امام جعفرصادق؛ حافظ سنت نبوی

امام جعفر صادق(ع) در 17 ربیع الاول 83 هجری قمری در مدینه چشم به جهان گشود، ابوعبدالله كنیه امام ششم شیعیان(ع) است و از لقب های ایشان می توان صابر، طاهر و فاضل را نام برد. راستی و درستكاری آن امام همام نیز سبب شد كه به ایشان لقب صادق بدهند.
امام صادق(ع) با درك دوره امامت پدر بزرگوارشان امام محمدباقر(ع) با نور امامت و اهداف این امر بزرگ الهی آشنا شد تا اینگونه در نشر معارف اسلام و آیین پیامبر(ص) ادامه دهنده راه امامان پیش از خود باشد.
امام صادق(ع) در 114 هجری قمری پس از شهادت امام محمدباقر(ع) در 31 سالگی به امامت رسید و به مدت 34 سال رهبری فكری و سیاسی مسلمانان را برعهده گرفت. این امام همام(ع) در طول زندگی خویش، حكومت چند تن از خلفای اموی و پس از آن عصر سفاح و منصور از خلیفه های عباسی را درك كرد و در تمام این دوره ها لحظه ای از ترویج، گسترش دین اسلام و حمایت از مستضعفان دست برنداشت.
امام ششم شیعیان(ع)در شرایط سیاسی اجتماعی آن روزگار و به دنبال شكل گیری جنبش فكری و فرهنگی، به فرصتی مناسب برای نشر حقایق اسلام دست یافت و با بهره گیری از علم و دانش خویش به گسترش معارف اسلام پرداخت. یكی از محدودیت های نشر معارف دینی به دلیل كنترل شدید حكومت بنی امیه بر خاندان اهل بیت(ع) و یاران ایشان انجام شد تا جایی كه دستور منع حدیث در جامعه صادر شده بود، اما ضعف خاندان بنی امیه در فاصله سال های 129 تا 132 هجری سبب شد كه امام(ع) فعالیت های علمی و فرهنگی خود را آغاز كند و در راستای این جنبش بزرگ گام های موثری بردارد.
این امام همام(ع) شاگردان بسیاری را از سرزمین های مختلف پرورش داد و با پایه گذاری مكتب جعفری، فقه و دانش اهل بیت(ع) را گسترش داد. سرانجام امام جعفر صادق(ع) كه از نظر علمی مورد ستایش تمامی عالمان عصر خویش بود، در 25 شوال 148 هجری قمری در 65 سالگی، به دستور منصور دوانیقی خلیفه ی عباسی، مسموم شد و به شهادت رسید.
*پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه سالروز میلاد امام جعفر صادق(ع) در گفت و گو با «حجت الاسلام حمید پورعیسی» كارشناس مسائل دینی و عضو هیات علمی دانشگاه گیلان به بررسی و توصیف فعالیت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پیشوای ششم شیعیان(ع) پرداخت.
حجت الاسلام حمید پورعیسی با بیان اینكه امام جعفر صادق(ع) در خانواده ای متولد شد كه نور امامت و شریعت پیامبر(ص) در آن تابیده بود، گفت: این امام همام(ع) 19 سال دوره امامت پدر بزرگوار خویش را درك كرد و پس از شهادت ایشان به مدت 34 سال امامت و رهبری مردم شیعه را به عهده گرفت. امام ششم شیعیان(ع) در این دوره به عنوان بنیانگذار مكتب جعفری و توسعه دهنده فقه جعفری خدمت های ارزشمندی را به جهان اسلام عرضه داشت.
این استاد دانشگاه با اشاره به برخی از دلیل های بنیان گذاشتن این مكتب افزود: امام(ع) در مدت امامت خود مجموعه ای از فعالیت های علمی را در راستای بنیان گذاری و شكل گیری جنبش علمی در آن دوره از تاریخ به انجام رساند و اینگونه موجب بازسازی و زنده نگاه داشتن شریعت محمدی و رسالت پیامبر(ص) شد.
عباسیان همواره از ائمه معصومین(ع) بخصوص امام صادق(ع) و امام باقر(ع) درخواست می كردند كه امویان را از میان ببرند و خود حكومت را به دست بگیرند امام ششم شیعیان(ع) و پدر بزرگوارشان به این درخواست های نامشروع توجه نكردند چرا كه می دانستند عباسیان در این صدد نیستند كه بخواهند فرزندان پیامبر(ص) را به خلافت برسانند و بیشتر می خواهند از منزلت، شان و قدرت معنوی امامان در میان مردم استفاده كنند. بنیان گذار مكتب جعفری در عصر برخورد حكومت ها، سیاستمداران، قدرت طلبان و برخورد مكتب ها، مذاهب و ایدئولوژی ها می زیست و این دوره از زندگی امام صادق(ع)، تاریخ صفحات خود را بر قدرت طلبی عباسیان و نابودی امویان رقم زد.
این كارشناس مسائل دینی تصریح كرد: هنگامه امامت این امام همام همچنین با عصر تضاد افكار فلسفی، كلامی و علمی مختلف همراه بود كه برخورد ملت های اسلام با كشورهایی كه تازه فتح شده بودند و ارتباط ناچیز اسلام با دنیای خارج در این زمان توسعه بسیاری یافت.
هر كسی كه در این دوره قرار بگیرد سعی می كند سكان حكومت و قدرت را دست بگیرد اما امام جعفر صادق(ع) می دانست كه اگر كمترین و كوچكترین كم كاری یا سستی و ارتباط با بحث ایدئولوژی ها، عقاید و مذهب ها و ایده های اسلامی صورت بگیرد شاید آن حقایق اسلامی و حقیقت شریعت پیامبر(ص) در این آشفته بازار فلسفی و ایدئولوژی های تازه ساخته گم شود و از میان برود؛ به همین خاطر امام(ع) جنبش علمی را پایه گذاری و دانشگاه اهل بیت را بنیان نهاد.
حجت الاسلام پورعیسی بیان داشت: اختلاف میان امویان و عباسیان در این دوره و تقسیم شدن اسلام به فرقه ها و ظهور برخی از مكتب ها و اندیشه های مختلفی كه جنبه مادی داشت و به ویژه ورود فلسفه یونانی به افكار و اندیشه های اسلامی بر ضرورت ایجاد این نهضت بزرگ علمی می افزود. در چنین شرایطی لازم بود كه حقایق دینی از نگاه این مكتب ها، فلسفه ها و ایده ها بیان شود و با سازندگان حدیث های جعلی آن دوره كه بخصوص از قرن دوم از طرف برخی افراد، از زبان پیامبر(ص)، صحابه ایشان و بزرگان دین نقل می شد مبارزه شود. امام ششم شیعیان(ع) با ایجاد این نهضت و جنبش علمی با نیروی منطق و قدرت استدلال بسیار مقاوم و استوار در برابر همه این كافرها و ماتریالیست ها یا مادی گرایان كه به دهریون معروف بودند، ایستاد و آرای سست آنها را محكوم كرد.
عضو هیات علمی دانشگاه گیلان اظهار داشت: گفت و گو و مناظره های امام صادق(ع) با افرادی مانند ابل اوجا، ابوشاكر دیصانی، ابن موفه نشان دهنده این است كه امام با توجه به شرایط و موقعیتی كه داشت با كناره گیری از قدرت جویی و سیاست زدگی و این آشفته بازاری كه در این قدرت طلبی ها به وجود آمده بودند اقدام به یك نهضت علمی و جنبش حیات بخش اسلامی كرد كه در تاریخ ماندگار است.
وی در ادامه یادآور شد: بنیان گذار مكتب جعفری در این راستا رشته های علمی مختلفی بنیان نهاد كه از آن جمله می توان حكمت، فلسفه كلام و حتی علوم طبیعی را نام برد. جابر ابن حیان یكی از شاگردان برجسته آن امام(ع) در رشته شیمی است كه در همان دوره تربیت شد. امروز مشاهده می شود كه فقه جعفری بر پایه روایت ها ی امام جعفرصادق(ع) و امام محمدباقر(ع) بیان می شود و بیشتر رساله های مراجع عظام تقلید نیز بر همین پایه تهیه شده است. 80 درصدكتاب های روایی معتبر كشور نیز سخنان این دو امام همام(ع) را در آن دوره حیاتبخش اسلام مطرح می كنند.
حجت الاسلام پورعیسی گفت: امام(ع) از نظر شخصیتی مانند همه معصومان(ع) از صفات بسیار نیكویی برخوردار بود و ارتباط بسیار خوبی با مردم به ویژه افراد محروم و ضعیف داشت كه در تاریخ ائمه(ع) نیز معروف است، امامان(ع) اگر چنین ویژگی را دارا نباشند به مقام امامت برگزیده نمی شدند.
امام(ع) در فقه و مكتب جعفری علم هنجاری و رفتاری را بنیان نهاد و از ریز تا درشت و خرد تا كلان این امور را در كلام خود در قالب حدیث و روایت مطرح كرد. امام صادق(ع) بیش از هزاران روایت را در زمینه های مختلف فقهی به یادگار گذاشته كه از اجتهاد تا نماز و از معاملات تا مسائل قضایی را در بر می گیرد.
این كارشناس مسائل دینی بیان داشت: امام ششم شیعیان(ع) شاگران بسیاری را در مكتب خود تربیت كرد كه از آن جمله می توان ابن حشام و زواره را نام برد كه در زمینه های فقهی و فلسفی از شاگردان برجسته ایشان بودند كه از سرزمین و كشورهای مختلف رهسپار شبه جزیره عربستان می شدند و در مدینه به كسب علم می پرداختند. برخی شاگردان دیگر امام(ع) نیز به صورت مقطعی و كوتاه مدت از راه های دور نزد امام(ع) می آمدند و پس از كسب علم به كشور خود باز می گشتند و ترویج دهنده مكتب شیعه می شدند.
در آن زمان شرایط حكومت سیاسی طوری بود كه برخی از یاران امام صادق(ع) نمی توانستند شیعه بودن خود را مطرح كنند. حتی برخی از یاران امام نزد ایشان می آمدند و می گفتند ما در سرزمین هایی زندگی می كنیم كه مذهبی خلاف اسلام داریم و نمی توانیم مذهب خود را بیان كنیم امام(ع) فرمود كه شما تقیه كنید و در حضور همه مذهب خود را آشكار نكنید ولی بدانید كه احكام شما اینچنین است.
حجت الاسلام پورعیسی اظهار داشت: در نهایت دشمنان نتوانستند حضور امام جعفر صادق(ع) را تحمل كنند و سرانجام همانند سایر امامان معصوم(ع) به وسیله حكومت وقت به شهادت رسید.
وی با بیان اینكه امروز حقیقت اسلام در مكتب شیعه به چشم می خورد، گفت: هم از نظر درون گروهی در میان مذهب های اسلامی و هم از نظر خارجی مشاهده می شود كه امروز سیاست های كلان جهانی درصدد نابودی مذهب شیعه، مكتب شیعه و مكتب امام صادق(ع) است. دشمن اكنون توانسته تا حدی به داخل گروه های اسلامی كه پیرو اهل بیت(ع) و امام ششم شیعیان(ع) نشده اند، نفوذ كند و گروه هایی مانند وهابیت و داعش را با سیاست های خود شكل دهد كه در متن كارشان نه تنها از قرآن خبری نیست بلكه به جهت دوری از فرهنگ اهل بیت(ع) مبتلا به یك سرطان و غده نفرت انگیز كشتار مسلمانان شده اند. این گروه ها كه بازیچه دست دشمنان اسلام قرار گرفته اند، اكنون بیشترین دشمنی ها را با اهل بیت(ع) دارند و با خراب كردن مزار آنان مانند بقیع و سامرا و تلاش برای خراب كردن معابر شهدای كربلا هستند، كه این امر نشان دهنده این است كه اینها حقانیت شیعه را متوجه نشده اند.
عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در پایان عنوان كرد: انقلاب اسلامی ایران نیز نمونه بارزی از حركت جعفری است كه اكنون در دنیا با منطق استدلال، اندیشه و افكار درست حكومت را تشكیل داده و با سامان دادن روابط میان گروهی از اثرگذاری دشمن جلوگیری كرده است.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9165**9131