آغوش سازمان همكاری شانگهای در انتظار ایران

به گزارش ایرنا، شانزدهمین نشست دو روزه سران كشورهای عضو سازمان همكاری های شانگهای از سوم تیرماه در شهر تاشكند پایتخت ازبكستان آغاز خواهد شد.
ایران از سال 2005 به عنوان عضو ناظر در سازمان همكاری شانگهای حضور دارد و برای عضویت كامل و نهایی در این سازمان درخواست داده است.
براساس مقررات سازمان همكاری شانگهای، كشوری كه در تحریم‌های سازمان ملل قرار دارد به عضویت این سازمان پذیرفته نمی شود.نداشتن خصومت با كشور‌های عضو شانگهای از دیگر معیار‌های عضویت در این سازمان اعلام شده است.
بر اساس مقررات جدید این سازمان، هم ‌اكنون كشور‌های منطقه اورآسیا كه با ممالك عضو شانگهای روابط دیپلماتیك داشته و كشورهایی كه ناظر یا شریك این سازمان هستند و با كشور‌های عضو شانگهای همكاری‌های گسترده اقتصادی، تجارتی و روابط انسانی دارند، می‌توانند به این سازمان بپیوندند.
بدین ترتیب ایران مانعی برای پیوستن به سازمان همكاری شانگهای به عنوان عضو رسمی ندارد.
درخواست رسمی برای عضویت درسازمان همكاری شانگهای باید توسط رئیس شورای وزرای خارجه كشور‌های متقاضی عضویت به رئیس شورای سران كشور‌های عضو این سازمان ارسال شود كه این درخواست در سال 2006 میلادی از سوی ایران ارایه شده است.

**تاریخچه سازمان شانگهای
اعضای سازمان همكاری شانگهای شامل شش عضو ثابت چین، روسیه، قزاقستان، ازبكستان، تاجیكستان، قرقیزستان و پنج عضو ناظرجمهوری اسلامی ایران، هند، پاكستان، مغولستان و افغانستان است.این سازمان سابقه فعالیت 15 ساله دارد.
در زمان حاضر كشورهای عضو سازمان امنیتی و ‌اقتصادی همكاری شانگهای معادل 30 میلیون و 189 هزار كیلومتر مربع مساحت، سه پنجم گستره آسیا و حدود سه میلیارد نفر جمعیت را دارا هستند.
سازمان همكاری شانگهای سازمانی میان ‌دولتی است كه برای همكاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشكیل شده‌است.
این سازمان در سال 2001 توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیكستان و ازبكستان پایه‌گذاری شد. نقش اصلی و تعیین كننده ، درسازمان همكاری شانگهای را، دو كشور چین و روسیه تشكیل می‌دهند.
سازمان همكاری شانگهای در حقیقت تركیب جدید سازمان «شانگهای 5» است كه در سال 1996 تأسیس شده بود، ولی نام آن پس از عضویت ازبكستان به «سازمان همكاری شانگهای» تغییر داده شد.
در پانزدهمین اجلاس سران كشورهای عضو سازمان همكاری شانگهای كه پارسال در«اوفا »ی روسیه برگزارشد،هند و پاكستان دو رقیب قدیمی به عضویت سازمان همكاری های شانگهای در آمدند و جمهوری آذربایجان و ارمنستان كه سال هاست بر سر مالكیت «قره باغ كوهستانی » با یكدیگر اختلاف دارند از مقام شریك این سازمان برخوردار شدند.
تحلیلگران پیش بینی می كنند ایران عضو رسمی بعدی این سازمان باشد.
براساس مباحث مطرح شده و وضعیت موجود پیش بینی می شود در نشست تاشكند جمهوری اسلامی ایران به طور رسمی به عضویت رسمی سازمان شانگهای درآید.

*** اهمیت سازمان همكاری شانگهای
این سازمان اگر چه ابتدا با هدف حل و فصل اختلافات مرزی بین چین و چهار همسایه آن، درمجموعه كشور‌های مشترك‌ المنافع ایجاد شد٬ اما در ادامه این گونه به نظر می‌ رسد كه در جهت تبدیل شدن به یك اتحادیه منطقه‌ای با اهداف نظامی و امنیتی پیش می‌رود.
منطقه قفقاز وآسیای مركزی با توجه به موقعیت استراتژیكی كه دارد و مشكلاتی كه از جانب گروههای افراطی با آن روبه روست٬ همواره در‌گیر چالش‌های امنیتی بوده است. همین چالش‌ها باعث شد تا كشورهای منطقه به دنبال پیوستن به ساختارهایی بر‌آیند كه امنیت آنها را تامین كند.یكی از ساختار‌هایی كه با محوریت روسیه و چین شكل گرفته و رو به گسترش است سازمان همكاری شانگهای است.
این سازمان هدف های خود را همكاری های امنیتی در آسیای میانه از جمله در زمینه مبارزه با تروریسم، جنبش های جدایی طلبانه و افراط گرایی مذهبی اعلام داشته است.
سازمان همكاری شانگهای همچنین گسترش همكاری های اقتصادی و مبادلات فرهنگی را از دیگر هدف های خود اعلام كرده است.

**اهمیت جغرافیایی
سازمان همكاری شانگهای در مجاورت جغرافیایی و حیاط خلوت اروپا قرار دارد. افزون بر این هند به عنوان یك قدرت در حال رشد، به عضویت رسمی این سازمان ارتقا یافته است.بنابراین مجاورت جغرافیایی این سازمان باقدرت های منطقه ‌ای-جهانی فرصت خوبی برای توسعه روابط در اختیار این سازمان قرار داده است.

** اهمیت اقتصادی
سازمان همكاری شانگهای از راه ایجاد انگیزه های اقتصادی توانست سطح همكاری ها را میان اعضا گسترش دهد. به عنوان نمونه در سال 2005 حجم مبادلات تجاری میان چین و پنج كشور دیگر عضو سازمان تقریباً به 38 میلیارد دلار رسید كه بیش از 22درصد كل مبادلات سازمان را تشكیل داد. مبادلات تجاری روسیه با دیگر كشورهای عضو نیز از 26 میلیارد دلار در سال 2001 به پیش از 41 میلیارد دلار در سال 2005 رسید.
بنابراین مشاهده می شود بستن توافق نامه های تجاری میان اعضا وفعالیت های اقتصادی سازمان انگیزه ای برای جلب كشورهای آسیای مركزی می شود تا به گسترش همكاری ها كمك كنند. از دیگر هدف های اقتصادی این سازمان جستجو برای منابع جدید انرژی با هدف كاهش اتكا به ذغال سنگ و دسترسی به بازارهای مصرفی كشورهای آسیای مركزی و روسیه است. در رابطه با مسائل اقتصادی هم در اسناد رسمی و هم در اقدام های سازمان، تمركز اقتصادی با میزانی از انحصارگری وجود دارد.

**حمایت اعضای اصلی شانگهای از عضویت كامل ایران
تاجیكستان از پشتیبانان قاطع عضویت ایران در شانگهای بوده و برای عضویت تهران دراین سازمان تلاش‌ زیادی كرده است.
خبرگزاری اسپوتنیك نوشت كه «امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیكستان ابراز امیدواری كرده كه ایران در نشست تاشكند به جمع اعضای كامل سازمان همكاری شانگهای بپیوندد.
بنابه اعلام خبرگزاری روسیا سگودنیا، نورسلطان نظربایف رئیس جمهوری قزاقستان نیز گفته است كه پس از عضویت هند و پاكستان در سازمان همكاری های شانگهای، نوبت ایران برای پیوستن به این سازمان منطقه ای می رسد.
نظربایف هفته گذشته در حاشیه نشست بین المللی اقتصادی سن پترزبورگ افزود: هند و پاكستان در نشست ماه جاری سازمان همكاری شانگهای، به عنوان عضو رسمی حضور خواهند یافت و ایران نیز پس از آن به این سازمان خواهد پیوست.
وی افزود:باعملی شدن عضویت ایران، سازمان همكاری شانگهای بامجموع جمعیت سه میلیارد نفربه قدرتی بزرگ تبدیل می شود كه همكاری با چنین سازمانی سودمند خواهد بود.
وزیرامور خارجه روسیه نیز از تمایل اعضای سازمان همكاری شانگهای برای عضویت دائم ایران در این سازمان خبر داده است.
«سرگئی لاوروف» وزیرامورخارجه روسیه ماه گذشته پس از اجلاس وزرای امورخارجه كشورهای عضوسازمان همكاری شانگهای در مصاحبه ای مطبوعاتی گفت: تمامی كشورهای عضو این سازمان تمایل دارند جایگاه ایران را از عضو ناظر به عضویت دائم ارتقاء دهند.
وی گفت : ایران از سال 2005 تاكنون به صورت فعالانه در نشست های این سازمان شركت نموده است و همه اعضاء به اتفاق درباره عضویت ایران پس از توافق جامع هسته ای این كشور با گروه 1+5 اتفاق نظر دارند.
«بختیار حكیموف» نماینده ویژه رییس جمهوری روسیه در امور سازمان شانگهای هم ماه گذشته برنامه تبدیل همكاری ایران با این سازمان از حالت ناظر به عضو رسمی و كامل در بزرگترین سازمان منطقه ای جهان را اعلام كرده بود.
وی گفت: نخستین درخواست ایران سال 2006 تنظیم شده و رسما سال 2008 مراجعه كرد و به همین خاطر می توان گفت كه نامزد واقعی پیوستن به سازمان شانگهای به عنوان عضو رسمی است كه با در نظر گرفتن لغو تحریم ها، دیگر مشكلی در این زمینه وجود ندارد.
«اسلام كریم‌اف» رئیس جمهوری ازبكستان نیز تاكید كرده ‌است كه با تصویب مقررات در باره پذیرفتن اعضای جدید از جمله ایران در سازمان همكاری‌های شانگهای، زمینه حقوقی برای عضویت رسمی دیگر كشورها از جمله ایران به این سازمان فراهم شده است.
«فئودور لوكیانوف» رییس شورای سیاست خارجی و دفاعی روسیه هم اعلام كرد: برنامه رفع تحریم های ضد ایرانی در چارچوب اجرای برجام، شرایط عضویت ایران در سازمان همكاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا را فراهم كرده كه بسیار مفید است.
لوكیانوف سردبیر نشریه «روسیه در سیاست جهانی» در گفت وگوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا، گفت: با آغاز روند لغو تحریم‌ های ضد ایرانی شورای امنیت سازمان ملل، مسكو انتظار دارد جمهوری اسلامی ایران نقش منطقه‌ای و حتی جهانی فعال‌تری را ایفا كند.
«دمتری میزینتسیو» دبیركل چهاردهمین اجلاس نخست وزیران شانگهای نیز گفته بود اعتبار و نفوذ جهانی این نهاد بین‌المللی با پیوستن ایران به عنوان عضو دائم افزایش می‌یابد.
وی گفت :‌ ا‌گر ایران به طور رسمی به سازمان همكاری شانگهای بپیوندد، این سازمان یك وزنه قوی در دنیا به حساب خواهد آمد و عضویت ایران كاركرد‌های چندجانبه سازمان همكاری شانگهای را افزایش می‌دهد .
وی افزود: ا‌گر ایران عضو رسمی سازمان همكاری شانگهای شود در ‌بخش‌های مختلف از گردشگری گرفته تا تبادل نیروی انسانی، انرژی، منابع، فرهنگ، كمك‌های انسان‌دوستانه و موزات اقتصادی، همكاری‌های گسترده‌تری در انتظار اعضای این سازمان خواهد بود .
رسانه های تاجیكستان نیز به نقل از منابع روسی پیش بینی كردند كه در نشست آینده سران كشورهای عضو سازمان شانگهای، جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو رسمی این سازمان منطقه ای و بین المللی پذیرفته شود.
براساس گمانه زنی های برخی از رسانه های تاجیكستان، به موجب پیشنهاد روسیه و همچنین پیگیری و مساعدت تاجیكستان، ایران در جلسه سال جاری میلادی سران كشورهای عضو شانگهای در تاشكند از عضو ناظر به عضو رسمی تبدیل خواهد شد.
حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران سال گذشته در این نشست مشترك سران سازمان همكاری شانگهای، اعضای گروه بریكس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در شهر اوفا با تاكید گفته بود: ایران نقطه استراتژیك پیوند شرق و غرب است و با موقعیتی راهبردی، شبكه مناسب حمل و نقل ریلی و جاده ای، فرودگاه های مجهز و استاندارد، بنادر تجاری در شمال و جنوب، عبور كریدورهای ترانزیتی شمال - جنوب، جاده ابریشم، راه آهن و بزرگراه سراسری آسیایی، گذرگاه اتصال اروپا – قفقاز - آسیا موسوم به تراسیكا و نیز كریدور جاده ای و ریلی اتصال چین و آسیای مركزی به دریای عمان، شبكه ترانزیتی منحصر به فردی را برای سرمایه گذاری ایجاد كرده است.
گزارش از خسرو حسینی كارشناس حوزه آسیای میانه
آساق**1663**1590*0
منابع:
1- ww.farsi.ru/doc/11013.htm
2- lhttp://khabarche.irAFhttp://
3- www3.irna.ir/fa/News/81930259 / 4
4- http://www.google.com/url?http
5- www.bbc.co.uk/tajik/news/2010/06/100611
6- http://www3.irna.ir/fa/News/81930259/
7- http://www.google.com/url?http://
8 -www.bbc.co.uk/tajik/news/2010/06/100611
9- http://www.iras.ir/fa/doc/note/