همين مسئله است.وي خاطر نشان كرد: متاسفانه ما براي استفاده از اين قابليت‌ها برنامه مشخصي نداريم و به گردشگري در گلستان نگاه كاملي وجود ندارد چه برسد به اينكه به يك شاخه گردشگري مثل اكو توريسم بپردازيم.
اكوتوريسم گلستان مي تواند برند كشوري شود
مدير گروه علوم گردشگري موسسه آموزش عالي حكيم جرجاني گرگان افزود: اگر بخواهيم يكي از انواع گردشگري خود را به برند كشوري برسانيم همين اكو توريسم است.وي با اشاره به تلاش هاي ميراث فرهنگي در اين زمينه خاطر نشان كرد: در سطح بالاي برنامه‌ريزي مثل طرح آمايش، گلستان فقط به نواحي تفرجگاهي پراكنده تقسيم‌شده است كه نيازمند برنامه‌ريزي دقيق‌تر است.سقايي بابيان اينكه اكو توريسم متعلق به يك‌رشته نيست و ميان‌رشته‌اي است افزود: بايد يك برنامه مدون تهيه شود و اولويت‌هاي گردشگري گلستان مشخص شود. اكوتوريسم نيازمند برنامه‌ريزي است و سند راهبردي توسعه اكوتوريسم بايد مشخص شود.سقايي گفت: بايد بانك اطلاعات اكوتوريسم و پهنه‌بندي مناطق مستعد انجام شود و بسته‌هاي سرمايه‌گذاري به سرمايه‌گذاران و ساكنان بومي به مقياس كوچك و متوسط داده شود و تعاوني‌هاي مختلف شكل بگيرد تا مشاركت مردم افزايش پيدا كند.وي كه دكتراي جغرافيا و گردشگري دارد، افزود: ما اول راه هستيم و گلستان اين قابليت را دارد كه بتواند به‌عنوان پايتخت اكو توريسم ايران معرفي شود و بايد از اين پتانسيل در گلستان به بهترين شكل استفاده كنيم.
منافع كوتاه اكوتوريسم در برابر خسارات بلندمدت به محيط زيست بي ارزش است
با توجه به ضرورت گسترش اكوتوريسم اما خيلي ها مخالف آن هستند. اين دسته از افراد اعتقاد دارند كه توسعه اكوتوريسم منافع كوتاه مدت براي جامعه ما به دنبال دارد و اين منافع در برابر خسارات آتي و بلند مدتي كه به منابع طبيعي و محيط زيست وارد مي كند بي ارزش است. از طرفي خيلي از كارشناسان معتقدند اين حرف مخالفان اكوتوريسم مانند اين است كه ما به جاي حل مساله صورت مساله را پاك كنيم و خودمان را نجات دهيم و نفي اكوتوريسم مي تواند به اين معني باشد كه ما توانايي مديريت بر اتفاقات پيرامون خود را نداريم.مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر هم محدوديت هاي اداره هايي مثل منابع طبيعي و محيط زيست را مانعي براي سرمايه گذاري در اين بخش عنوان مي كند.ابراهيم كريمي با بيان اينكه ظرفيت خوبي در بحث اكوتوريسم در گلستان وجود دارد، افزود: در پارك هاي جنگلي و مكان هايي كه امكان دسترسي مردم است امكاناتي فراهم شده است ولي اين مقدار براي گردشگر قانع كننده نيست كه بخواهد اقامت كند و انگيزه ايي براي ماندگاري در گلستان داشته باشد.وي خاطر نشان كرد: ساختاري در كشور اين وضعيت را مشخص نكرده است تا بتوانيم از اين ظرفيت ها استفاده كنيم كه به ساختار طبيعت و جنگل صدمه وارد نكند. بايد جاذبه ها و انگيزه هايي براي گردشگر ايجاد كنيم كه توريسم از طبيعت ما استقبال كند.در پارك هاي جنگلي و مكان هايي كه امكان دسترسي مردم فراهم است امكاناتي مهيا شده ولي اين مقدار براي گردشگر قانع كننده نيست كه بخواهد اقامت كند و انگيزه ايي براي ماندگاري در گلستان داشته باشد.كريمي ادامه داد: با حفظ اصالت طبيعت و جنگل مي شود با دسترسي محدود، طراحي و امكاناتي كه به ساختار جنگل لطمه وارد نكند اين انگيزه ايجاد شود و با حضور مردم در بعضي جاها جنگل پايدار تر حفظ مي شود.وي با اشاره به موزه گيلان گفت: در چندصد هكتار اين موزه اجرا شده و با ورود به آنجا مي بينيم كه نهال و درخت اين موزه پوياتر و زنده تر است و خيلي هم موفق تر عمل كرده اند.كريمي خاطر نشان كرد: اگر بتوانيم كنترل و فرهنگ سازي كنيم نه تنها جنگل حفظ مي شود بلكه در تعداد و تنوع درختچه و درخت جنگلي هم مي توانيم حركت رو به رشد داشتي باشيم.مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گلستان افزود: متناسب با ظرفيت و موقعيت در بخش هايي از گلستان اكوتوريسم ورزش هاي هوايي، بوم گردي و كوهنوردي را جهت دهي كرده ايم.وي افزود: مناطقي كه ساختار طبيعي خيلي فشرده و متراكم ندارد و مكان هايي كه منابع طبيعي و محيط زيست حساسيت كمتري دارند را با امكانات اوليه و سرمايه گذارها جهت دهي مي كنيم.مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گلستان در حالي محدوديت هاي اداره هايي مثل منابع طبيعي و محيط زيست را مانعي براي سرمايه گذاري در اين بخش عنوان كرد كه مديركل سازمان حفاظت محيط زيست گلستان چنين اعتقادي ندارد.
مناطق تحت مديريت محيط زيست زون گردشگري دارند
اسماعيل مهاجر تصريح كرد: تمام مناطقي كه در سازمان محيط زيست تحت مديريت قرار دارند يك زون گردشگري يا اكوتوريسم دارند.وي ادامه داد: دفتري در سازمان با نام اكوتوريسم داريم كه نشان مي دهد در سازمان اين شاخه گردشگري برايش داراي اهميت است و اكثر اين مناطق طرح گردشگري دارند. مهاجر با اشاره به بوم كلبه تركمن در پارك ملي گلستان گفت: اين بوم كلبه كار اكوتوريسم انجام مي دهد و محيط زيست ديدگاهي مثبتي به اكوتوريسم با تاكيد بر توسعه پايدار دارد. مديركل سازمان حفاظت محيط زيست گلستان خاطر نشان كرد: تصويب گردشگري در آشوراده در همين راستا انجام شده است.
بين گردشگري و محيط زيست فاصله اي نمي بينيم
وي در خصوص صحبت هاي مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري تحت عنوان وجود محدوديت هاي سازمان حفاظت محيط زيست گلستان گفت: اراضي ملي تحت پوشش محيط زيست طبق قانون ماده 16 اين سازمان واگذار نمي شود ولي مي شود در راستاي بهره برداري از پتانسيل ها و مزيت هاي اكوتوريسم سرمايه گذار به صورت بهره بردار از آن استفاده كند و اين محدوديت نيست و درست مثل توسعه پايدار است. مهاجر در خصوص تعامل با سازمان هاي ديگر گفت: بين گردشگري و محيط زيست فاصله ايي نمي بينيم چرا كه آن ها متولي گردشگري هستند و ما متولي حفاظت محيط زيست. وي افزود: نمازخانه ها، سرويس هاي بهداشتي، گردشگاه ها و تفرجگاه هاي پارك ملي گلستان را ميراث فرهنگي مي سازد اما با طرح محيط زيست تا اكولوژي مناطق ما بهم نخورد. مهاجر با اشاره به نبود اعتبارات گفت: اگر اعتبارات بيشتري باشد مي توان كارهاي بيشتري در خصوص اكوتوريسم انجام داد. اكوتوريسم در گلستان بايد با يك نگرش سيستمي توسعه پيدا كند و از روي حساب و كتاب باشد. آنچه كه مشخص است توسعه اكوتوريسم همكاري منابع طبيعي، ميراث فرهنگي و گردشگري و محيط زيست را مي طلبد. در بعد ديگر مشاركت مردم در تدوين سياست هاي مرتبط با اكوتوريسم و اجراي آن ها نيز بسيار تاثير گذار است. در صورت تعامل است كه مي توانيم اكوتوريسم را به صورت موفق و براي حفظ منابع طبيعي و محيط زيست در گلستان اجرا كنيم.
*منبع: روزنامه ابتكار
**گروه اطلاع رساني**2059**9131
تهران- ايرنا- روزنامه ابتكار در صفحه پنجره نوشت: اكوتوريسم گلستان در حالي مي تواند به يك برند كشوري براي نجات اقتصاد استان تبديل شود كه از پتانسيل موجود با برنامه ريزي مناسب و تعامل بين دستگاهي به بهترين شكل ممكن بهره ببريم.
