در اين يادداشت مي خوانيم: بلومبرگ در يك بررسي بر اين موضوع تاكيد كرده است كه تخفيف‌هاي گسترده عربستان براي كسب بازاري كه 70 درصد آن در اختيار روسيه است، مي‌تواند به سود ايران به پايان برسد.
بلومبرگ در بيان دليل چنين نظري معتقد است نفت ايران با انواع نفت روسيه مشابهت‌هاي فراواني دارد؛ به‌طوري‌كه پالايشگاه‌هاي اروپايي به خصوص در شرق و جنوب شرق قاره سبز مي‌توانند به راحتي با جايگزيني اين دو نفت به كار خود ادامه دهند؛ مضاف بر اينكه نفت ايران در دوره پيش از تحريم‌ها نيز حدود 17درصد از بازار اروپا را به خود اختصاص مي‌داد و از اين منظر نيز شرايط براي حضور ايران فراهم است.
بازار اروپا در حال تبديل شدن به صحنه رقابت كشورهاي روسيه و عربستان است؛ رقابتي كه براي تصاحب اين بازار كار را حتي به افت قيمت‌هاي نفت و تخفيف‌هاي دو كشور در اين منطقه مهم اقتصادي رسانده است. عربستان قصد دارد بازارهاي هلند، سوئد و لهستان را در آينده در اختيار خود بگيرد و در طرف مقابل روسيه براي كسب بازارهاي آسيا از جمله بازار چين در تلاش است.
در چنين شرايطي ورود ايران به بازار جهاني نفت نيز تهديد ديگري محسوب مي‌شود. بلومبرگ در تازه ترين گزارش خود به بررسي اين موضوع مي‌پردازد كه تهديد بزرگ‌تر براي بازار جهاني نفت كدام است؟ نزاع قيمتي در كشورهاي مختلف يا ورود ايران؟
بلومبرگ معتقد است بازگشت نفت ايران با حذف تحريم‌ها قادر است ارزش محموله‌هاي صادراتي روسيه را به منطقه به زودي و حتي در يك سال آينده كاهش دهد. رقابت سخت‌تر در اروپا است؛ جايي كه مقصد 70 درصد صادرات روسيه است و اين در حالي است كه اين كشور در حال حاضر در حال مبارزه با ركودي سخت است كه منجر به كاهش شديد ارزش پول اين كشور در يك سال گذشته شده است.
در اين ميان درآمدهاي نفت و گاز در حدود نيمي از درآمدهاي دولت روسيه را كاهش داده و در طرف مقابل تحريم‌هاي اقتصادي كه بر سر موضوع اوكراين اقتصاد اين كشور و صادرات كالايي آن را با چالش روبه‌رو كرده به ضعف بنيه اقتصادي آن منجر شده است. در اين بين كارشناسان معتقدند رفع تحريم‌هاي ايران و بازگشت نفت ايران به بازار مي‌تواند شرايط را براي روسيه سخت كند.
ميكائيل نايبي اسكويي، رئيس بخش تحليل انرژي خاورميانه و شرق آسيا در استراتفور مي‌گويد پالايشگاه‌هاي اروپاي شرقي با نفت روسيه به فعاليت خود ادامه مي‌دهند.
نفت اورال، نزديك‌ترين نوع نفت به نفت ايران محسوب مي‌شود. در اين بين فشار عربستان براي كاهش بيشتر قيمت‌ها مي‌تواند به حضور قوي تر ايران در بين مشتريان نفتي روسيه منتهي شود و به عبارتي اگرچه عربستان در تلاشي اقتصادي- سياسي است تا بازار نفت را از چنگ روسيه درآورد، اما در حقيقت اين تلاش بيش از آنكه كمكي به عربستان كند شرايط را براي حضور پررنگ تر ايران فراهم خواهد كرد.
ايران پيش از تحريم‌ها 600 هزار بشكه در روز معادل 17 درصد از نفت توليدي خود را به اروپا صادر مي‌كرد. اما از سال 2012 تاكنون اين رقم به صفر رسيده و كشورهاي عربستان و روسيه جاي ايران را در اين بازار پر كرده‌اند با اين حال بيژن زنگنه وزير نفت ايران معتقد است كشورمان قادر است توليد خود را به راحتي به پيش از تحريم‌ها برگرداند حتي اگر قيمت نفت به 20 دلار برسد. به گفته زنگنه ايران تا يك سال آينده يك ميليون بشكه در روز بر توليد خود مي‌افزايد و يكي از مهم‌ترين بازارها براي ورود ايران به بازار اروپا است.
ديويد فايف، رئيس مركز تحقيقات بازار موسسه نفتي گانور گروپ معتقد است ايران به شدت به دنبال محكم كردن جاي پاي خود است و در اين بين بازاريابي دقيقي را آغاز كرده است. در اين بين مشتريان قديمي ايران نيز در حال از سرگيري مراودات خود هستند تا بتوانند خريد نفت را از ايران از سر گيرند.
به خصوص در جنوب اروپا اين وضع جدي تر است به‌طوري‌كه برخي پالايشگاه‌هاي نفتي در جنوب اروپا همچون پالايشگاه هلنيك يونان كه سومين پالايشگاه از پنج پالايشگاه بزرگ اين كشور با ظرفيت توليد 341 هزار بشكه در روز است براي واردات نفت از ايران اعلام آمادگي كرده است. در طرف ديگر پالايشگاه‌هاي اسپانيايي آمادگي كامل دارند تا ميزان صادرات نفت خودرا از ايران از سر بگيرند.
ايگناسيو رودريگز، رئيس SAU در گفت‌وگو با بلومبرگ اعلام كرده است سه پالايشگاه اين كشور در مجموع قادرند با ظرفيت روزانه 520 هزار بشكه فرآورده‌هاي نفتي واردات خود از ايران را از سر بگيرند. به گفته وي ايران مي‌تواند روزانه 30 درصد از نياز نفتي يونان را تامين كند و در كشورهاي ديگر اروپا نيز بين 15 تا 30 درصد تامين‌كننده نياز وارداتي اين كشورها و پالايشگاه‌هاي اروپايي باشد.
احسان الحق، رئيس بخش تحليل كي‌بي‌سي مي‌گويد اين موضوعات بالاترين فشار را بر فروش نفت روسيه به خصوص نفت اورال اين كشور كه بالاترين گريد صادراتي نفت اين كشور نيز محسوب مي‌شود وارد مي‌كند. به عقيده وي، اين موضوع مي‌تواند در سال آينده تا 70 سنت در هر بشكه باعث افت قيمت نفت روسيه در مقايسه با نفت برنت شود كه مي‌تواند تا 420 هزار دلار در روز درآمدهاي اين كشور را تحت الشعاع قرار دهد.
اين به معناي افت 153 ميليون دلاري درآمد نفتي روسيه از كشورهاي جنوب اروپا است كه البته اين رقم 0.4 درصد از كل درآمدهاي ناشي از نفت و گاز روسيه در سال 2015 است. با اين حال تهديد جدي تر حضور همزمان ايران در ساير بازارهاي اروپا از جمله جنوب شرقي اين قاره است كه در كنار حضور عربستان در اين قاره مي‌تواند براي روسيه خطرناك باشد.
نكته جالب در اين بين كه در نمودار همراه نيز ديده مي‌شود آن است كه از سال 2011 به بعد با آغاز تحريم‌هاي ايران، سهم عربستان در بازار اروپا رشد كرده و سهم روسيه تغيير جدي نداشته است. اين مساله نشان مي‌دهد عربستان نفوذ بالاتري را در اروپا در سال‌هاي اخير و در غياب ايران آغاز كرده كه اين مساله تهديد جدي‌تري براي روسيه محسوب مي‌شود تا بازگشت ايران به بازار.
در اين بين عربستان سعودي در تلاش است كه با ارائه قيمت‌هاي پايين تر نفت خود را در بازارهاي اروپايي جايگزين نفت روس‌ها كند و تا حدودي در اجراي اين امر موفق بوده است به گونه‌اي كه تا كنون پالايشگاه‌هاي شرق اروپا خريد خود را از عربستان افزايش داده‌اند.
ايگور سچين مدير عامل روسنف اعلام كرده عربستان فروش نفت خود به اروپايي‌ها را با تخفيفات قابل توجهي شروع كرده و اين درحالي است كه روس‌ها نگران تصميم عربستان براي ذخيره كردن نفت در كشورهاي لهستان و ديگر كشورهاي اروپايي براي تامين سريع نفت اروپا هستند. قابل ذكر است كه كشور لهستان و بسيار ي از كشورهاي مركزي و شرق اروپا از مشتريان بلند مدت شركت‌هاي روسي بوده‌اند.
در هر صورت جدال اين دو قدرت نفتي بر اقتصاد كشور ما هم تاثير بسزايي دارد و شرايطي را پيش مي‌آورد كه در جنگي كه عربستان راه انداخته ايران و روسيه در يك طرف و عربستان در طرف ديگر قرار گيرد. نتيجه اقدام اخير عربستان مبني بر كاهش قيمت نفت ممكن است نتيجه‌اي معكوس داشته و بازي به نفع دو قدرت نفتي ايران و روسيه تمام شود.
جنگ نفتي كه آل سعود عليه ايران و روسيه شروع كرده شايد در كوتاه مدت به نفع عربستان تعريف شود اما در بلند مدت با اتحاد ايران و روسيه و ورود ايران به بازار نفت در كنار موقعيت‌هاي سنتي كه روسيه از آنها بهره مند است مي‌تواند نتيجه را به‌طور كامل تغيير دهد. در مقابل اقدامات عربستان رئيس‌جمهوري روسيه در تلاش است روسيه را به‌عنوان يك بازيگر بزرگ در شرق ميانه به بازي برگرداند و اين بازي را با تامين نفت مورد نياز اروپا و حتي آسيا شروع كرده است.
مسوولان روس نيز در مورد بازگشت ايران نظر منفي ندارند. الكساندر نوواك، وزير انرژي روسيه در حاشيه يك نشست دولتي بين ايران و روسيه در مسكو اعلام كرده است كه بازگشت ايران به بازار نفت تغيير فوق العاده‌اي را در بازار نفت ايجاد نخواهد كرد. با اين حال كارشناسان معتقدند تهديد ايران را بايد در كنار تهديد عربستان مورد مطالعه قرار داد.
بانك مركزي روسيه اخيرا در گزارشي به بررسي وضعيت اقتصادي اين كشور پرداخته و در بخشي اين موضوع را مورد بررسي قرار داده و اعلام كرده است ورود عربستان به بازار اروپا قادر است قيمت نفت اورال را نسبت به نفت برنت در اين منطقه با افت روبه‌رو كند كه اين موضوع مي‌تواند روي درآمدهاي روسيه، تراز پرداخت‌ها و بودجه اثرات كاهشي داشته باشد كه خطرناك تر از بازگشت ايران محسوب مي‌شود.
*منبع: روزنامه دنياي اقتصاد، 23 آبان 1394
**گروه اطلاع رساني**2002**9131
تهران- ايرنا- روزنامه دنياي اقتصاد در شماره شنبه بيست و سوم آبان در يادداشتي با قلم عارفه مشايخي مي نويسد: بازار اروپا در حال تبديل شدن به صحنه رقابت كشورهاي روسيه و عربستان است؛ رقابتي كه براي تصاحب اين بازار كار را حتي به افت قيمت‌هاي نفت و تخفيف‌هاي دو كشور در اين منطقه مهم اقتصادي رسانده است.
