بخش دوم و پاياني اين گزارش كه در شماره روز يكشنبه هشتم شهريور 1394 خورشيدي به قلم بيتا مهدوي انتشار يافت، مي خوانيم: بر اساس بررسي‌هاي انجام شده روزانه 250 تا 300 نفر در كشورمان دچار سكته مغزي مي‌شوند و اين درحالي است كــه اگر درمان سكته حاد مغزي در 4 ساعت اوليه صورت گيرد، 30 درصد بيماران بدون ايجاد عوارض و ناتواني، بهبودي كامل خواهند يافت و از اين رو راه اندازي مراكز جامع ويژه درمان سكته‌هاي مغزي، اهميت زيادي دارد.
**سكته مغزي گذرا و علايم آن
دكتر محمد رضا عزيزي ـ متخصص بيماري‌هاي مغز و اعصاب در مورد سكته مغزي گذرا به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: در سكته مغزي گذرا، توقف خون‌رساني به مغز به صورت گذرا ايجاد مي‌شود و فرد علايم سكته مغزي را در كمتر از 24 ساعت تجربه مي‌كند و به عنوان مثال علايمي‌مانند گزگز، مور مورشدن و يا كرختي در صورت و دست و پا وحالت ضعف و فلجي را در دست و پا احساس مي‌كند. معمولاً بيمار دچار اختلال‌هاي گفتاري و بينايي مانند تاري ديد مي‌شود كه اين علايم معمولا براي چند ساعت ادامه دارد و خود به خود هم خوب مي‌شود.
بسياري از افراد مسن احساس مي‌كنند كه دچار كاهش ديد شده اند و معمولا آن را به حساب ضعف جسمي مي‌گذارند، در حالي كه اين علايم سكته‌هاي مغزي گذرا است و افرادي كه اين علايم را داشته باشند، بيشتراز ديگران در معرض سكته مغزي قرار دارند. از اين رو افراد مسن بهتر است با ديدن اين علايم به پزشك مراجعه كنند كه اگر مشخص شد شخص سكته مغزي گذرا داشته است، بررسي‌هاي لازم بر روي او انجام شود.
وي با اشاره به اين مطلب كه در خيلي از موارد بيماري‌هاي قلبي و عروقي هم عامل سكته‌هاي مغزي است، مي‌افزايد: بيماران قلبي، عروقي بايد تحت درمان قرار بگيرند و در صورتي كه مشكل لخته خون را دارند، حتما از داروهاي تجويز شده استفاده كنند، زيرا احتمال سكته مغزي را كاهش مي‌دهد.
مشاور رئيس سازمان نظام پزشكي در پاسخ به اين پرسش كه آيا نوار مغزي نشان مي‌دهد كه فرد دچار سكته مغزي گذرا شده است يا نه، ياد آوري مي‌كند: معمولاً علايم نشان‌دهنده سكته مغزي در نوار مغزي ديده نمي‌شود، اما در «ام.آر.آي» قابل تشخيص است و اگر مشخص شود كه بخشي از مغز دچار آسيب شده است، ديگر به آن سكته مغزي گذرا نمي‌گويند، بلكه سكته كامل محسوب مي‌شود.
وي با بيان اين مطلب كه آزمايش‌ها و اكوي قلب به تشخيص سكته مغزي كمك مي‌كند، مي‌گويد: در 80 درصد موارد علت سكته مغزي نرسيدن خون به مغز است و يكي از دلايل شايع نرسيدن خون به مغز نيز بيماري‌هاي قلبي عروقي است. به همين دليل بررسي‌هاي قلبي و عروقي بر روي بيماراني كه دچار سكته مغزي مي‌شوند، انجام مي‌شود. شايع‌ترين نوع بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي ـ آريتمي‌قلبي (نامنظم بودن ضربان‌قلب، است) كه باعث ايجاد لخته خون در قلب مي‌شود و لخته هم ممكن است از طريق عروق گردن به مغز برسد و باعث آمبولي و در نهايت سكته مغزي شود.
**زمان طلايي براي بيماران
دكتر عزيزي در مورد زمان طلايي رساندن بيمار به بيمارستان مي‌افزايد: براي مداواي افرادي كه دچار سكته مغزي مي‌شوند، زمان طلايي وجود دارد كه متاسفانه در سيستم بهداشتي كشور ما عدم هماهنگي سيستم درمان و اورژانس و ناآگاهي مردم باعث مي‌شود كه اين بيماران ديرهنگام به بيمارستان برسند و از اين رو زمان طلايي را از دست مي‌دهند. معمولاً زمان طلايي رساندن بيماري كه دچار سكته مغزي شده به بيمارستان، بين 3 تا 4.5 ساعت اوليه است كه پزشك مي‌تواند بيماراني را كه دچار سكته ايسكميك هستند، با داروي TPA درمان كند. اين دارو مي‌تواند لخته را از ميان ببرد. امكان استفاده ازاين دارو فقط بين 3 تا 4.5 ساعت اوليه است، بنا براين خيلي مهم است كه بيمارسكته مغزي بلافاصله به مركز درماني انتقال يابد.
**پيشگيري از سكته مغزي
دكتر عزيزي در پاسخ به اين پرسش كه چگونه مي‌توان ازبروزسكته‌هاي مغزي پيشگيري كرد، يادآوري مي‌كند: عوامل گوناگوني احتمال سكته مغزي را افزايش مي‌دهند كه برخي از آنها قابل تغيير و برخي ديگر غير قابل تغيير است. عوامل غير قابل تغيير كه تحت كنترل ما نيست، عبارتند از سن؛ معمولا در بالاي 55 سال سكته‌هاي مغزي چند برابر مي‌شود. جنسيت؛ بررسي‌ها نشان داده است كه اين عارضه در مردان بيشتر ديده مي‌شود. ن‍ژاد؛ در بعضي از نژادها مانند آفريقايي‌هاي آمريكايي‌تبار عارضه سكته مغزي بيشتر ديده مي‌شود. يكسري از عوامل هم قابل تغيير است و ما مي‌توانيم با كنترل آنها از سكته‌هاي مغزي پيشگيري كنيم كه يكي از مهم‌ترين آنها فشار خون بالا است. بيش از 60 درصد از مردم ايران از بيماري خود بي اطلاع هستند و ممكن است فرد بعد از سكته مغزي متوجه فشار خون شود، در صورتي‌كه اگر مردم به طور سالانه وضعيت سلامت خود را كنترل كنند، به موقع متوجه اين بيماري مي‌شوند و تحت درمان قرار مي‌گيرند و جلوي عوارض آن نيز گرفته مي‌شود.
**خطر مصرف بيش از حد نمك
اين متخصص بيماري‌هاي مغز و اعصاب يكي از عواملي را كه باعث افزايش فشار خون مي‌شود، مصرف زياد نمك مي‌داند و مي‌گويد: بررسي‌هاي انجام شده نشان داده است مردم ما 3 برابر بيشتر از ميزان استاندارد جهاني نمك مصرف مي‌كنند. نمك زياد مساوي است با فشار خون بالا. بالارفتن فشار خون در ايجاد بيماري‌ها بسيار مؤثر است و در نهايت با سكته مغزي ارتباط مستقيمي‌دارد. ميزان مورد نياز بدن انسان به نمك حدود 5 گرم در روز است، كه در رژيم غذايي سنتي هموطنان‌مان وجود دارد و از اينرو لازم نيست كه سر هر سفره‌اي نمكدان بگذاريم.
دكتر عزيزي در مورد راههاي پيشگيري از سكــته مغزي مي‌افزايد: پيــشگيري از ســكته مغـــزي به 2 صورت انجام مي‌شود.پيشگيري‌هاي اوليه و ثانويه. پيشگيري‌هاي اوليه شامل عوامل خطر سازي است كه بايد سعي كنيم آنها را كاهش دهيم. در كشورهاي پيشرفته بخش مراقبت‌هاي ويژه سكته مغزي «استروك يونيت» وجود دارد كه متاسفانه اين مراكز هنوز در كشور ما خيلي جا نيفتاده است.
مشاور رئيس سازمان نظام پزشكي با بيان اين مطلب كه بيماران سكته مغزي اگر در 3 ساعت اول در مراكز (استروك يونيت) بستري شوند، از بسياري از عوارض سكته‌هاي مغزي در امان مي‌مانند، ياد آوري مي‌كند: 80 درصد سكته‌هاي مغزي بر اثر لخته خون و 20 درصد بقيه بر اثر خونريزي به وجود مي‌آيند كه مركز مزبور مي‌توانند تا 80 درصد بيماران را درمان كنند. و البته تكنيك‌هاي متفاوتي براي درمان وجود دارد و دارو‌هايي است كه لخته‌هاي خون را از بين مي‌برد حداكثر مهلت مصرف دارو TPA 3 ساعت است كه بعد از اين زمان، دارو مثمرثمر نخواهد بود. البته اقدامات مكانيكي داخل عـروقي با اســتفاده از وســايل آنژيو گرافي لخته خون را خارج مي‌كند، ولي همه اين روش‌ها درشروع سكته خيلي مفيد است و از اين رو همراهان بيمار بايد بيمار را هر چه سريع‌تر به مركز درماني برسانند.
وي با اشاره به اين مطلب كه رسيدگي به بيماراني كه دچار سكته مغزي شده‌اند، نيازمند كارهاي گروهي و هماهنگ پزشكي است، مي‌گويد: بايد همه امكانات براي تشخيص و مداوي بيماران مانند راديو لوژي ،ام آر اي و مراقبت‌هاي ويژه سكته مغزي وجود داشته باشد، ضمن آن كه دارو گران است و بيماران براي تهيه آن، با محدوديت‌هاي زيادي روبرو هستند.
دكتر عزيزي مي‌افزايد: همان‌طور كه در حال حاضر براي بيماران قلبي بخشي به نام «سي سي يو» وجود دارد، بيماران سكته مغزي هم نيازبه يك مركز مراقبت‌هاي ويژه دارند كه ضرورت آن هنوز در كشور ما جا نيفتاده است. البته خوشبختانه در چند سال اخير وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي تمايلي براي احداث اين مراكز نشان داده و قرار است يك مركز به صورت پايلوت در چند بيمارستان احداث شود، ولي با توجه به آمار بالاي سكته‌هاي مغزي در كشور، احداث اين مركز بايد با قدرت و شتاب بيشتري انجام شود. زيرا هزينه كردن در بخش استروك يونيت يك نوع پيشگيري است و شايد در سال‌هاي اول دولت در اين رابطه متحمل هزينه‌هاي زيادي شود، اما جلوي هزينه‌هاي زياد ناشي از عوارض سكته‌هاي مغزي را مي‌گيرد و به‌طور كلي پيشگيري از سكته‌هاي مغزي از نظر اقتصادي هم با صرفه‌تر از درمان است.
**مراقبت از بيماران
دكتر محمد مقدم ـ متخصص بيماري‌هاي مغز و اعصاب هم در مورد مراقبت از بيماراني كه دچار سكته مغزي مي‌شوند، به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: بيماران سكته مغزي از زمان شروع علايم تا شروع درمان نبايد بيش از 3 تا 4 ساعت را در درمان دارويي و حداكثر 6 ساعت را در موارد درمان آنژيوگرافي از دست بدهند. از اين رو براي رسيدن به اين هدف، از يك طرف بيماران بايد هرچه سريع‌تربه مراكز مجهز درماني اعزام شوند و از طرفي اين مراكز در كمتراز يك ساعت بايد به نتيجه گيري براي شروع درمان برسند.
وي با بيان اين مطلب كه مراقبت از بيماران سكته مغزي نياز به واحد مراقبت هاي ويژه (استروك يونيت ) دارد، مي‌افزايد: عدم آگاهي جامعه از اهميت بيماري و امكان درمان وارجاع سريع بيماران، نبود هماهنگي سيستم اورژانس و مراكز مجهز براي ارجاع سريع بيماران ،نبود هماهنگي درون بيمارستاني و فقدان تيم «استروك» در مراكز براي تصميم گيري و انتخاب درمان مناسب، نگراني از وقوع عوارض پس از درمان بيماران، عدم پوشش بيمه‌اي داروهاي مورد استفاده در درمان سكته حاد مغزي و هزينه بالاي آن، از جمله مشكلات بيماران سكته مغزي است و راه‌اندازي واحد‌هاي استروك در بيمارستان‌هاي تخصصي از سوي بيمارستان‌هاي آموزشي چندان مورد استقبال قرارنگرفته است.
**مداواي سكته‌هاي مغزي
اين متخصص مغز و اعصاب در مورد دارو و درمان‌هاي جديدي كه براي مداواي سكته‌هاي مغزي وجود دارد، يادآوري مي‌كند: مهم‌ترين داروها ضد لخته‌ها است كه به صورت شرياني و وريدي تزريق مي‌شود، دستگاه‌هايي نيز وجود دارد كه به صورت مستقيم وارد شريان يا وريد مي‌شود و دارو را روي لخته خون مي‌ريزد، و در نتيجه لخته رقيق شده و از بين مي‌رود. داروي ضد لخته «هپارين» ازجمله داروهاي قديمي‌درمان سكته مغزي است كه در مواقع خاص به صورت داخل وريدي و زيرجلدي تزريق مي‌شود.داروي خوراكي ضدلخته «وارفارين» هم دارويي است كه از چند سال قبل در شرايط ويژه مورد استفاده بوده است.
داروهاي ضد پلاكت نيز دردرمان سكته مغزي موثر است و آسپرين از قديمي‌تر‌ها و «دي‌پيريدامول» و «پلاويكس» از جمله دستاوردهاي جديد اين ضد پلاكت‌هاست.
دكتر مقدم در مورد صدمات بلند مدت سكته‌هاي مغزي مي‌گويد: ميزان صدمات وارده به افراد و از دست رفتن توانايي آنان، به شدت سكته مغزي و سرعت عمل در درمان بستگي دارد و نوع صدمه و آسيب ديدن هم باتوجه به مكان آسيب ديده مغز متغير است و عوارض عبارتند از بي حس شدن، از كار افتادن دست‌ها و پاها، از ميان رفتن توانايي راه رفتن، از ميان رفتن ديد چشم‌ها، ناتواني در بلع غذا، ناتواني در سخن گفتن و برقراري ارتباط با ديگران كه اين مشكلات اگر چه مي‌توانند دائمي‌و ماندگار باشند، اما تعدادي از افراد مي‌توانند بسياري از توانايي‌هاي شان را بازيابند.
**توان بخشي بيماران سكته مغزي
دكتر مقدم در مورد روش‌هاي توان بخشي بيماران سكته مغزي مي‌افزايد: توان بخشي مهم‌ترين درمان عوارض سكته مغزي است. گفتار درمانگران مي‌توانند به افراد براي به دست آوردن مهارت‌هايشان و مواجه شدن با ناتواني‌ها كمك كنند.
نتيجه گفتار درماني در هر بيمار متفاوت است و براي افرادي كه توانايي سخن گفتن را از دست داده‌اند گفتاردرماني ضروري است. گفتار درمان گر نيز مي‌تواند به افرادي كه در بلع غذا مشكل دارند، كمك كند. ناتوان شدن عضلات و از ميان رفتن تعادل بدن از جمله متداول ترين عوارض سكته مغزي است. چنين عوارضي مي‌تواند توانايي راه رفتن را از بيماران بگيرد و در فعاليت‌هاي روزانه شان خلل ايجاد كند. توان بخشي فيزيكي روش موثري براي به دست آوردن تعادل و هماهنگي عضلات بدن است و مي‌تواند علايم و نشانه‌هاي افسردگي را در بيماران سكته مغزي شناسايي و درمان و توانايي نوشتن و استفاده از قاشق و چنگال و نظائر آنها را در بيماران تقويت كند.
**آثار رواني بيماري
اين متخصص مغز و اعصاب در مورد آثار رواني سكته‌هاي مغزي ياد آوري مي‌كند: بيماران سكته مغزي از احساساتي مانند ترس، خشم، اضطراب و اندوه رنج مي‌برند روان‌شناس يا متخصص مشاوره مي‌تواند از راههاي مختلف براي مقابله با اين احساسات استفاده كند. متخصص مشاوره همچنين مي‌تواند علايم و نشانه‌هاي افسردگي را در بيماران سكته مغزي شناسايي و درمان كند.
وي در مورد پيشگيري از تكرار سكته‌هاي مغزي مي‌گويد: بيماران براي پيشگيري از بروز دوباره سكته مغزي بايد مواردي را رعايت كنند و از جمله توجه داشته باشند كه استعمال دخانيات به تشديد بيماري‌هاي قلبي، عروق مغزي و فشار خون بالا كمك مي‌كند. تحقيقات نشان مي‌دهد كه بسياري از اثرات مضر سيگار كشيدن پس از قطع آن در طول زمان مي‌تواند معكوس شود. در اغلب موارد، ترك سيگار هنگامي‌كه توسط يك متخصص مراقبت‌هاي بهداشتي آموزش ديده هدايت شود، موفق‌تر است. عامل ديگر، استرس است كه مي‌تواند به عوامل خطر سكته مغزي ( فشار خون بالا، بيماري‌هاي قلبي، ديابت و بيماري عروق مغزي ) كمك كند. مديريت استرس و اضطراب اغلب شامل يك رويكرد جامع به رفتار و واكنش‌هاي احساسي است، زيرا استرس قابل اندازه گيري نيست و نياز به رويكرد بلند مدت براي كنترل بهينه دارد.
عامل بعدي پيشگيري از سكته مغزي، ورزش و فعاليت‌هاي بدني است. اين فعاليت‌ها به كمك فرد مي‌شتابد تا وزن متناسب خود را حفظ كند و سطح كلسترول و فشار خون خود را پايين بياورد. براي بزرگسالان، توصيه عمومي2 ساعت و 30 دقيقه ورزش با شدت متوسط مثل پياده‌روي‌هاي سريع يا دوچرخه سواري در هر هفته و براي كودكان و نوجوانان 1 ساعت فعاليت‌هاي بدني در هر روز است.
پرهيز كردن از مصرف الكل و نمك و همچنين رويكرد به خوردن مواد غذايي سالم مانند ماهي، سبزيجات و غلات هم از بروز سكته‌هاي مغزي پيشگيري مي‌كند.
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**2059**9131
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در صفحه گزارش نوشت: سكته مغزي يكي از شايع ترين علت‌هاي مرگ و مير و دومين دليل ابتلا به ناتواني‌هاي مغزي در ايران محسوب مي‌شود.
