همين چند روز پيش به بهانه فروش اقساطي خودرو ،عده اي در شبكه اجتماعي تلگرام با ساختن لطيفه هاي بي مزه،سعي در دست انداختن گويش محلي شهركرد قديم يا دهكردي را داشتند.
اين عده بدون اين كه شناختي از لهجه و گويش هاي محلي كه اين روزها داعيه فراملي را يدك مي كشد،داشته باشند،گاهي براي بالابردن درجه كميك نوشتار خود، از اين گنجينيه هاي بزرگ سوء استفاده مي كنند.
اما امسال، همانند دو سال گذشته حوزه هنري چهارمحال و بختياري براي حفظ و احياي گويش هاي بومي و محلي دوباره دست به كار شد و در روز كتاب و كتابخواني ،با رونمايي از يك كتاب ديگر با گويش دهكردي در اين راستا پيش قدم شد.
در ادبيات عامه و شفاهي چهارمحال وبختياري گويش دهكردي را شايد بتوان گونه اي از گويش رايج مردم فلات مركزي ايران به ويژه منطقه ˈ جي قديم ˈ قلمداد كرد،چه اين كه حمدالله مستوفي خاستگاه گويش رايج اصفهان را منطقه دهكويه يا دهكرد مي انگارد.
لهجه دهكردي سرشار از واژه هاي بسيار قدمت داري است به گونه اي كه برخي از واژگان كاربردي در گويش فلات مركزي ايران نيز در كليات واژگان دهكردي به فراواني يافت مي شود و در اين زمينه نيز علامه دهخدا در تدوين لغتنامه خود از بسياري از اين واژگان كليدي بهره گرفته است.
واژه ˈگوش دارˈ به با كاربرد مفهومي ' نگهدار'در گويش فلات مركزي ايران به عنوان يك واژه چند متني به كار گرفته مي شد و در حالي كه در برخي از نقاط ايران به معني شنيدار و شنيدن از آن تراوش مي شود با پديدار شناسي زبان گويش دهكردي آن را به عنوان ˈايستاˈ و ˈنگهداشتنˈ به كار مي برند.
تخليص سازي واژگان در بطن لهجه دهكردي نهفته است و همين امر اين لهجه را تبديل به گويش تك جغرافيايي مي كند كه تنها در منطقه شهركرد تكلم مي شود به گونه اي كه برخي از واژگان نظير ˈبرتابريم ˈ (بفرماييد برويد تا برويم) خود يك جمله كامل داراي فعل و فاعل و تكلم دستوري مي باشد.
ادبيات شفاهي دهكرد به دليل مكتوب نشدن، در دوره هاي مختلف دچار چالش شد و گاهي با لهجه هاي ديگر در هم آميخت يا از واژگان رايج در منطقه مركزي ايران نيز واژگان اصفهاني بهره گرفت.
اين در هم آميختگي معنايي و تاويلي در مرز بين لهجه دهكردي و گويش دهكردي نمود بيشتري پيدا كرد به گونه اي كه برخي از واژگان گويش دهكردي شبيه لهجه اصفهاني شدند و همانند لهجه اصفهاني انتقال مفهوم از معناي اصلي، به وضوح براي مخاطب روشن و مبين است.
اگرچه كتاب اطلس زبان شناسي شرق اثر ˈ ادوارد ري دوبارگانˈ بين لهجه مركز ايران و گويش مركزي ايران تفاوت هاي قائل شده و گويش زاگرسي را منبع لهجه هاي جغرافيايي نقاط مركزي ايران دانسته است اما گويش دهكردي تاكنون نتوانسته است بر روي لهجه هاي
ديگر از جمله لهجه هاي اصفهاني تاثيرگذار باشد.
مركز چهارمحال و بختياري از دوران گذشته با نام ˈ دهكرد ˈ شناخته مي شد و دهكرد وجه تسميه ˈ ده گردˈ به معناي محدوده پهلوان بوده كه اميران افشاريه بر اين دشت نزديك به منطقه ˈ جي ˈ اطلاق مي كردند.
در متون باستان شناسي، دهكرد را ˈدژ گردˈ يا قلعه پهلوانان در دوران شاپور مي ناميدند كه هم طراز با ˈدژپلˈ يا دزفول يا ˈچيل گردˈ يا چلگرد كوهرنگ بوده است.
دهكرد در سال در شهريور 1314 خورشيدي به شهركرد تغيير نام يافت و از همان قديم و نديم چند نقطه از شهركرد همواره به عنوان پرترددترين نقاط شهر محسوب مي شد،كه از اين جمله ميدان امامزادگان حليمه و حكميه(دم امامزاده)، چهارراه بازار، فلكه آبي (دوازده محرم)، ميدان فردوسي، محله ارباب ميرزا، محله خان، فلكه فردوسي، محله يخچال، سه راه سينما و محله مسجد خرابه و محله رعنايي ها از مناطق پر جمعيت اين شهر بوده اند.
علي اكبر دهخدا نويسندهˈچرند و پرندˈ و همرزم جهانگيرخان مدير روزنامه ˈصوراسرافيلˈ در انقلاب مشروطه در آغاز جنگ اول جهاني در يك زمستان سرد به دهكرد (شهركرد امروزي) تبعيد شد و پس از دهكرد در دزك اقامت كرد كه اين اقامت نيز بنيادهاي نوشتار لغتنامه را براي او ايجاد كرد.
از اين رو،دومين كتاب شعر محلي با لهجه دهكردي با حمايت حوزه هنري چهارمحال و بختياري از سوي يك خانواده فرهنگي در اين استان مورد نشر قرار گرفت.
رييس حوزه هنري چهارمحال وبختياري در آيين رونمايي از كتاب' اورحي گنگ زبون' گفت:اين كتاب نوشته دكتر نادر ساكنيان دهكردي نه يك اثر ادبي بلكه يك اثر هويتي براي اين استان است.
حجت الله شيرواني،در آيين رونمايي از اين كتاب در فرهنگسراي سرد شهركرد افزود:اين مجموعه در 165 صفحه و 34 عنوان شعر به چاپ رسيده است.
به گفته وي،ويراستاري اين اثر برعهده احمد رحيم خاني ساماني و مهسا ساكنيان دهكردي بود و طرح جلد آن را سعيد عباسي بني اجرا كرد.
شيرواني گفت:اين كتاب پس از 'قوطي بگير بي نشون ' دومين اثر با گويش دهكردي است كه از سوي حوزه هنري استان منتشر شده است.
يكي از تاريخ دانان معاصر، نيز در اين رونمايي گفت:چهارمحال و بختياري از ،انديشمندان و محققان شناخته شده يا كمتر شناخته اي دارد.
بابك زماني پور ،افزود:از جمله كساني كه براي احياي گويش هاي بومي و محلي در اين منطقه تلاش كرده اند مي توان به ملا زلفعلي كراني،پژمان بختياري،حيدرآقا طالب پور بروجني،ميرزا حبيب دستان بني ،عمان و دهقان ساماني اشاره كرد.
به گفته وي،شهركرد از دوران پس از صفويه به بعد 150شاعر صاحب عنوان دارد و استفاده از تمثيل ها در ادبيات اين منطقه كاربرد فراواني داشته است.
وي تصريح كرد:محققان و پژوهشگران معاصري از جمله سيد كريم نيكزاد حسيني دهكردي،سيد مرتضي حسيني دهكردي،مرحوم صولتي و مرحوم حسيني،عبدالرسول نوبخت دهكردي،سيد رسول موسويان دهكردي،احمد رحيم خاني ساماني و محمد حكيم آذر چالشتري و عباسعلي حكيم آذر،اسفنديار ساكنيان دهكردي،نادر ساكنيان دهكردي،براي احياي گويش و تاريخ فرهنگ اين استان تلاش كرده اند.
به گفته وي،خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا) مركز شهركرد نيز در معرفي گويش هاي بومي گزارشهاي ارزشمندي را منتشر كرده است.
رييس گروه ادبيات دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهركرد نيز گفت:زبان به عنوان يك رسانه و وسليه ارتباطي محسوب مي شود و سابقه زبان هاي فارسي به پارسي باستان،پارسي ميانه ،پهلوي ساساني و اشكاني و پارسي دري و معاصر رايج در ايران بوده است.
محمد حكيم آذر در اين نشست افزود:زبان پارسي معاصر تركيبي از واژگان گذشته و معاصر است و زبان مانند مصالحي است كه ساختمان
ادبيات را تشكيل مي دهد.
به گفته وي،متوني كه از زبان رسمي انحراف داشته باشد در بخش ادبيات گويشي يا لجهه اي و عامه قرار مي گيرند.
وي گفت:در سطح ايران به دليل تنوع قوميت ها ،ادبيات غير رسمي و عامه متنوع فراواني وجود دارد.
اين استاد ادبيات پارسي گفت:وظيفه افراد فرهيخته جامعه ،مكتوب كردن خرده فرهنگ ها و گويش ها و لهجه هاست و ادبيات عامه پيشتوانه قوي براي ادبيات رسمي كشور است.
حكيم آذر افزود:متاسفانه رسالت شبكه هاي استاني صدا و سيما قرار بود كه خرده فرهنگ ها تقويت شود و گويش ها و لجهه ها مورد تاكيد قرار گيرد كه اين مهم تاكنون محقق نشده است.
به گزارش ايرنا،نادر ساكنيان دهكردي،مولف ' كتاب اورحي گنگ زبون ' نخستين گوينده راديو در چهارمحال و بختياري بوده است و زماني شهردار شهركرد،رييس دانشگاه پيام نور شهركرد و هم اكنون عضو هيات علمي دانشگاه شهركرد است.
دهكردي ،نام قديم شهركرد مركز چهارمحال و بختياري است و لهجه دهكردي از زير مجموعه هاي گويشهاي ايران مركزي از جمله گويش ' جي قديم 'است.
دماي شهركرد در زمان رونمايي از اين كتاب در فرهنگسراي شهركرد حدود هفت درجه زير صفر بود و استاد ، براي سخنراني در اين نشست نوشته هايش را در جيب كت اش جا گذشته بود.
گزارش از محمود رئيسي
2097
شهركرد- ايرنا- گاهي بارها خوانده ام كه عده اي خواسته يا ناخواسته در شبكه هاي اجتماعي به گويش هاي بومي حمله مي كنند و واژگان اين گويش ها را دستاويز طنزهاي نابخردانه قرار مي دهند.
