موزه مفاخر استان مركزی یكی از جاذبه های دیدنی این استان است كه در زمینی به مساحت دو هزار و 800 متر مربع و با زیر بنای یك هزار متر مربع در ساختمان خاكباز در شهر اراك قرار دارد.
ساخت این بنا در اواخر دوره قاجاریه آغاز و پس از چهار سال عملیات اجرایی در سال 1308 خورشیدی به پایان رسیده است ، نقشه این ساختمان توسط یك مهندس روسی تهیه و اجرای كار توسط استاد مراد چمنی اراكی انجام شده است.
بنای موزه مفاخر استان مركزی از نوع كوشكی با تزئینات آجری خاص دوره قاجاریه ساخته شده و دارای دو ایوان شرقی و غربی است.
این ساختمان دارای 11 اتاق، حمام خزینه ای قدیمی كه در گوشه حیاط ساخته شده دو قنات كه یكی در محوطه به نام قنات ده و دیگری در زیر آب انبار به نام قنات خان حاكم، می باشد
قنات ده موقوفه مرحوم حاج آقا محسن اراكی و قنات خان حاكم توسط میرزا علی اكبر خان تفرشی موسوم به دوام الدوله كه حاكم عراق عجم (اراك فعلی و توابع ) در زمان ناصرالدین شاه بوده، احداث شده است.
بنای موزه مفاخر استان مركزی در سال 1379 توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مركزی به شماره 3338 ثبت آثار ملی شد.
این بنا در سال 84 با همكاری استانداری استان مركزی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و ورثه مرحوم خاكباز خریداری و با هدف ایجاد موزه مرمت و در بهمن 88 به عنوان موزه مفاخر استان مركزی افتتاح شد.
هم اكنون هشت تالار شامل تالار امام خمینی(ره)، تالار مفاخر دینی و مذهبی، تالار سرداران شهید و مفاخر سیاسی، تالار امیركبیر، تالار قائم مقام فراهانی، تالار مفاخر علمی، فرهنگی و هنری، تالار مفاخر در قید حیات( هنرمندان) و تالار استاد سحاب در ساختمان سه طبقه موزه مفاخر استان مركزی وجود دارد كه در آنها سردیس ها، آثار مكتوب و لوازم شخصی برخی از مفاخر و سیاسیون نگهداری می شود.
در طبقه های نخستین این بنای آجری، سه تالار مفاخر و مشاهیر در قید حیات، تالار مفاخر علمی، فرهنگی و هنری و تالار استاد سحاب تفرشی قرار دارد.
عكس های استاد رستم پور، استاد بصیرت نژاد پیشكسوت معماری، استاد محمد حسین كریمی معروف به آهنگر شاعر و هنرمند، استاد رضوانی فرد رییس انجمن خوش نویسان استان مركزی و در تالار مفاخر و مشاهیر در قید حیات در طبقه نخست این موزه نصب و نگهداری می شود.
كمی جلوتر در سمت چپ سرسرا ، تالار مفاخر علمی، فرهنگی و هنری واقع شده است كه در این تالار سردیس استاد محمد قریب، استاد واشقانی، عیسی بهادری، دكتر سعید كاظمی آشتیانی، دكتر عباس اقبال آشتیانی، دكتر عبدالكریم قریب و پروفسور حسابی وجود دارد
محمد قریب (1288 - 1353) از اولین پزشكان متخصص طب اطفال و بنیانگذار طب نوین اطفال در ایران و از بنیانگذاران بیمارستان مركز طبی كودكان بود.
فتحعلی واشقانی فراهانی ( 1309 1391) خوشنویس صاحب‌نام معاصر در خط نستعلیق و اولین مدرس انجمن خوشنویسان ایران است.
عیسی بهادری (متولد 1284 روستای آقچه كهریزمیلاجرد از توابع اراك، درگذشته 1365 پاریس) نقاش، طراح فرش و از برجسته ترین طراحان هنری و احیاگران هنرهای سنتی ایران است كه نزدیك به سی سال سرپرست هنرستان هنرهای زیبا اصفهان بوده و در این مدت شاگردان بسیاری را پرورش داده و آثار ماندگاری از وی در موزه های مختلف داخلی و خارجی نگهدای می شود.
دكتر سعید كاظمی آشتیانی با همكاری دو تن از همكارانش به سال 1361، جهاد گروه پزشكی را در دانشگاه علوم پزشكی ایران تأسیس كرد، این گروه در واقع هسته اولیه جهاد دانشگاهی علوم پزشكی ایران بود كه در سال 1365 شكل گرفت.
عباس اقبال آشتیانی فرزند محمدعلی آشتیانی در سال 1275 خورشیدی در آشتیان زاده شد و پس از آموختن دروس ابتدایی در سال 1328 قمری به تهران آمد و ابتدا در مدرسه شركت گلستان و سپس در مدرسه دارالفنون تحصیل كرد. پس از فراغت از تحصیل در دارالفنون به معلمی در همان مدرسه انتخاب شد و معاونت كتابخانه عمومی معارف را نیز به عهده گرفت.
سید محمود حسابی (زاده سوم اسفند 1281 – درگذشت 12 شهریور 1371) با نام اصلی محمود خان میرزا حسابی، معروف به پروفسور حسابی فیزیكدان، سناتور، وزیر آموزش و پرورش و بنیانگذار فیزیك دانشگاهی در ایران بود.
تالار استاد سحاب تفرشی نیز كه در طبقه نخست و روبروی درب ورودی قرار گرفته اولین نقشه هایی كه استاد ترسیم كرده و اسناد مرتبط با خاندان پاكباز تفرشی در آن نگهداری می شود.
مهندس عباس سحاب، (زاده سوم دی 1300 در روستای فم در شهرستان تفرش - درگذشت 14 فروردین 1379 خورشیدی در تهران)، جغرافیدان و نقشه‌نگار برجسته ایرانی است.
همچنین سمت راست این طبقه راه پله های این موزه قرار گرفته كه عكس هایی از اراك قدیم و سفر ناصرالدین شاه به استان مركزی نصب شده و بازدید كننده ها را به طبقه بالا و زیر زمین این ساختمان هدایت می كند.
در طبقه دوم موزه مفاخر استان مركزی تالار سرداران و مفاخر سیاسی قرار گرفته است كه آن سردیس ها، آثار و وسایل شخصی قائم مقام فراهانی، شهید چمران، میرزا عیسی بزرگ( پدر قائم مقام)، سلمان ساوجی، فخر الدین عراقی، آقا علی اكبر خان فراهانی، شهید رحیم آنجفی و شهید احمد رضا عباسی شهید شاخص كشوری دانش آموزی كشور وجود دارد.
میرزا ابوالقاسم قائم مقام (زاده 1158 خورشیدی در هزاوه اراك - درگذشته 1214 خورشیدی در تهران) صدر اعظم ایران، سیاست‌مدار، ادیب، شخصیت برجسته و تأثیرگذار ایران‌زمین در عرصه حكومت، سیاست، ادب و هنر نیمهٔ اول قرن سیزدهم هجری بود.
مصطفی چمران (1310- 1360) فعال سیاسی- نظامی ایرانی و بنیانگذار ستاد جنگ‌های نامنظم در جنگ ایران و عراق بود.
سیدالوزراء میرزا عیسی، پدر میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، معروف به میرزا بزرگ از سادات حسینی و از مردم هزاوهٔ فراهان از توابع اراك بود.
خواجه جمال‌الدین سلمان بن خواجه علاءالدین محمد معروف به سلمان ساوجی ( 709 - 778 ه ق ) از شاعران اوایل قرن هشتم هجری و از بزرگترین قصیده‌سرایان و غزل‌گویان ایران است.
شیخ فخرالدین ابراهیم بن بزرگمهر بن عبدالغفار همدانی یا فخرالّدین عراقی و كمیجانی از شاعران فارسی زبان در سدهٔ هفتم هجری است كه در كمیجان استان مركزی به دنیا آمد.
آقا علی‌اكبر فراهانی (1236 یا 1242 - 1274 ه ق )، مشهور به جناب میرزا، یكی از برجسته‌ترین نوازندگان دربار ناصرالدین شاه و استاد نواختن تار بوده است.
شهید رحیم آنجفی در سال 1332در روستایی واقع در شش كیلومتری اراك( مرزیجران) متولد شد، خانواده او از طبقات مذهبی و متوسط جامعه بود.
تالار امام خمینی(ره) یكی دیگر از تالاره های این طبقه است كه عكس های تولد، تبعید، هجرت، دوران انقلاب، ارتحال و تشییع امام (ره) در آن قرار دارد و در سمت چپ این تالار بالكن جماران با اندازه ها و ابعاد اصلی نهاده شده و سمت راست آن نیز نقاشی سردر باغ نوفل‌لوشاتو در زمان تبعید امام (ره) به فرانسه ترسیم شده است به گونه ای كه گویی بازدید كننده در این باغ قرار گرفته و از ذهن انسان این فكر عبور می كند كه كاش بتواند وارد باغ شده و از نزدیك محل استقرار و مجاهدت های امام (ره) در آن زمان را از نزدیك ببیند.
سید روح‌الله مصطفوی موسوی خمینی (ره) مشهور به امام خمینی در اولین روز از ماه مهر سال ۱۲۸۱ در خمین دیده به جهان گشود و در ۱۳ خرداد سال ۱۳۶۸ به ملكوت اعلا پیوست.
بیش از چهل كتاب در زمینه‌های اخلاق، فقه، عرفان، فلسفه، حدیث، شعر و تفسیر از امام خمینی(ره) برای مسلمانان ایران و جهان به یادگار مانده است.
در سمت راست طبقه دوم موزه مفاخر استان مركزی تالار امیركبیر قرار دارد كه در این تالار كتاب ها، سردیس و اسناد مرتبط با میرزا محمد تقی‌خان فراهانی، دست خط ناصرالدین شاه و مادر امیر كبیر بر روی دیوار این تالار نصب شده كه جلوه زیبایی به این تالار داده است.
پس از گذر از تالار امیر كبیر وارد تالار مفاخر دینی و مذهبی می شویم كه در این تالار سردیس آیت الله العظمی اراكی، آقا نورالدین عراقی، ملا مهدی نراقی، كربلایی كاظم ساروقی، آقا ضیاء الدین عراقی، سید جمال الدین آشتیانی و میرزا حسن آشتیانی قرار دارد.
در این تالار كتاب ها و دست نوشته هایی از علما و بزرگان دینی در خصوص كربلایی كاظم ساروقی بر دیوار ها و و در قفسه های این تالار قرار داده شده است .
آیت الله محمد علی اراكی از عالمان قرن چهاردهم و مراجع تقلید شیعه است او در 24 جمادی الثانی 1312 ق. در اراك دیده به جهان گشود.
آیت‌الله آقانورالدین عراقی (1278 ه. ق - 1341 ه. ق ) از مجتهدان و مراجع تقلید شیعه و از علمای پرنفوذ منطقه عراق عجم و از شاگردان و پیروان آخوند خراسانی بود.
حاج ملا محمد مهدی بن ابی‌ذر فاضل نراقی (م 1209 ه.ق) معروف به «محقق نراقی» كنار فرزندش ملا احمد نراقی در نجف اشرف مدفون است.
كربلایی محمدكاظم كریمی ساروقی ( 1262 ساروق اراك - 1339 قم) فردی بی سواد بود كه یك شبه حفظ كل قرآن شد. ضیاءالدین علی ابن ملا محمد عراقی، فقیه، اصولی، مجتهد شیعی و معروف به آقا ضیاءالدین عراقی، فرزند آخوند ملا محمدكبیر (مسجد آخوند در اراك به نام وی نامگذاری شده است) در سال 1278 در محله حصار قدیم سلطان‌آباد اراك به دنیا آمد.
میرزا حسن آشتیانی از علمای بنام شیعه در زمان ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه است وی در نجف درس خواند و معروف ترین استادش شیخ انصاری بود و مروج افكار شیخ انصاری در تهران همین شاگردش یعنی میرزای آشتیانی بود.
سردیس پروین اعتصامی، شیخ فخر الدین عراقی، سلمان ساوجی و قائم مقام فراهانی نی زدر این موزه نگهداری می شود.
در طبقه زیر زمین این موزه نگارخانه زنده یاد محمد مهدی هدایتی محل برگزاری كلاس های هنری است كه دارای دیوارهای آجری و نمای قدیمی است كه هم اكنون در آن نمایشگاه فسیل و سنگ واره یكی از مجموعه داران استان مركزی كه از تمام سطح كشور جمع آوری شده است، به نمایش در آمده است.
موزه مفاخر استان مركزی با همه جذابیت هایی كه دارد هنوز به خوبی معرفی نشده به طوری كه حسین سلیمانی یكی از شهروندان اراكی گفت: تبلیغات لازم برای شناسایی و جذب مخاطب در این مجموعه انجام نداده است.
وی ادامه داد: تالار های این موزه مزین به سردیس ها و عكس های مفاخر و شخصیت های بزرگ سیاسی است ولی دست خط ها و لوازم شخصی كه برای مخاطب جذاب و قابل توجه است وجود ندارد در صورتی كه هر یك از مفاخری كه در این موزه هستند از ظرفیت های بسیار بالاتری برخوردار هستند كه می توان آنها را نیز به این مجموعه ها اضافه كرد.
مدیر موزه مفاخر استان مركزی گفت: از ابتدای سال جاری تا كنون سه برنامه خیریه و یك نمایشگاه فسیل و سنگواره برای معرفی هرچه بیشتر و جذب بازدید كننده در محل این موزه برگزار شده است.
سید مهدی رحیمی افزود: برگزاری نمایشگاه های صنایع دستی ضمن درآمد زایی برای استان و شهرستان و ایجاد اشتغال افزایش بازدید كننده و در آمد زایی برای موزه های استان را نیز به همراه دارد.
وی ادامه داد: همچنین آموزش پرورش با برنامه ریزی های مشخص برای بازدید دوره ای دانش آموزان مدارس سطح استان از موزه ها می تواند ضمن فرهنگ سازی، نقش موثری در آشنایی قشر جوان و نوجوان جامعه با مفاخر و آثار تاریخی كشور ایفا كند.
رحیمی گفت: این موزه آمادگی دارد هرگونه همكاری را با رسانه های مكتوب و شنیداری برای شناسایی آثار و مفاخر استان مركزی در سطح كشور و جهان داشته باشد.
مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان مركزی نیزگفت: با توجه به اینكه موزه مفاخر استان مركزی در نقطه پر رفت و آمد شهر قرار دارد نصب نوشته ها و عكس ها در یادمان های مختلف برای معرفی مفاخر و جایگاه این مجموعه در اولویت این اداره كل قرار دارد.
سید محمد حسینی افزود: برگزاری نمایشگاه های فصلی، صنایع دستی، عكس و جشنواره غذا از دیگر فعالیت های این اداره كل برای تمركز رسانه ها در این مجموعه و شناسایی آن است.
وی ادامه داد: رونمایی از تمبر موزه مفاخر، برگزاری برنامه های نوروز و جشن های شاهنامه خوانی، برگزاری مراسم ماه محرم و صفرو اجرای تعزیه از دیگر فعالیت های این اداره كل برای معرفی موزه مفاخر استان مركزی است.
مدیر كل میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری استان مركزی گفت: بازدید نماینده یونسكو، سفرا و هیات های اقتصادی از موزه مفاخر این استان از برنامه های جاری این اداره كل برای شناسایی و معرفی مفاخر در سطح كشور و جهان است.
حسینی افزود: همچنین هم اكنون علاقه مندان بازدید از موزه مفاخر استان مركزی می توانند با انتخاب نشانه تور مجازی موزه ها كه در تارنمای این اداره كل قرار دارد سردیس ها و عكس های موزه را در هر نقطه از كشور و جهان به صورت مجازی بازدید كنند.ك/4
گزارش از مهدی عظیمی
1955/6012/ 6075
اراك- ایرنا- موزه مفاخر اراك به عنوان یكی از مجموعه های با ارزش استان مركزی به شمار می آید كه سردیس ها و آثاری از مفاخر، سیاسیون و علمای تاثیر گذار ایران در آن نگهداری می شود.
