در عرصه جهاني، شماري از مسائل مرتبط با سلامت از قبيل آگاهي از مراقبت از خود، چالش هاي مرتبط با محيط زيست و نبود آموزش كافي در مورد مسائل حوزه سلامت به طور مستقيم و يا غيرمستقيم به ارتباطات ربط پيدا مي كنند.
آمار نشان مي دهد وقوع نيمي از مرگ ها در جهان بر اثر عوامل و رفتارهاي اجتماعي نادرست، اما قابل پيشگيري مانند رژيم هاي نامناسب غذايي، استعمال دخانيات و ورزش نكردن رخ مي دهد.
براي بسياري از ما اين موضوع كم و بيش رخ داده است كه به سختي مي توانيم فردي را كه براي مدت طولاني ورزش نكرده است به انجام ورزش ترغيب كنيم و يا اگر از يك رژيم غذايي ناسالم پيروي مي كند، در تغيير رفتار او نسبت به يك رژيم سالم تر نقش داشته باشيم. اما اكنون اين سئوال مطرح مي شود كه ارتباطات سلامت در اين فرايند چه اهميتي دارد؟
ارتباطات سلامت حوزه گسترده اي است كه تاثيرگذاري نهادهاي مختلف اجتماعي از قبيل خانواده، مدرسه، گروه دوستان، مولفه هاي فرهنگي و مطالب ارائه شده توسط رسانه هاي مختلف را مورد مطالعه قرار مي دهد.
هدف نهائي ارتباطات سلامت، ارائه اطلاعات صحيح از طريق كانال مناسب به گروه هاي هدف جهت تغيير رفتارهاي نادرست به منظور پيشگيري از ابتلا به بيماري هاي مختلف و يا تشخيص به موقع ابتلا به اين بيماري هاست.
به دليل حساس بودن اين موضوع، رشته ارتباطات سلامت روش استفاده كارآمد از ظرفيت هاي مختلف ارتباطات جمعي، ارتباطات ميان فردي و رسانه هاي جمعي را تبيين مي كند.
اگرچه تا پيش از گسترش فناورهاي نوين اطلاعاتي، فرايند درمان بيمار محدود به پزشك و يا استفاده از تجربيات اعضاي خانواده و اقوام بود، اما گسترش فناوري هاي نوين مخاطبان را با سيل حجيم اطلاعات مرتبط با سلامت مواجه كرده است كه ميزان صحت اين اطلاعات مي تواند سلامتي افراد را تحت تاثير قرار دهد.
در واقع، افزايش روز افزون اين قبيل فناوري ها، امروزه فرصت هايي (همچنين برخي تهديدها) را ايجاد كرده است و يا كارآمدي روش هاي پيشين براي تغيير رفتارهاي منتهي به سلامت را مورد ابهام قرار داده اند و يا تاثيرگذاري فناوري هاي نوين را اثبات كرده اند.
به مدد اين تاثيرگذاري، كشورهاي پيشرفته جهان با تمركز بر حوزه ارتباطات سلامت كه از گستردگي خاصي نيز برخوردار است در تلاشند بتوانند با اقداماتي از قبيل ارائه اطلاعات، تغيير نگرش ها، تغيير سبك زندگي، افزايش سواد رسانه اي، استفاده بهينه از ظرفيت رسانه هاي مختلف و ايجاد رفتارهاي منتهي به سلامت، از هزينه هاي گزافي كه به دليل تشخيص ديرهنگام ابتلا به بيماري ها بر دولت ها تحميل مي شوند، جلوگيري نمايند.
دكتر 'سيدحسن قاضي زاده هاشمي' وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي نيز در تازه ترين اظهارات خود بيان كرده است كه بار بسياري از بيماري هاي روبه افزايش برعهده خود مردم است و اگر ايرانيان از سلامتي خود مراقبت كنند، مي توانند مانع بروز بسياري از بيماري ها شوند، بخشي از تحميل اين قبيل هزينه ها بر عهده مردم و بخش ديگري از آن نيز بر عهده متوليان حوزه سلامت است.
در واقع، تغيير رفتار موضوعي است كه نيازمند برنامه ريزي دقيق، شناسايي فرصت ها و تهديدها، تغيير نگرش، حمايت اجتماعي، مواجهه با اطلاعات صحيح و معتبر و عمل به اين دانسته ها، سنجش ميزان موفقيت برنامه ريزي هاي انجام شده و در نهايت شكل گيري عزم و نيت انجام اين قبيل رفتارهاست.
حال بايد تاكيد كرد ايرانيان با مراقبت از سلامت خود مي توانند مانع از بروز بسياري از بيماري ها شوند، در حالي كه ظرفيت هاي ارتباطي براي تاثير بر جامعه در بخش سلامت نيز بايد بيش از پيش مورد توجه جدي قرار گيرد.
در اين راستا، شكل گيري و راه اندازي معاونت اجتماعي در وزارت بهداشت با تاكيد بر اهميت عوامل اجتماعي موثر بر سلامت افراد، نقش مهمي در استفاده از مولفه هاي اجتماعي با هدف پيشگيري از ابتلا بيمار و ارتقاء سلامت جامعه ايفا مي كند.
.......................................................................................................................................
* خبرنگار ايرنا - دكتري ارتباطات، حوزه تخصصي: ارتباطات سلامت
ارتباطات سلامت كه اكنون به يكي از پرسرعت ترين و عملگراترين حوزه هاي تحقيق در رشته ارتباطات تبديل شده است، از طريق ارتباط بين ارائه دهندگان خدمات و بيماران، محققان حوزه سلامت و دست اندركاران سلامت عمومي با عموم مردم، نقش مهمي در پيشگيري و كنترل بيماري ها ايفا مي كند.
