در اين يادداشت به قلم طهورا شهبازي آمده است: درياچه اروميه خشك شد. بحران هم براي توصيف وضعيت اين درياچه كم آورده است. تداوم خشكي درياچه اروميه حالا از مرحله بحراني هم گذشته است. توسعه نامتوازن و ناپايدار در حوضه آبريز آن، برداشت بي رويه از منابع آب تجديد پذير حوضه در دو دهه اخير نه تنها آب ها را از سطح زمين مصرف كرده بلكه به دل زمين نيز رخنه كردند.
اجراي طرح هاي متعدد توسعه منابع آب، توسعه روزافزون بخش كشاورزي، تغيير الگوي كشت و توليد محصولات پر آب در سطح حوضه و بهره وري پايين مصرف آب نيز در اين سال ها از جمله عواملي بودند كه به جان درياچه افتادند تا سرنوشت خشكي را براي اروميه رقم بزنند.
علاوه بر عوامل مطرح شده در خشكي درياچه كم شدن آب شيرين كره زمين و عدم توزيع مناسب آن در مناطق مختلف را هم بايد اضافه كرد. همانگونه كه ميانگين بارش كشور در حال حاضر به كمتر از يك سوم ميانگين جهاني رسيده است و در حدود 250ميليمتر در سال است.
ايران در كمربند مناطق خشك و بياباني دنيا قرار گرفته است و جزو كشورهايي است كه ميانگين بارش در آنها كمتر از 300ميليمتر است. اين كمبود بارش حوضه درياچه اروميه را هم در بر مي گيرد.
بر اساس آخرين آمار ايستگاه هاي بارش حوضه آبريز درياچه اروميه ميانگين بارش حوضه در دوره آماري 75-1374 تا 92-1391 برابر با 317ميليمتر بوده است كه با كاهش 18درصدي در دوره اخير نسبت به دوره قبل همراه بوده است.
نتيجه آن كاهش ميزان رواناب توليدي در سطح حوضه و در نتيجه كاهش حجم آب ورودي به درياچه شده است.
كاهش 18درصدي بارش در حوضه درياچه اروميه
با توجه به توزيع نامتوازن بارش در نقاط مختلف دنيا ميزان منابع آب تجديد پذير كشورهاي مختلف نيز با يكديگر تفاوت هايي دارند. منابع آب تجديد پذير ميزان آبي است كه يك حوضه آبريز توانايي بازيابي آن را به صورت سالانه دارد.
بر اساس گزارش سازمان فائو در باره حجم منابع آب شيرين تجديد پذير كشورهاي مختلف، ايران از جمله كشورهايي است كه ميزان منابع آب تجديد پذير آن تناسب چنداني با سطح و گستره قلمرو آن ندارد از طرفي برداشت از آنها نيز 4برابر معمول دنياست كه اين مساله به درياچه اروميه نيز سرايت كرده است.
نتايج بررسي ها و تحليل هاي صورت گرفته نشانگر كاهش قابل ملاحظه حجم منابع آب تجديد پذير حوضه درياچه اروميه است. با توجه به روند كاهش 18درصدي بارش، پتانسيل منابع آب تجديد پذير حوضه آبريز درياچه اروميه در همان دو دوره از 8875 ميليون متر مكعب به 7024 ميليون مترمكعب رسيده است همچنين حدود 57درصد از مصارف حوضه از منابع آب سطحي و مابقي از منابع آب زير زميني تامين مي شود.
نكته جالب توجه ديگر در مورد كشورهاي با بارش كم، ميزان بالاي وابستگي آنها به آبياري براي توليدات كشاورزي است. بسياري از كشورهاي با بارش كم براي توليد بيش از 75درصد از محصولات كشاورزي خود به آبياري وابسته هستند.
به عبارت ديگر سهم اراضي كه از منابع آبي استفاده مي كنند نسبت به اراضي ديم در توليدات كشاورزي اين كشورها حدود 3برابر است. در حالي كه به طور متوسط در سطح دنيا، 80درصد از توليدات كشاورزي با استفاده از آب سبز يا ديم توليد مي شود.
در صورتي كه در ايران ميزان وابستگي توليدات كشاورزي به اراضي آبي 75درصد است. ايران جزو كشورهايي است كه به دليل وضعيت خشكي و برخورداري از ميزان بارش كم اين ميزان وابستگي شديد را به منابع آبي سطحي و زيرزميني براي توليد محصولات كشاورزي مورد نياز خود دارد.
بنابر اين وابستگي ايران به بارش و عدم بارش و همچنين در دسترس بودن منابع آب سطحي و زير زميني بيش از ساير كشورها است.
اين شرايط اقليمي باعث شده تا براي توليد يك محصول مشابه، نياز باشد آب به مراتب بيشتري را نسبت به ساير مناطق دنيا مصرف كند به طوري كه كشاورزي در حال حاضر حدود 70درصد از منابع آب تجديد پذير حوضه درياچه اروميه و حدود 90درصد از مصارف آب در حوضه را به خود تخصيص داده است.
براساس آمارهاي مختلف سطح زير كشت آبي كنوني در سطح حوضه آبريز درياچه اروميه نزديك 500 هزار هكتار برآورد شده است. كه نشانگر افزايش 200هزار هكتاري اراضي آبي از سال 1350است. همچنين سطح زير كشت از سال 1388رشد چشمگيري داشته است.
علاوه بر افزايش سطح زير كشت در بخش كشاورزي حوضه تغيير الگوي كشت كم مصرف ابي به الگوي كشت پرمصرف مانند كاشت چغندر، افزايش سطح زير كشت باغي، توليد بيش از نياز برخي از محصولات و صادرات آن به خارج از حوضه نيز از عوامل موثر در توسعه كشاورزي در اطراف درياچه اروميه است.
اروميه در محاصره 88000هزار حلقه چاه
چاه ها از جمله عوامل مهمي هستند كه آب هاي زير زميني را هم از دست اندازي انسان ها بي نصيب نگذاشته اند. روند افزايشي تعداد چاه هاي حفر شده در سطح كشور طي 4سال اخير نشان دهنده افزايش قابل توجه تعداد چاه ها به رقم بالاي 760هزار حلقه در سطح كشور است. از اين تعداد چاه بيش از 46ميليارد مترمكعب آب برداشت مي شود.
اما با وجود افزايش تعداد چاه ها در سال هاي اخير توان آبدهي آنها با روند نزولي همراه بوده است. همچنين كيفيت منابع آبي كشور در برخي از دشت ها به ميزان قابل ملاحظه اي دچار تخريب شده و شوري آنها نيز افزايش يافته است. اما اين چاه ها خنجري بر دل درياچه نيز بوده است.
بر اساس آخرين آمار اعلام شده توسط وزارت نيرو تعداد چاه هاي غير مجاز كشور كه در سال 103،1385هزار حلقه بود در سال 1389به افزون بر 250هزار حلقه رسيد. افزايش قابل ملاحظه ميزان چاه هاي حفر شده در سطح حوضه نيز از جمله عوامل موثر بر افت قابل ملاحظه تراز درياچه اروميه بوده است.
محاصره اروميه توسط 88000حلقه چاه تاثير قابل ملاحظه اي بر آبدهي رودخانه هاي حوضه داشته كه منجر به كاهش قابل ملاحظه رواناب ورودي به درياچه شده است.
تعداد قابل ملاحظه اي از چاه هاي حفرشده در سطح حوضه به صورت چاه هاي نيمه عميق است كه به صورت غير مجاز و توسط صاحبان باغات، مزارع و ويلاها حفر و مورد بهره برداري قرار گرفته است.
با وجود افزايش تعداد چاه هاي حفر شده در سطح حوضه، ميزان تخليه و برداشت از آنها در سال هاي اخير با روند نزولي همراه بوده است كه نشان دهنده كاهش توان آبدهي آبخوان هاي حوضه است.
منبع: خبرگزاري خبرآنلاين
اول**1577
تهران - ايرنا - خبرگزاري خبرآنلاين در يادداشت روز يكشنبه نوشت: وضعيت اين روزهاي درياچه اروميه همانقدر كه متاثر از وضعيت خشكسالي و كمبود بارش كشور است بي تاثير از وضعيت بد كشاورزي در سال هاي گذشته نبود بطوريكه اروميه در محاصره 88 هزار حلقه چاه درآمده است.
