علامه محمدتقی جعفری در مرداد 1304 خورشیدی در خانواده ای با تقوا در تبریز دیده به جهان گشود و قرآن و مقدمه برخی درس ها را از مادرش آموخت. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه اعتماد این شهر به پایان رساند و برای یادگیری علوم دینی به مدرسه طالبیه رفت.
این فیلسوف گرانقدر در 15 سالگی به همراه برادر خویش راهی تهران شد و با بهره گیری از درس استادان برجسته ای همچون آیت الله محمدرضا تنكابنی و آقا میرزا مهدی آشتیانی، متن رسائل و مكاسب را فرا گرفت. او پس از آن در 1322 خورشیدی رهسپار قم شد و در مدرسه ی دارالشفا به تحصیل ادامه داد و جامه ی روحانیت بر تن كرد. وی كه تشنه كسب معرفت و علوم دینی بود پس از مدتی وطن را به مقصد نجف اشرف ترك كرد و با كوشش و مطالعه فراوان در 23 سالگی موفق به كسب درجه ی اجتهاد شد.
علامه جعفری پس از 11 سال زندگی در این شهر به كشور خویش بازگشت و بعد از مدتی اقامت در مشهد راهی تهران شد و به امر مقدس آموزش در مدرسه مروی پرداخت.
این مولوی شناس در سال های تحصیل خود از درس و بحث استادان برجسته ای همچون آیت الله سید ابوالقاسم خویی، میرزا حسن موسوی بجنوردی، سید عبدالهادی شیرازی، سید جمال الدین گلپایگانی، شیخ كاظم شیرازی، سید محمد هادی میلانی و سید محسن حكیم بهره مند شد.
آثار و نوشته های فراوانی از علامه جعفری به یادگار مانده است كه از آن جمله می توان به چاپ بیش از 80 اثر ارزشمند وی اشاره كرد. شرح مثنوی از جمله آثار گرانبهای این دانشمند گرانمایه به شمار می رود و «از دریا به دریا» عنوان كامل ترین كشف الابیات(فهرست الفبایی بیت ها) مثنوی مولوی است كه در چهار جلد و با 12 سال نظارت و كوشش او منتشر شد. وی در كتاب دیگر خود با عنوان «مولوی و جهان بینی ها» به بررسی و مقایسه افكار مولانا با فلسفه ها و جهان بینی های شرق و غرب پرداخته است.
علامه جعفری با تفسیر، نقد و تحلیل مثنوی، مقدمه ای برای شناخت و تفسیر كلام امام علی(ع) در كتاب نهج البلاغه نوشت. سپس تفسیر و ترجمه سخنان نخستین امام شیعیان(ع) را در نهج البلاغه آغاز كرد و در 27 جلد آن را انتشار داد.
وی با برگزاری مناظره و جلسه های بحث و بررسی با عالمان شرق و غرب تلاش كرد كلام امام علی(ع) را بر پایه ی علم و استدلال به جهانیان بشناساند.50 نمونه از این گفت و گو ها در كتاب «تكاپوی اندیشه ها» در 2 جلد به چاپ رسیده است. این عالم بر پایه ی دانش و اندیشه های خود به مقایسه افكار علمی و فلسفی شرق و غرب پرداخت و این 2 اندیشه را با هم پیوند داد. چنین فعالیت ها و اندیشه هایی سبب شد، به عنوان «شارح بزرگ نهج البلاغه» و «فیلسوف شهیر شرق» شناخته شود. آثار ارزشمند این فیلسوف گرانقدر مورد توجه بسیاری از محققان و عالمان فلسفه قرار گرفت كه از جمله ی این اثرها را می توان «بررسی و نقد برگزیده افكار راسل، جبر و اختیار، فلسفه و هدف زندگی، ارتباط انسان و جهان، ایده آل زندگی و زندگی ایده آل، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام و حكمت اصول سیاسی اسلام» نام برد.
وی در زمینه های فقه، عرفان و معارف اسلامی نیز اثرهایی همچون «امام حسین(ع) شهید فرهنگ پیشرو انسانیت، عدم انحصار زكات در موارد نه گانه، قاعده لاضرر و لاضرار، عرفان اسلامی، طهارت اهل كتاب، ذبایح اهل كتاب، نیایش امام حسین (ع) در صحرای عرفان، حضرت علی (ع) و عرفان و انسان در دیدگاه قرآن» از خویش به یادگار گذاشت.
سرانجام علامه محمدتقی جعفری فیلسوف و مولوی شناس معاصر پس از سال ها تلاش در تعلیم و تربیت جامعه روزگار خویش در بیست و پنجم آبان 1377 خورشیدی چشم از جهان فروبست و به دیار حق شتافت.
*پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه سالروز درگذشت علامه محمدتقی جعفری با «احمد فرامرز قرا ملكی» رییس پژوهشكده اخلاق حرفه ای به گفت و گو پرداخت.
قرا ملكی درباره ی ویژگی های علامه جعفری، گفت: وی، عالمی پركار، شجاع، صبور و با سعه صدر بود و دغدغه او برای آشنایی با مسایل روز سبب شد تا این عالم در زمینه های مختلف علمی ورود پیدا كند و در زمینه های بسیاری به آگاهی و شناخت دست یابد.
وی تصریح كرد: این فیلسوف فرزانه میراث علمی گذشتگان را در زمینه های فقه، اصول، كلام، منطق، فلسفه و عرفان به خوبی می شناخت و به دلیل مطالعه و دانش فراوان، در علوم مطرح شده، صاحب رای و دیدگاه بود. نگارش های او درباره ی مثنوی، انس و تاثیر این عالم را از دنیای مولوی نشان می دهد. این ادیب نامدار در ادبیات عرب نیز از متخصصان بزرگ جهان بود و در جزییات این زبان هوشمندی و دانش فراوانی داشت. قصیده ای كه وی در 88 بیت درباره ی ابن سینا در پاسخ به یكی از عالمان عرب سروده است، نشان از تخصص فراوان او در این زمینه دارد.
رییس پژوهشكده ی اخلاق حرفه ای در ادامه اظهار داشت: علامه جعفری را نمی توان فیلسوف به معنای صدرایی یا مشایی دانست زیرا وی برای بر طرف كردن دغدغه های ذهنی خویش به علوم و رشته های مختلف مراجعه می كرد. در واقع شناخت اندیشه های این مولوی شناس معاصر را در گستره ی محدود و معینی از حوزه ی فلسفه و غیر فلسفه نمی توان ارزیابی كرد و باید تمام رشته های مختلف را برای شناساندن و معرفی آن به كار گرفت.
می توان وی را فیلسوفی دانست كه فعالیتش رنگ فلسفی داشته و موضوع های روز را بر پایه ی دیدگاه ها و مكتب خود به دقت مورد بررسی قرار می داده است. او اندیشمندی صاحب مكتب و نظام بود، به همین دلیل میراث علامه جعفری را نمی توان با مكتب های مختلف مورد داوری قرار داد. وی خود را به عرفان یا فلسفه محدود نكرد و در عرصه ی شناخت از دین و حوزه های علمی مختلف نیز به مطالعه پرداخت.
وی ویژگی مثبت فعالیت های علامه جعفری را در گستردگی دانش او در رشته های علمی مختلف دانست و گفت: شیوه این فیلسوف معاصر به دلیل نبود یا كمبود مدل میان رشته ای در پاسخ به مسایل را باید انتقادی دانست. بهره گیری از مدل میان رشته ای سبب می شد وی به دلیل تخصص در رشته های مختلف فعالیت های بسیار گسترده تری را به انجام برساند تا از مرز مطالعه های چند رشته به میان رشته ای توفیق یابد. او اگر مدل های میان رشته ای كنونی را در دست داشت به یقین می توانست با بهره گیری از دانش ارزشمند خویش، فرآورده های بسیاری را به یادگار بگذارد. علامه جعفری در امر پژوهش فعالیت های گسترده ای كرد و از منابع مختلف به خوبی بهره برد.
قراملكی در پایان اظهار داشت: علامه جعفری در شرح نهج البلاغه و مثنوی مولانا ابتكاری به كار برده است كه از آن جمله می توان به استفاده از زبان گویای او در نهج البلاغه اشاره كرد. وی در این زمینه سخنان امیر مومنان(ع) را به تمثیل و بیانی شیوا آورده و فهم آن را بسیار آسان كرده است كه این امر نشان از سعه صدر و روح بلند این عالم گرانقدر دارد. در هنگامه ای كه فضای خاصی در نجف اشرف برای استفاده از كتاب مولانا وجود داشت، علامه جعفری توانست 15 جلد شرح بر این كتاب ارزشمند بنویسد. او چنان شیفته مولانا بود كه هرگز از سخنان پربار آن سیراب نشد و تلاش فراوانی را برای شناساندن مولوی و اثر ارزشمند او انجام داد.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9165**2002**9131
تهران- ایرنا- علامه «محمد تقی جعفری» فیلسوف و مولوی شناس معاصر ایران است كه علم و شریعت را به زیبایی با هم پیوند داد و با شرح و تفسیری گویا از سخنان امام علی(ع) در نهج البلاغه، اثری جاودان از خود به یادگار گذاشت.