درك مفاهیم قرآنی، مسیری برای دین شناسی

گاهی یك نفر از میان دانش آموزان پاسخ می دهد كه «می خواهیم قرآن یاد بگیریم» اما استاد سئوال دوم را می پرسد «كه چی بشه؟» و اگر شاگرد حاضر جوابی در میان جمع باشد و نخواهد جواب های سر به هوا بدهد، می گوید «تا بتونیم در مسابقات شركت كنیم» یا «می خواهیم قرآن را خوب حفظ كنیم» و گاهی نیز پاسخ هایی در خور سن و سالشان می دهند.
البته استاد كوتاه نمی آید و اگر دانش آموزان جواب ندهند، خود به بیان هدف از برگزاری كلاس های روخوانی و حفظ و مانند آن می پردازد.
خلاصه اینكه هدف از یادگیری روخوانی و روانخوانی، حفظ، تجوید و قرائت، آشنایی با ترجمه و مفاهیم قرآنی است و یادگیری مفاهیم نیز باید عمل كردن به دستورات قرآن بیانجامد و ضمنا زكات یادگیری را هم با آموزش دادن به دیگران پرداخت كنند.
تمام كارشناسان قرآنی معتقدند كه مراتب یادگیری كلام الهی از آموزش های روخوانی، ترجمه، حفظ و مانند آن شروع می شود و با عمل كردن به آموزه های قرآنی به نتیجه می رسد و اگر در خانه و جامعه این آموزه ها پیاده شود، می توان در كوچه و خیابان های مدینه فاضله قدم زد.
رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر قاریان و حافظان قرآن برپایی جلسات تلاوت آیات الهی را دریچه ای به سمت معارف قرآن دانسته و افزودند: ما باید پایه‌های ایمانی قرآنی خودمان را روز به ‌روز مستحكم‌تر كنیم و زبان انتقال قرآن را بلد بشویم و مفاهیم قرآن را منتقل كنیم.
آشنایی با مفاهیم قرآنی و تدبر در آیات الهی را باید گام دوم در یادگیری قرآن دانست كه بدنبال آن می توان به دستورات قرآن جامه عمل پوشاند.
بسیاری از سازمان ها و نهادهای فرهنگی كه تمام یا بخشی از وظیفه خود را آموزش های قرآنی به قشرهای مختلف جامعه می دانند، بر ضرورت آموزش مفاهیم قرآنی و گسترش فرهنگ تدبر در قرآن تاكید می كنند اما اینكه سازمان های موردنظر تا چه اندازه در این زمینه موفق بوده اند، نیازمند بررسی است.
سازمان تبلیغات اسلامی یكی از همین نهادهاست كه معمولا سیاست های مربوط به آموزش قرآن را از طریق سازمان دارالقرآن الكریم پیگیری می كند.
در اینجا به برخی فعالیت ها و برنامه های این دو سازمان برای انتقال مفاهیم قرآنی اشاره می كنیم.
سال گذشته كه سازمان دارالقرآن الكریم از 36 محصول خود رونمایی می كرد، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی خواستار تشكیل یك گروهی علمی برای حمایت از مفاهیم قرآنی شد و بر ضرورت حمایت از تفسیرهای قرآنی جدید تاكید كرد.
از آن زمان تاكنون برنامه هایی در این راستا اجرا شده كه از جمله می توان به افزایش اعزام مفسران به مناطق مختلف اشاره كرد.
حجت الاسلام سیدمهدی خاموشی به خبرنگار معارف ایرنا گفت: اعزام مفسران از مجمع عالی تفسیر قرآن كریم به دو برابر افزایش یافته است. چون این مفسران در شهرهای مركزی استان ها و چند شهر مهم دیگر به تفسیر قرآن در سطح عموم مردم و به معنی توسعه عمقی مفاهیم می پردازند.
مهدی قره شیخلو رئیس سازمان دارالقرآن الكریم نیز درباره تعداد جلسات تفسیر گفت: در ماه مبارك رمضان 60 مفسر با همكاری مجمع عالی تفسیر از قم به استان‌ها اعزام می شوند تا جلسات تفسیر در شهرهای مختلف كشور برگزار شود كه این جلسات نسبت به سال گذشته به میزان دو برابر است.
وی كه معتقد است جلسات قرآنی باید یك پایگاه معرفت شناسی و دین شناسی باشد به اساتید و مربیان این جلسات سفارش كرد تا مطالعه یك دوره تفسیر را در برنامه های خود قرار دهند.

** مطالعه تفسیر كل قرآن به بهانه مسابقه
آشنایی با تفسیر قرآن نیز یكی از راه های تدبر در قرآن و فهم آیات الهی است و سازمان دارالقرآن الكریم همه ساله با برگزاری مسابقه نورالهدی، بزرگترین مسابقه تفسیر قرآن را در سطح كشور رقم می زند.
بسیاری از علاقه مندان به مفاهیم و تفسیر قرآن هر سال با مطالعه چند جزء از تفسیر نمونه در مسابقه نورالهدی شركت می كنند، مسابقه ای كه به گفته قره شیخلو امسال به ایستگاه آخر می رسد.
رئیس سازمان دارالقرآن الكریم گفت:‌ در هر دوره از این مسابقات علاقه مندان ضمن مطالعه چند جزء از تفسیر قرآن در آزمون مربوطه شركت می كردند كه امسال با برگزاری نهمین دوره از مسابقات تفسیر نورالهدی، شركت كنندگان موفق به مطالعه تفسیر تمام سوره های قرآن شده اند.
حجت الاسلام خاموشی از دیگر فعالیت های سازمان تبلیغات برای آشنایی مردم با مفاهیم قرآنی، به انتشار تفسیر اهل بیت(ع) اشاره كرد كه به همت علیرضا برازش تالیف شده است.
وی با اشاره به افزایش حجمی روایات این تفسیر در مقایسه با تفاسیر روایی البرهان و نورالثقلین گفت:‌ تفسیر البرهان و نورالثقلین به عنوان مهمترین كتاب های تفسیر روایی شیعی است و تفسیر اهل بیت(ع) را می توان اثری قابل اعتنا برای پژوهشگران و اندیشمندان دانست.
تفسیر اهل بیت(ع) در 18 جلد و 12 هزار و 380 صفحه گردآوری و تالیف شده كه دارای 27 هزار و 700 حدیث از منابع معتبر شیعی است.
پراكندگی روایات تفسیری در كتاب های مختلف اعم از كتاب های تفسیری و روایی از یك سو و كامل نبودن كتاب های تفسیری روایی موجود از سویی دیگر نویسنده را بر آن داشت كه مجموعه ای كامل از روایات مختلف تفسیری را گردآوری و ترجمه كند.
مطالعه تفاسیر مفسران گوناگون را می توان گام مهمی برای ترویج مفاهیم قرآنی دانست اما نكته ای كه نباید از آن غفلت كرد، موضوع مخاطب شناسی در این حوزه است تا قشرهای مختلف مردم از دانش آموزان و دانشجو گرفته تا استاد دانشگاه و حوزه بیشترین بهره را از سرچشمه زلال قرآن برگیرد.
حجت الاسلام خاموشی با اشاره به موضوع مخاطب شناسی در زمینه تفسیر قرآن گفت: برای تولید محتوا مجموعه های بسیاری در حال تولید است كه برخی آنها با عمق بخشی در مفاهیم صورت می گیرد و به عنوان نمونه می توان به كاری اشاره كرد كه مصطفی رحماندوست شاعر و نویسنده حوزه كودك و نوجوان در دست دارد.
وی افزود: در این زمان نیاز داریم تفسیر به معنای خاص صورت گیرد و شخصیت هایی در این عرصه قدم بگذارند و سازمان تبلیغات اسلامی نیز از نویسندگان حمایت می كند.
به گفته رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، مصطفی رحماندوست با استفاده از تفاسیر معتبر، مشغول تدوین و ویرایش متونی بمنظور ارائه تفسیر قرآن برای كودكان و نوجوانان است.
با این حال سازمان تبلیغات اسلامی كارهای دیگری را در دستور كار خود دارد كه تولید كتاب های تخصصی برای تبیین مفاهیم قرآن و دینی از جمله آنها است.
خاموشی گفت: تولید مفاهیم موضوعی را در دستور كار داریم و 400 موضوع دینی مانند صبر، تربیت، بلا، روزه و نماز به صورت یك مجموعه از آیات و روایات كاربردی در اختیار مبلغان قرار می گیرد.
وی از نقش اصلی حوزه های علمیه در این زمینه صحبت كرد و افزود: زمانی كه اندیشوران حوزه محصولات خود را به جامعه عرضه می كنند، باید بتوانیم صید درستی داشته باشیم و با سفارش صحیح، بهره برداری لازم را انجام دهیم.
هرچند سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان دارالقرآن الكریم بصورت تخصصی در حوزه آموزش های قرآنی فعالیت می كنند و طرح های بسیاری را برای ترویج مفاهیم قرآنی و انس با كتاب خدا در دست اجرا دارند اما همگامی و هماهنگی سایر دستگاه های فرهنگی از آموزش و پرورش و سازمان اوقاف و امور خیریه گرفته تا دانشگاه ها و وزارتخانه های فرهنگ و ارشاد اسلامی زمینه ساز همگانی كردن این طرح ها خواهند بود.
فراهنگ ** 1003 ** 1071