22 بهمن؛ تجلی اقتدار ملی و شكوه حماسه حضور

پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 22 بهمن 1357 خورشیدی، سرآغاز فصل تازه ای در تاریخ پرفراز و نشیب این دیار كهن است، نهضتی مردمی كه با رهبری انسانی آزاده به سرمنزل مقصود رسید و توانست پایان بخش سلطه چندین هزار ساله سلطنت شاهنشاهی در كشور شود.
این انقلاب بر پایه بینش توحیدی و ایمان به دستیابی به عدل و داد بود كه در آن ملتی با اعتقاد راسخ خویش در برابر ظلم و ستم سردمداران قدرت ایستادگی كردند و سرانجام با شكست دادن آنان، آموزنده درس ایثار و از خودگذشتگی به جهانیان شدند.
ریشه نهضت مردمی ایران را باید در رویدادها و عواملی یافت كه در طول سالیان متمادی به وسیله سیاست های نادرست حكومت پهلوی شكل گرفته بود. یكی از این رخدادها را می توان كودتای 28 مرداد 1332خورشیدی دانست،‌ هنگامه ای كه با دخالت آشكار بیگانگان در امور كشور و با همدستی گروهی در ایران،‌ دولت محمد مصدق سقوط كرد و سرانجام آن شهادت افرادی بی گناه بود. پس از آن در سال های بعد با تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی در 1341 خورشیدی و آنچه كه محمدرضا پهلوی آن را انقلاب سفید شاه و ملت نام گذاشت،‌ نارضایتی ایرانیان از سیاست های رژیم شدت گرفت و با اعتراض شدید امام خمینی و روحانیان به این لایحه، موج بیداری در میان قشرهای گوناگون جامعه پدید آمد و اینگونه نهضتی بزرگ برای مبارزه با استبداد در ایران شكل گرفت.
در سال بعد مبارزه های مردمی رنگ و بوی دیگری یافت و در این میان با حمله نیروهای سازمان امنیت و اطلاعات كشور(ساواك) به مدرسه فیضیه قم، تعداد زیادی از طلبه ها كشته و زخمی شدند. این واقعه و چگونگی برخورد امام خمینی با آن، زمینه ساز آشنایی بیشتر مردم با دیدگاه های ایشان درباره حكومت وقت و سیاست بیگانگان شد. در واقع رخدادهایی كه از 1340 خورشیدی به بعد در ایران شكل گرفت،‌ مردم را با واقعیت های دردناك جامعه آشنا ساخت. در فاصله میان حمله به مدرسه فیضیه و ماه محرم یعنی از دوم فروردین تا چهارم خرداد 1342 خورشیدی،‌ مبارزه معمار بزرگ انقلاب، بیشتر به صورت صادر كردن اعلامیه‌های گوناگون بود تا آن كه با فرا رسیدن ماه محرم،‌ شرایط برای یك رویارویی گسترده ایجاد شد. به همین علت امام خمینی با وجود تهدید رژیم، در بعد از ظهر عاشورا برابر با 13 خرداد آن سال برای سخنرانی رهسپار مدرسه فیضیه شدند. سخنان افشاگرانه ایشان، سبب شد تا دو روز بعد به دستور محمدرضا پهلوی در قم دستگیر و به تهران منتقل شوند.
این امر قیام سراسری روحانیان و مردم را در كشور به دنبال داشت و آنان را برای رویارویی با حكومت وقت مصمم‌تر ساخت. اگرچه مبارزه مردم در ظاهر به وسیله نیروهای رژیم سركوب شد اما این موضوع،‌ مقدمه شكل گیری نهضت مردمی برای پیروزی انقلاب اسلامی بود.
امام خمینی پس از آزادی از زندان در 18 فروردین 1343 خورشیدی به مبارزه های خویش علیه استبداد ادامه دادند، ‌به همین دلیل رژیم پهلوی كه حضور ایشان را برای پیشبرد هدف های خود یك تهدید می دانست، دگربار رهبر نهضت مردمی ایران را به دلیل سخنرانی كوبنده و واكنش تند به تصویب لایحه مصونیت رایزنان آمریكایی در ایران (كاپیتولاسیون) در آبان 1343 خورشیدی دستگیر و به تركیه و سپس عراق و فرانسه تبعید كرد.
امام خمینی در سال هایی كه دور از وطن به سر می بردند، لحظه ای از هدایت مردم ایران دست نكشیدند و به اقدام های روشنگرانه خویش ادامه دادند. در این دوره خودكامگی و استبداد رژیم پهلوی نیز هر روز افزایش می یافت تا اینكه نهضت مردم در 17 دی 1356 خورشیدی با چاپ مقاله توهین آمیزی به قلم «احمد رشیدی مطلق» وارد مرحله تازه ای شد. این مطلب كه در حقیقت با دستور محمدرضا پهلوی علیه امام امت در روزنامه اطلاعات منتشر شده بود، اعتراض روحانیان و مردم را شكل داد و سبب قیام تاریخی 19 دی در قم و پس از آن قیام های دیگری در شهرهای تبریز و یزد در سال های 56 و 57 خورشیدی شد. حادثه سینما ركس آبادان، راهپیمایی خونین 17 شهریور 1357 خورشیدی، اعتصابات كاركنان شركت نفت، مخابرات، بانك ملی، سازمان آب، رادیو و تلویزیون و ... از دیگر واقعه هایی به شمار می رود كه در پیروزی نهضت مردمی ایران نقش داشت.
در این میان محمدرضا پهلوی برای حفظ تاج و تخت در آخرین سال حكومت خود دستور تشكیل كابینه های مختلفی را یكی پس از دیگری صادر كرد و افرادی همچون «جعفر شریف امامی، غلامرضا ازهاری و شاهپور بختیار»‌ را به نخست وزیری برگزید اما این امر نیز كارساز نبود، زیرا مردم راه خویش را با روشنگری های امام خمینی یافته بودند و تنها به عملی كردن آن می اندیشیدند. ملت آزادی خواه در تظاهرات های روز تاسوعا و عاشورا به یك همه پرسی علیه رژیم شاهنشاهی پرداختند و در شعارها خواستار استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی شدند. در آن روزها، نخست وزیری شاهپور بختیار نیز كه با شعار سوسیال دموكراسی بر سركار آمده بود؛‌ با موفقیت رو به رو نشد و در نهایت این رژیم با خروج محمدرضا پهلوی در 26 دی 1357 خورشیدی به پایان قدرت نزدیك شد.
سرانجام لحظه موعود فرا رسید و امام خمینی با غیرقانونی اعلام كردن دولت بختیار و تشكیل شورای انقلاب پس از 14 سال تبعید و دوری از وطن در میان استقبال پرشور میلیون ها تن از مردم آزادی خواه ایران در 12 بهمن وارد خاك ایران شدند. بنیانگذار جمهوری اسلامی در نخستین ساعت های ورود خویش در یك سخنرانی در بهشت زهرا(س)، فرمودند كه به زودی به پشتوانه رای ملت و حق شرعی خود، دولت تعیین می‌كنند.
كشور با وقوع این رویداد عصر تازه ای را در تاریخ پر فراز و نشیب خود آغاز كرد، معرفی مهدی بازرگان به نخست وزیری دولت موقت و تشكیل كابینه به وسیله او، برپایی راهپیمایی پشتیبانی از دولت تازه در سراسر كشور، پیوستن كاركنان نیروی هوایی ارتش و اعلام بیعت آنان با آرمان های امام خمینی، درگیری مسلحانه نیروی هوایی و گارد شاهنشاهی و گشوده شدن پادگان ها به وسیله مردم و باز شدن اسلحه خانه ها، بی اعتنایی مردم به حكومت نظامی و فتح مركزهای دولتی، نظامی، انتظامی و رادیو و تلویزیون به وسیله آنان از جمله رخدادهایی محسوب می شود كه با همت و درایت رهبری و ملت متحد و همدل ایران به وقوع پیوست.
سرانجام در 22 بهمن 1357 خورشیدی، هیچ نیرویی توان رویارویی با موج خروشان ملت ایران را در خود نمی دید، انقلابیان مركزهای حساس كشور را یكی پس از دیگری به دست گرفتند و این پیشروی ها تا جایی صورت گرفت كه شاهپور بختیار كشور را ترك و ارتش نیز در یك بعدازظهر تسلیم و اعلامیه ای را مبنی بر بی طرفی از رادیو پخش كرد. مردم آزادی خواه رادیو تهران را در اختیار گرفتند و ندای پیروزی انقلاب اسلامی ایران را سر دادند.
پیروزی ملت آزادی خواه ایران به رهبری امام خمینی پایانی بر بیش از نیم سده حكومت مستبد و ناكارآمد رژیم پهلوی و حاكمیت دو هزار و 500 ساله شاهنشاهی در كشور بود كه با اتحاد و یكدلی ملت ایران اینگونه شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» در سراسر كشور طنین انداز شد.
«جواد منصوری» نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و معاونت گروه اطلاع رسانی مركز اسناد انقلاب اسلامی در گفت و گو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا درباره دیدگاه مردم ایران نسبت به حكومت شاهنشاهی و رژیم پهلوی، گفت: مردم ایران درباره نظام شاهنشاهی در دوره های متفاوت دیدگاه یكسانی نداشتند، برای مثال در دوره قاجار، افراد متفاوتی حكمرانی كردند كه از وضعیت یكسان و مشابهی برخوردار نبودند، بنابراین دیدگاه مردم نسبت به موضع های حكومت آنان متفاوت بود. اما رژیم پهلوی به دلیل اینكه حكومتی دست نشانده، وابسته و نظامی محسوب می شد و در برابر دین و ارزش های مردم ایران ایستادگی می كرد، از ابتدای آغاز به كار خویش، مورد مخالفت و دشمنی ایرانیان قرار گرفت به طوری كه مردم آزادی خواه ایران از هر فرصتی برای اعلام دشمنی خود و رویارویی با آنان بهره می بردند. برپایه رویكردهای مطرح شده می توان نتیجه گرفت كه ملت نسبت به نظام شاهنشاهی نگاه یكسانی نداشتند و با وجود قبول نداشتن یك نظام، در زمان های مختلف رفتارهای متفاوتی از خود نشان می دادند.
وی اظهار داشت: در دوره پهلوی به دلیل عملكرد نادرست رژیم، فساد در جامعه ایران در شكل های مختلف گسترش یافت و به ویژه فاصله طبقاتی بسیار شدید شد، از طرف دیگر آزادی های معمول وجود نداشت و این امر هر روز بر نفرت مردم می افزود، اما به دلیل شدت سركوب و خفقان، آنان قادر به رویارویی با حكومت وقت نبودند تا اینكه در سال های 1355 و 1356 خورشیدی با متفاوت شدن شرایط سیاسی كشور، نیروهای انقلابی از نظر كیفیت و كمیت افزوده شد و با بسیج شدن مردم حكومت پهلوی سقوط كرد.
نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تعریف انقلاب و چگونگی شكل گیری آن، تصریح كرد: این واژه در لغت به معنای دگرگونی عمومی است و می توان از آن به عنوان تحول عمومی و دگرگونی همه جانبه و اساسی نام برد. در برخی موارد نیز انقلاب را در زمینه ای خاص همچون انقلاب علمی به كار می برند. قدرت رهبری، تشكل و انسجام نسبی مردم و داشتن انگیزه و اعتقادهایی برای پایبندی به مبارزه و تداوم آن تا ایجاد انقلاب از عامل های موثر در شكل گیری یك انقلاب است، اگر چنین مواردی در جامعه ای شكل بگیرد، به طور معمول به انقلاب منتهی خواهد شد، اما اینكه آن انقلاب بتواند به اهداف خودش برسد یا خیر، به امور دیگری بستگی خواهد داشت.
معاونت گروه اطلاع رسانی مركز اسناد انقلاب اسلامی درباره رهبری امام خمینی در پیروزی انقلاب اسلامی ایران، یادآور شد: نقش رهبری به صورت كلی در تحول های اجتماعی و از جمله در انقلاب بسیار بالا است و در پیروزی نهضت مردمی كشور، به طور یقین یكی از سه دلیل پیروزی انقلاب، رهبری دینی- سیاسی امام خمینی بود. در كنار این موضوع وحدت مردم و انگیزه های دینی آنان و زمینه های اجتماعی و سیاسی نیز در شكل گیری انقلاب اسلامی نقشی تاثیرگذار ایفا كرده است.
منصوری عنوان كرد: رهبران مذهبی كشور در تاریخ معاصر سه دسته بودند، یك گروه بیشتر در زمینه فرهنگی فعالیت می كردند و به دنبال تحول هایی در این راستا بودند، بخش دیگر را روحانیانی تشكیل می دادند كه حالت ضد استكباری داشتند و گروهی به دنبال سقوط رژیم حاكم بودند. اما اندیشه امام خمینی در واقع تركیبی از آنها بود، به معنای آن كه باید در كنار فرهنگ سازی، در برابر سلطه استعمار ایستاد و به از میان برداشتن رژیم پهلوی اقدام كرد. ایشان همچنین از یك جامعیت علمی برخوردار بودند و در فقه، فلسفه و عرفان شخصیتی برجسته داشتند، این ویژگی ها سبب شد تا امام خمینی به خوبی از توانایی رهبری انقلاب بهره مند باشند.
وی درباره وضعیت رژیم پهلوی در 1357 خورشیدی، گفت: در شهریور این سال محمدرضا پهلوی در جمله ای گفت آنهایی كه یك عمر از كنار ما خوردند و هر كاری كه می خواستند كردند حال كه ما به وجود آنها احتیاج داریم، همه آنها مثل موش در سوراخ های خود خزیدند. در نهایت عوامل رژیم پهلوی همچون ارتش و ساواك كه باید رژیم را حفظ می كردند، با فرار و سقوط محمدرضا پهلوی در 26 دی 1357 خورشیدی، انگیزه خود را برای ایستادگی در برابر حركت نیرومند مردم از دست دادند و در هنگامی كه انقلاب مردم ایران به پیروزی نزدیك شد، به سرعت صحنه را ترك كردند. در این اقدام تعداد زیادی از آنان از ممكلت خارج و برخی دیگر نیز در كشور پنهان و دستگیر شدند.
نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بیان داشت: در 22 بهمن رویدادهای زیادی رخ داد كه بخش بزرگی از آن مربوط به مقاومت های پراكنده نیروهای رژیم پهلوی بود، ‌تنها در شهرهای بزرگ بود كه نیروهای نظامی و انتظامی باقی مانده بودند و آنها نیز به صورت عملی تسلیم شدند و با این روند حكومت پهلوی برای همیشه از هم فروپاشید. به طور معمول كشورها در جریان انقلاب با خسارت های سنگینی روبرو می شوند، اما به دلیل تسلیم شدن نیروهای مسلح كشور چنین اتفاقی در ایران نیفتاد و بسیاری از دستگاه های اداری كشور به صورت دست نخورده در اختیار انقلابیان قرار گرفت و اینگونه توانستند به اداره كشور بپردازند. در كنار این سازمان ها، نهادهای تازه ای همچون «كمیته های انقلاب اسلامی، دادگاه های انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» شكل گرفت كه اینها به مرور شكاف ها را در كشور پر كردند و مانع جنگ داخلی و ویرانی گسترده در جریان انقلاب اسلامی در ایران شدند.
معاونت گروه اطلاع رسانی مركز اسناد انقلاب اسلامی درباره دستیابی ملت ایران به آرمان های خویش در برقراری این نهضت اسلامی یادآور شد: استقلال و برقراری حكومت دینی و مقاومت در برابر سلطه خارجی از اساسی ترین خواسته های ملت ایران بود كه با به پیروزی رسیدن انقلاب، مردم به هدف های خود دست یافتند. نقش رهبری مقتدرانه، ایمان و اعتقاد ملت ایران به اسلام و وحدت و انسجام مردم، سه ضلع مثلث و عامل قطعی ایجاد انقلاب اسلامی است. این عامل های پیروزی انقلاب، بقای نظام را نیز در پی خواهد داشت. دشمن با آگاهی از این امر تلاش می كند كه به نحوی یكی از این سه ضلع را از میان بردارد اما باید دانست كه ملت همیشه بیدار ایران اسلامی در برابر دشمنان این نظام ایستادگی می كنند و به تداوم آن ادامه می دهند.
*گروه اطلاع رسانی(مرضیه دهقانی)
پژوهشم**9165**2002**9131