پیامدهای انباشت زباله در جنگل‌های هیركانی

به گزارش روز شنبه ایرنا ؛ در این نشست تخصصی، دو طرف از منظر «دانشگاه» و «اجرا» به مهم‌ترین پیامدهای انباشت زباله در جنگل و راهكارهای كاهش و یا حذف آلایندگی زباله پرداختند.
طبق آمار رسمی هم اكنون 42 واحد بزرگ انباشت زباله به وسعت 300 هكتار در جنگل‌های هیركانی وجود دارد كه روزانه به طور متوسط بیش از 2000 تن زباله در آن انباشته می‌شود.
از این 42 واحد، 28 مركز در جنگل و 11 مركز در مناطق تالابی و سه مركز در مرتع قرار دارد. این مراكز در واقع قطعه زمین‌های بزرگی هستند كه دورش دیوار كشیده شده است و زباله‌ها در آن ریخته و با لودر و بولدوزر جابه‌جا می‌شود.
قانون مدیریت پسماند در سال 1383 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. با این حال سرعت اقدامات برای حل این معضل، كم است و بیم آن می‌رود انباشت زباله در جنگل‌های شمال به قدری گسترش یابد كه عرصه‌های وسیعی از خاك جنگل بر اثر آلاینده‌های مختلف، توان رویش را از دست بدهد.
انباشت زباله در جنگل‌های هیركانی كه به دلیل افزایش جمعیت ثابت و متغیر و همچنین افزایش تولید زباله، سال به سال زیادتر و پیامدهای آن وخیم‌تر می‌شود، نه تنها سلامت این جنگل‌ها بلكه سلامت ساكنان آن را نیز به خطر انداخته است.
** انباشت زباله در جنگل، عرصه‌های غیر جنگلی را هم آلوده می‌كند
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس در این نشست تخصصی گفت: انباشت زباله یكی از مشكلات اصلی جنگل‌های هیركانی محسوب می‌شود چراكه باعث آلودگی خاك و آب و حتی هوا می‌شود و سفره‌های آب زیرزمینی و چشمه‌ها را نیز آلوده می‌ كند.
توفیق احمدی افزود: در پژوهشی كه بنده نیز در آن مشاركت داشتم و در منطقه پَلَم‌كُوتی شهرستان چالوس انجام شد، آثار زیانبار نفوذ شیرابه زباله بررسی شد و عناصر محلول و تركیبات نیترات و نیتریت یكی از مهم‌ترین عوامل آلوده كننده به شمار می‌رود.
این استادیار دانشگاه بیان كرد: از دیگر آلودگی‌هایی كه بر اثر انباشت زباله در جنگل پدید می‌آید، تجمع فلزات سنگین همچون كادمیُم، روی، مس، سرب است كه وارد آب‌های زیرزمینی می‌شود.
وی اظهار داشت: این فلزات سنگین بر اثر استحصال آب‌های زیرزمینی و یا از طریق چشمه و رود و در نهایت دریا، وارد بدن و بافت جانورانی همچون ماهی می‌شود و بر اثر تغذیه انسان، به بدن آدمی منتقل می‌گردد.
به گفته احمدی، گازهایی كه در محل انباشت زباله تولید می‌شود نیز در محل پراكنده می‌شود كه چون یكی از آنها، گاز آتش‌پذیر متان است، خطر حریق جنگل به وجود می‌آید.
وی بیان كرد: آلودگی ناشی از انباشت زباله حتی در بافت‌های گیاهی و از جمله درختچه‌هایی مانند ازگیل و وَلیك جذب می‌شود.
استادیار دانشگاه تاكید كرد: مكرر دیده شده است كه جانورانی همچون خرس و گوزن و گراز و آهو، شب‌ها به محل انباشت زباله‌ها می‌آیند و از آن تغذیه می‌كنند و حتی پرندگان نیز در لابه‌لای زباله‌ها به دنبال غذا می‌گردند.
احمدی یادآور شد: اینكه ما زباله را در وسط جنگل انباشت و مخفی كنیم، مشكل را حل نمی‌كند و خواه ناخواه آلودگی‌های آن منتشر می‌شود و باید این نكته را به خاطر داشته باشیم كه آلودگی ناشی از انباشت زباله در جنگل در نهایت به خود ما برمی‌گردد.
به گفته این خاك‌شناس، انباشت زباله در جنگل به همه موجودات زنده در خاك آسیب می‌رساند و چرخه حیات را مختل می‌كند.
كارشناس ارشد دفتر جنگل‌كاری و پارك‌ها و ذخیره‌گاه‌های جنگلی و مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری كشور نیز در این نشست تخصصی گفت: ما به هر صورت گرفتار معضل انباشت زباله در جنگل شده‌ایم.
جهانگیر جهاندار افزود: اكنون جنگل تبدیل به ظرف زباله شده زیرا چاره‌ای نیست و اگر یك روز زباله شهرها جمع‌آوری نشود، دچار مشكلات بزرگ می‌شویم.
وی ادامه داد: در اوضاع فعلی زباله را نه می‌توان در روستاها انباشت كرد و نه در زمین‌های كشاورزی و ناگزیر محیط جنگل برای انباشت آن در نظر گرفته شده است.
جهاندار تاكید كرد: دفع و دفن زباله در جنگل موجب ناراحتی ما است و برای مثال درباره مكان انباشت زباله در رامسر كه در بالادست جنگل قرار دارد و آلودگی آن وسیع‌تر است، از سال‌ها قبل دغدغه داشتیم تا به این وضع خاتمه داده شود.
به گفته وی، انباشت زباله در بالادست جنگل، آثار مخرب‌تری دارد زیرا چشمه‌ها و رودها را از همان ارتفاعات بالایی آلوده می‌كند.
** مدیریت صحیح دفع زباله، موجب حفظ محیط زیست و اشتغال‌زایی می‌شود
احمدی گفت: زباله در دنیای امروز طلای كثیف محسوب می‌شود و از آن 300 ماده به دست می‌آید و در كشورهایی همچون سوئد و ایتالیا استفاده بهینه‌ای از زباله صورت می‌گیرد.
به گفته وی، بیش از 50 درصد زباله را مایعات تشكیل می‌دهد كه به راحتی به طبیعت برمی‌گردد و باید با فرهنگ‌سازی و تفكیك زباله از مبدأ، تولید زباله را مدیریت كرد.
این خاك‌شناس یادآور شد: حتی در ویلاها می‌توان با استفاده از جعبه حاوی كرم خاكی، زباله‌های شامل بقایای گیاهی و نظایر آن را به پُوسال (compost) مرغوب برای باغبانی تبدیل كرد.
احمدی توصیه كرد: در میان زباله‌ها، برخی روغن‌های صنعتی وجود دارد كه بازیافت آن مشكل و یا حتی غیر ممكن است كه چنین زباله‌هایی را باید در مناطق دورافتاده همچون بیابان آن هم در محیط عایق دفن كرد تا آلودگی آن منتشر نشود در حالی كه اكنون این مواد در جنگل دفع می‌شود.
این استادیار دانشگاه با بیان اینكه مكان یابی برای احداث كارخانه بازیافت باید دقیق بررسی شود، ادامه داد: چنین كارخانه‌ای باید ظرفیتی بالا داشته باشد و مواد بازیافتی نظیر كاغذ و چوب باید بازیافت شود و مواد بازیافت‌ناپذیر باید در مناطق بسیار خشك به صورت محصور دفن و یا به كشورهای دیگر صادر شود.
وی تصریح كرد: نباید جزئی ‌نگر باشیم و برخی مسئولان نباید فقط به فكر خود باشند زیرا معضل زباله مربوط به كل شمال است و مناظر زیبای آن پوششی برای زباله شده است.
وی درباره بهترین راه مدیریت زباله اظهار داشت: نمی‌توان یك روش را در همه موارد ترجیح داد بلكه باید از روش‌های تلفیقی استفاده كرد.
این خاك‌شناس توضیح داد: برای مثال فلزات سنگین را می‌توان در حوضچه‌های دارای نیزارها و گیاهانی همچون تره؛ آبْ‌تره، پَلَم، گزنه، جذب كرد و همچنین می‌توان با استفاده از صافی‌های مختلف، آلودگی‌ها را جدا كرد.
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس افزود: حدود 60 درصد زباله را می‌توان به پُوسال (ورمی كمپوست ) تبدیل كرد و برای بقیه باید از روش‌های دیگر بهره گرفت.
به گفته احمدی، از گازهای زباله نیز می‌توان استفاده‌های متعددی كرد؛ ازجمله تولید دوده از گاز كربن، و به دست آوردن اسید سولفوریك با تركیب گاز دی اكسید گوگرد و آب و همین طور استفاده از گازهای نیتروژن و دی اكسید كربن.
وی بیان كرد: اسید شیرابه را می‌توان جدا و از آن استفاده كرد و به طور كلی به اندازه‌ای می‌توان از زباله مواد مختلف به دست آورد كه در انتها فقط بخار آب از دودكش كارخانه خارج شود و اگر كارخانه نزدیك شهر هم باشد زیانی برای مردم ندارد.
این استادیار دانشگاه گفت: ضمن اینكه ریختن زباله در طبیعت وضع نامناسبی در كشور ما دارد ، سوزاندن زباله باعث آلودگی می‌شود و راه درستی نیست و ما برای ساخت كارخانه بازیافت می‌توانیم از بخش خصوصی و حتی خارجی بهره بگیریم و مناقصه بین‌المللی برگزار كنیم.
وی هشدار داد: ما تا به مرحله بحرانی نرسیم كاری انجام نمی‌دهیم در حالی كه پیام‌های هشدار دهنده از اكنون دیده می‌شود و اگر اقدامی نكنیم هر سال ضرر بیشتر می‌شود و الآن نیز خیلی از گردشگران ترجیح می‌دهند به دلیل آلودگی آب، در دریا شنا نكنند.
احمدی گفت: جدا از زباله‌های شهری، زباله‌های كارخانه‌های اطراف شهرها هم مهم است و امروزه شاهدیم كه رود چالوس به دلیل نبود قوانین سفت و سخت و یا نبود نظارت دقیق، آلوده شده است زیرا فاضلاب‌ها و زباله‌های كارخانه‌ها در بالادست بدون تصفیه وارد آب می‌شود.
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس تصریح كرد: برای مثال، سرب و روی و همچنین قیر و مازوت كارخانه‌های آسفالت، از زباله‌های شهری آلایندگی بیشتری دارد و آب اكسیژنه كه پسماند كارخانه‌های مواد غذایی است و همین طور كلر باعث كم شدن اكسیژن آب رودها و مرگ ماهی‌ها می‌شود.
احمدی پیشنهاد كرد: می‌توان از كمك‌های مالی بانك توسعه اسلامی و سازمان خواربار و كشاورزی ملل متحد (فائو) و همچنین صندوق بین‌المللی پول هم استفاده كرد.
به گفته این خاك‌شناس، بسیاری از نهادهای بین‌المللی برای تكمیل داده‌ها و نقشه‌های خود، برای مثال كامل كردن نقشه‌های خاك‌شناسی، حاضرند كمك‌هایی به كشور مورد نظر انجام دهند.
مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها ، مراتع و آبخیزداری كشور، نیز تاكید كرد: سازمان جنگل‌ها حاضر است برای احداث كارخانه‌های بازیافت زباله از جمله كارخانه پُوسال (compost) كه بازگشت سرمایه آن دو سه ساله است، زمین در اختیار واجدان شرایط بگذارد.
جهاندار در پاسخ به چرایی كندی ساخت چنین مراكزی برای بازیافت زباله گفت: یكی از علل اصلی، مشكلات فرهنگی است.
جهاندار توضیح داد: بدیهی است نمی‌توان برای هر شهری كارخانه بازیافت زباله احداث كرد بلكه باید هر چند شهر دارای یك كارخانه باشند.
وی افزود: ولی هنگامی كه قرار می‌شود این كارخانه در فلان شهر ساخته شود، ساكنان آن اعتراض می‌كنند و می‌گویند كه چرا باید زباله‌های شهرهای همجوار به منطقه ما منتقل شود.
جهاندار این نوع نگرانی‌ها را بی‌مورد دانست و یادآور شد: كارخانه بازیافت زباله اگر اصولی ساخته شود موجب آلودگی محیط اطراف نمی‌شود و توقع از سازمان جنگل‌ها برای آنكه جداگانه به هر شهری زمین برای احداث كارخانه واگذار كند منطقی نیست.
مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری كشور، تصریح كرد: بازیافت زباله جدا از حل مشكلات زیست محیطی موجب اشتغال‌زایی هم می‌شود.
جهاندار اظهار داشت: احداث یك كارخانه بازیافت در حدود 220 میلیارد ریال هزینه دارد كه برگشت سرمایه آن سریع است ولی بعضی از شوراهای شهرها آگاهی ندارند و در راه ایجاد چنین كارخانه‌هایی سنگ‌اندازی می‌كنند.
مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری كشور، تصریح كرد: ما راهی برای فشار بر شهرداری‌ها نداریم تا ساخت كارخانه‌های بازیافت زباله را تسریع كنند.
وی ادامه داد: البته سازمان جنگل‌ها می‌تواند عرصه‌ای را كه برای انباشت زباله در اختیار شهرداری‌ها گذاشته است پس بگیرد ولی این كار موجب تبعات ناخوشایندی می‌شود زیرا اكنون هیچ جایی برای دفع زباله وجود ندارد و یك روز هم نمی‌توان جلو زباله را گرفت.
جهاندار اظهار داشت: برخی از مسؤولان همیشه با روش از این ستون به آن ستون فرج است عمل می‌كنند.
مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری كشور، بیان كرد: در دوره پسابرجام كه مراودات با كشورهای دیگر بیشتر شده است می‌توان دست كم بخشی از مشكلات موجود را با استفاده از تجربیات كشورهای دیگر بر طرف و سامان‌دهی كرد.
جهاندار اظهار داشت: ما ضعف قانون نداریم ولی طبق اصل پنجاهم قانون اساسی وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست است كه از آلودگی‌ها جلوگیری كند.
مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری كشور، یادآور شد: كار ترویجی و فرهنگ‌سازی باید در همه جا از جمله مدارس و نمازهای جمعه انجام شود.
** كارخانه زباله‌سوز آلاینده نیست
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نوشهر درباره كارخانه زباله‌سوز این شهرستان كه در حال احداث است گفت: نگرانی درباره آلاینده بودن این كارخانه بی‌مورد است.
كامبیز سلطانی در گفت‌وگو با ایرنا افزود: در ساخت این كارخانه از سامانه‌های جدید استفاده شده و روزانه 200 تن زباله شهرستان‌های نوشهر و چالوس را می‌سوزاند.
وی ادامه داد: شیرابه این كارخانه مهار می‌شود و از سوختن زباله برق تولید خواهد شد و حتی خاكستر به جا مانده نیز تبدیل به بلوك‌های ساختمانی می‌شود.
سلطانی تاكید كرد: ملاحظات زیست محیطی در ساخت این كارخانه رعایت شده و تحت كنترل (واپایش) است.
به گفته وی، معادن آلاینده منطقه البرز مركزی از تیر ماه امسال تعطیل شده و آنچه در پایین‌دست رود چالوس دیده می‌شود مربوط به معدن شن و ماسه در پل زغال است.
سلطانی تصریح كرد: رودهای شهری نوشهر از جمله رود ماشلك، خارج از منطقه حفاظت شده هستند و گذشته از این جزء رودهای فصلی محسوب می‌شوند.
جنگل‌های هیركانی با 1.9 میلیون هكتار وسعت از آستارا در شمال استان گیلان تا گُلیداغ در شرق استان گلستان امتداد دارد و آلودگی آن موجب به خطر افتادن سلامت بیش از هشت میلیون نفر جمعیت ثابت در استان‌های گیلان و مازندران و گلستان، و میلیون‌ها گردشگر می‌شود.
7517/ 1602/1899 /1484