این آیین ها كه در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی منطقه ریشه دوانده بود هم اكنون به سرعت در حال نابودی است و این اضمحلال در كنار خود پدیده های غیر معمول و عجیب و غریبی را كه وصله ناجور بر فرهنگ و رسوم منطقه است به ارمغان می آورد.
ازدواج و عروسی بعنوان یكی از مهمترین اركان زندگی اجتماعی در گذشته های نه چندان دور با سبك و آیین هایی كه متضمن استحكام پایه های خانواده ها ، احترام بزرگان و نشاط اجتماعی بود در استان اردبیل برگزار می شد.
در گذشته در آیین های ازدواج تقریبا تمامی گروههای اجتماعی از كوچك و بزرگ و كهنسال مشاركت داشتند و هر آیین عروسی نه تنها برای خانواده بلكه برای اهالی روستا، محله و ایل و تبار شادی و نشاط به همراه داشت.
در این آیین ها بزرگان و سالخوردگان اساس و شالوده ماجرا بودند و به دنبال آن هریك از قشرهای اجتماعی به نوعی در آن مشاركت داشته و روح انساندوستی ، تعاون و نشاط در زندگی اجتماعی تزریق می شد.
آیین های عروسی در اردبیل از خواستگاری و بله برون گرفته تا پارچا كسدی، جهیزاوستی ،خنایاخدی ، بندی تختی و .. هریك آداب ویژه خود را داشت كه بیشتر آن بر اساس تعاون ، شور و نشاط و احسان و همیاری برگزار می شد.
هر مراسم جشن عروسی در منطقه برای دهها خانواداه تا چندین روز شادی و نشاط به همراه داشت و اثرات اجتماعی این آیین ها بر زندگی اجتماعی كاملا هویدا بود.
شهین باباپور بانوی 59 ساله اردبیلی می گوید: زمانی در اردبیل اقوام دور و نزدیك عروس و داماد برای مشاركت در امر ازداج از پخت و پز تا خرید و تدارك عروسی دعوت و جمع بزرگ شادی و شادمانی تشكیل می شد و این اقدام علاوه بر ایجاد همبستگی بین اقوام، شور و نشاط نیز به دنبال داشت.
باباپور افزود: در گذشته زمان عروسی ها چندین روز بود و هر روز به بهانه ای از جمله بردن پارچه به عروس ، بردن عروس به خیاطی برای دوختن لباس عروسی ، بردن عروس به آرایشگاه و بردن عروس به صورت دسته جمعی به حمام ، فامیل ها و دوستان و اقربا دور هم جمع می شدند.
به گفته وی ، امروزه این آیین های نیكو در حال از بین رفتن است و مراسم های عروسی به بهانه های مختلف در حال كوتاه شدن و در عین حال پرخرج و تجملاتی شدن هستند.
او می افزاید: عروس و دامادها با این عقیده كه فقط یك مراسم ازدواج می گیرند ، تمام تلاش خود را وقف پربارتر كردن همان یك مراسم می كنند و این در حالی است كه در بسیاری مواقع شور و حرارت عروسی های گذشته را دارا نبوده و در عین حال خرج های كلانی نیز روی دست زوج های جوان می گذارد.
امروزه خانه ها و محلات كمتر شاهد آیین های عروسی می باشند، مد شدن برگزاری عروسی در سالن ، تالار ، هتل ، باغ با هزینه های آنچنانی باعث شده نه تنها در منازل مسكونی خبری از عروسی نباشد ، بلكه نوعی برخورد رسمی بی روح نیز بر عروسی ها حكمفرما باشد. امروز دیگر شركت در عروسی ها چندان برای میهمانان شادی و نشاط بدنبال نداشته و برای بسیاری ملال آور و تحمل آن همراه با اذیت می باشد.
بسیاری از شهروندان اردبیلی همچنان با حسرت آیین ها و مراسم عروسی گذشته را یاد می كنند و معتقدند كه عروسی های امروز بسیار یكنواخت و كسل كننده شده و این در حالی است كه در گذشته هر آیین عروسی نشاط و سرزندگی در پی داشت و به نوعی مزه آن تا چندین ماه بر دل و جان خانواده ها باقی می ماند.
امروزه آیین های عروسی بشدت فردی شده و در آن كم كم تاثیر بزرگان فامیل در حال فروپاشی است ، در بیشتر مواقع عروس و داماد تصمیم گیر تمامی مسایل هستند ، ریش سفیدان و بزرگان خانواده هر روز نقششان در آیین های اجتماعی كمتر و كمتر شده و مشاركت به حداقل می رسد.وابستگی های فامیلی هر روز كمتر و كمتر و دایره فامیل و دوستان در حال محدود شدن می باشند.
عبدالله یك پیرمرد اردبیلی می گوید: هنوز عروسی ها در میدان روستا ، حضور مردان و زنان روستا پشت بام ها ، هلهله اهالی روستا ، پرتاپ سیب قاچ شده از سوی داماد ، نوای عاشق ها و ضربه پنجه ها بر دف ، اسب سفید ، عروس با روبند قرمز بر صورت بر خاطرم مانده است ، گذر به آن ایام دور همچنان شادی آور و فراموش نشدنی است و این در حالی است كه به همین سادگی مراسم عروسی چندین نوه را در لابلای بوق خودروها و تشریفات خشك تالارها بكلی از یاد برده ام و چیز زیادی از آنها را به خاطر ندارم .
یكنواختی كسل كننده ارمغان عروسی ها و آیین های ازدواج امروزی است. در عروسی ها هزینه های بسیاری صرف می شود ، ولی لذت گذشته در این مراسم های ماشینی دیده نمی شود.همه مردم با تقلید از همدیگر حتی نوع غذاهایی را كه در تالارها برای میهمانان خود صرف می كنند بسیار یكنواخت انتخاب می كنند و همه به هنگام رفتن به عروسی ها می دانند چه غذایی و چه منظره ای در انتظار آنهاست .
یك جامعه شناس با اشاره به تغییرات ازدواج و آیین های عروسی در طول زمان گفت: علاوه بر دگرگونی در اهداف و انگیزه های ازدواج، رسم و رسوم آیین های عروسی نیز در منطقه دستخوش تغییر زیادی شده است.
میرناصر داودزاده افزود: در گذشته منطق و كمتر عاطفه و عشق در ازدواج نقش داشتند اما از چند دهه پیش پدیده عشق و آنچه ازدواج آگاهانه از آن نام برده می شود در خانواده ها رسوخ پیدا كرده و دست ریش سفیدان خانواده ها در انتخاب همسر برای فرزندان تا حد زیادی كوتاه شده است.
وی بروز این پدیده را همراه با مزایا و معایبی ذكركرد و گفت: این تغییر هم دارای وجه مثبت و هم منفی بوده است ، از یك طرف باعث شناخت بیشتر در ازدواج شده و از طرفی دست خانواده ها را از ارایه نظرو مشورت و انتقال تجربه كوتاه می كند.
وی با اشاره به آیین های تغییر یافته عروسی ها نیز افزود: در گذشته از هزینه های میلیونی برای تالارها و تزیین گران ماشین های عروسی خبری نبود.
وی ادامه داد : در گذشته خواستگاری ها ، بله برون ، دوران نامزدی ، عقد و عروسی و جهیزیه برون در قالب آیین های خاصی برگزار می شد و می توان گفت كه این آیین ها باعث تقویت پایه های ازدواج می شد.
داودزاده گفت: برگزاری عروسی ساده به معنای حذف آیین ها نیست، چرا كه آیین ها باعث استحكام ازدواج و خانواده و باعث تلطیف روحیه افراد می شود.
او ادامه داد : منظور از آسان كردن ازدواج ایجاد زمینه ذهنی و احساسی در فرد برای ازدواج است كه باید در جامعه و مدرسه و خانواده انجام شود.
این كارشناس اجتماعی تغییر آیین ها و سبك ازدواج و عروسی در جامعه را ناشی از برزو شكاف نسلی ، تغییر دیدگاه در باره مفهوم زندگی ، ضعف عقلانیت و احساس مسئولیت دانست.
وی با بیان اینكه برگزاری آیین های عروسی باید از افراط و تفریط به دور باشد ، گفت: در برخی عروسی های امروزی مشاهده می شود كه حلال و حرام در آیین ها رعایت نشده و برخی نیز عروسی های در خارج از قالب های شاد برگزار می كنند.
وی ایجاد تعادل در برگزاری آیین های عروسی در حال حاضر را ضروری دانست و افزود: باید سبك های جدید در چارچوب شرع و متناسب با شرایط روحی مردم در برگزاری آیین های عروسی مد نظر قرار گیرد.
گزارش : مینا میرقاسمی
3006/6016
اردبیل - ایرنا - آیین های ازدواج در مناطق مختلف اردبیل كه بر اساس سنت های ریشه دار در طول زمان به عرف نیكو تبدیل شده بود كم كم در میان هیاهوی ماشینی شدن زندگی در حال اضمحلال و نابودی است.