ريزگردها نمي روند!

در اين گفت و گو كه در شماره يكشنبه ششم تير 1395 خورشيدي با پدر كويرشناسي ايران انتشار يافته است، مي خوانيم: مثل دردي است كه به يك باره مي‌گيرد و رهايت مي‌كند. دردي كه پزشكان هم از درمان قطعيش نااميد شده‌اند و مي‌گويند تنها به همت برخي دارو‌هاي گران قيمت است كه مي‌توانند از رنج آن بكاهند. درد بي‌درمان ريزگرد چند سالي مي‌شود كه امان ايران و ايراني را بريده است. بر طبق آخرين آمار 23 استان كشور با وجود بيش از 20 ميليون سكنه با مشكل ريزگرد‌ دست و پنجه نرم مي‌كنند و همين آمار شرايط را وخيم‌تر و بحراني‌تر نشان مي‌دهد. ريزگردها مي‌آيند و مي‌روند و وعده‌هاي مسئولان هم به همراه آنها، تا زماني كه درد ريزگرد دوباره عود كند. ريزگردها آنقدر مهمان خانه‌هاي مردم بوده‌اند كه ديگر آنها اميدشان را به بهبود شرايط از دست داده اند . رهايي از ريزگردها امروز همچون يك مسئله سخت رياضي بدون پاسخ مانده‌ است . سوالي كه روزي بايد به آن پاسخ داده شود و شايد آن روز، امروز باشد.
ريزگردها را همه به خوبي مي‌شناسند. ريزگرد توده‌اي از ذرات جامد ريز غبار و گاه دود است كه در جو پخش شده و ديد افقي را ميان 1 و 2 كيلومتر محدود مي‌كند و براي بيماران تنفسي بسيار زيان‌آور است. آن طور كه پروفسور پرويز كردواني، پدر علم كوير‌شناسي ايران مي‌گويد، ريزگردها به دو نوع تقسيم مي‌شوند. ريزگردهايي كه از غرب و جنوب بغداد، شرق اردن و عربستان، دشت شام در سوريه و حتي از صحراي آفريقا در مصر منشا مي گيرند. اين ريزگردها 2 هزارم ميليمتر قطر دارند و مي توانند تا 15 هزار پا يا نزديك به 5 كيلومتر بالا روند. به گفته او ريزگردهايي كه منشا خارجي دارند خود به 2 نوع تقسيم مي‌شوند. بخشي از ريزگردها از جنس كاني يا سنگ‌هاي خرد شده و بخشي ديگر از سنگ كوارتز تشكيل مي‌شوند و اينها همان نوع ريزگردي هستند كه از ماسك عبور مي‌كند و وارد شش انسان مي شوند و مانند چاقو آن را پاره مي كند. اما نوع دوم ريزگردها، ريزگردهايي هستند كه از مواد آلي يا نفت به وجود مي‌آيند كه مي‌توانند سبب بروز سرطان در انسان شوند.
در رابطه با ضرر و زيان ريزگردها ميان كارشناسان و مسئولين اتفاق نظر وجود دارد. كارشناسان معتقدند كه ريزگردها نه تنها بلاي جاي انسان‌ها هستند بلكه زيان هاي فراواني هم براي كشاورزي و مراتع طبيعي دارند چرا كه ريزگردها از مانع رسيدن آفتاب به درختان مي‌شوند يا جلوي منافذي كه درختان به وسيله آنها co موجود در هوا را از جذب و اكسيژن را به محيط منتقل كند، مي گيرند.
ريزگردها بر روي زندگي زنبورهاي عسل نيز تاثيرات منفي مي گذارند. به اعتقاد پروفسور كردواني، پدر علم كوير‌شناسي ايران، هر كندوي عسل در مناطقي درگير ريزگرد تنها حدود 2 كيلو عسل توليد مي كنند و اين در حالي است كه به طور طبيعي هر كندو بين 10 تا 12 كيلو عسل توليد مي كنند. علاوه بر اين‌ها، مرجان‌هايي سواحل خليج فارس نيز از گزند ريزگردها در امان نمانده‌اند و رنگ طبيعي خود را از دست داده‌اند. ايران با توجه به اينكه بيش از 80 درصد فضاي بياباني دارد، عمدتا با مشكلي به نام تثبيت ماسه يا همان شن‌هاي روان آشنايي داشته است اما ريزگرد پديده جديدي است كه نزديك به 7 يا 8 سال پيش آن را براي اولين بار در اهواز تجربه كرد كه بر طبق اظهارات مسئولين اين ريزگردها منشا خارجي داشتند اما آن طور كه آمارها و اظهارات مسئولان نشان مي‌دهد، سال به سال بر هجوم ريزگردهاي خارج افزوده مي‌شود كه اين دلايل متعدد زيست محيطي دارند.
**چرا ريزگردهاي خارجي به ايران مي‌آيند؟
پرويز كردواني، پدر كويرشناسي ايران در گفت و گو با «ابتكار» در رابطه با دلايل افزايش ريزگردهاي خارجي بيان كرد: كره زمين گرم تر شده و همين باعث مي شد خود به خود پوشش گياهي از بين برود. رود دجله و فرات كم كم مقدار آب اصلي خود را از دست داده است و به سبب اينكه تركيه از ورود آب اين دو رود به عراق جلوگيري كرده و باعث شده تا تالاب هاي آن خشك شود و چون از داخل اين تالاب ها رفت و آمد مي‌شود ، همين سبب پراكنده شدن بيشتر ريزگرد از سطح تالاب هاي خشك مي شود. علاوه برا اين زمين هاي زير كشت در عراق بسيار كم است و چون هميشه اين سرزمين ها دچار نا امني و درگيري هستند به واسطه رفت و آمد خودروهاي نظامي بيش از پيش گرد و خاك به هوا بلند مي شود.
گرچه به گفته كارشناسان عمده كانون ريزگردها كشورهاي خارجي هستند اما ايران نزديك به 6 سال است كه خود به يك منشا ريزگرد تبديل شده است و به گفته كردواني به جز مازندران و گيلان ساير استان‌ها خود توليد كننده ريزگرد در كشور هستند. به اعتقاد او دليل اصلي اين است كه بسياري از تالاب ها و باتلاق هاي كشور خشك شده اند. دومين عامل نابودي پوشش گياهي دشت‌هاي ايران است كه به موجب كاهش منابع سطح آب زير زميني رو به نابودي مي‌روند. پوشش گياهي كه مانع از ريزگرد يا بلند شدن ماسه مي‌شدند.
كردواني در رابطه با دلايل نابودي پوشش گياهي در ايران گفت: عمق چاق در اين دشت ها 8 تا 15 متر بود و به سبب وجود آب‌هاي زير زميني ريشه گياهان مي توانست آب را دريافت كنند. امروز به خاطر حفاري بي‌رويه چاه‌ها عمق آب‌هاي زير زميني به 100 تا 200 متر رسيده است. حتي در رفسنجان 400 متر حفاري نياز است تا به آب دست پيدا كرد. در برخي مناطق مانند جهرم نيز سطح آب تا 575 متر پايين رفته است. وقتي كه سطح آب‌هاي زير زميني كه منبع اصلي تغذيه گياهان هستند پايين مي‌رود، ريشه گياهان نمي‌توانند به اين عمق نفوذ كنند و در نتيجه پوشش گياهي خشك مي‌شود و بعد از آن بيابان زايي اتفاق مي‌افتد. از ابتداي انقلاب براي مقابله با بيابان زايي تاغ كاري كرده‌ايم. گرمسار، سمنان، دامغان، شاهرود، سبزوار هزاران هكتار جنگل تاغ براي جلوگيري از حركت ماسه‌هاي روان كاشته شده‌اند اما امروز اين تاغ‌ها در حال خشك شدن هستند چرا كه در بالا دست اين مناطق براي كشاورزي چاه حفر شده و همين سبب شده تا در اين مناطق هم ريزگرد داشته باشيم.
**باير ماندن زمين هاي زراعي ريزگردها را افزايش مي‌دهد
كردواني معتقد است كه آنچه كه بيش از پيش سبب افزايش ريزگرد در ايران شده، باير ماندن زمين هاي زراعي است. او در اين رابطه بيان كرد: سال هاست كه وضعيت آب در ايران حال و روز خوبي ندارد و بر طبق قانون آب ابتدا به شهر، صنعت و سپس به كشاورزي اختصاص پيدا مي كند. بعد از آن اما طرح نكاشت را براي جلوگيري از كاشت زمين‌هاي كشاورزي در كشور اجرايي كردند و به ازاي هر هكتار زميني كه به زير كشت نمي‌رفت 3ميليون تومان پرداخت كردند.
در اصفهان به دليل عدم كاشت مزارع ريزگرد توليد مي شود. ريزگردهايي كه سرطان زا هستند بدليل كه كود فسفاتي كه در زمان كشت براي رشد محصولات استفاده مي‌شود به طور كامل جذب گياه نمي‌شود. از كل كود فسفات تنها 30 درصد جذب گياه مي شود و 70 درصد آن به شكل سنگ در خاك باقي مي‌ماند. زميني كه چندين سال كشت نشده پر از فسفاتهايي است كه به وسيله باد تبديل به ريزگردهاي سرطان زا مي شوند.
او ادامه مي‌دهد: اين نوع ريزگرد روز به روز زيادتر مي‌شود چرا كه روزانه سطح زير كشت مزارع در روستاها كاهش مي‌يابد. چاه‌هاي غير مجاز بسته شده و ميزان‌ آب چاه‌هاي مجاز در روستاها نيز بر طبق دستور نصف شده است. با بستن چاه‌ها چند اتفاق مي‌افتد. زمين‌هاي زراعي باير مي‌ماند و سپس سبب مهاجرت روستاييان به شهرها مي شود. در نتيجه اين دو اتفاق، ريزگردها هم به شهرها مهاجرت خواهند كرد.
**ريزگردها درمان ندارد، حالش را بدتر نكنيم
در حالي كه سازمان محيط زيست از برنامه‌هاي استاني و شناسايي كانون‌هاي آن براي مقابله با گرد و غبار در كشور سخن مي‌گويد، كردواني، پدر كويرشناسي ايران معتقد است كه اقداماتي كه براي مبارزه با ريزگردها انجام مي شود خود مسبب ازدياد ريزگردهاست. او در گفت و گو با روزنامه «ابتكار» بيان كرد: به عنوان مثال مالچ نفتي حدود 4 سال عمر دارد و بعد از آن به دوده تبديل ‌شود و عاملي براي سرطان انسان‌هاست.
آن طور كه كارشناسان خبره مي‌گويند ريزگردهاي سرطان‌زا بزرگ‌ترين چالش زيست محيطي ايرانند. با اين حال سوال اصلي همچنان به قوت خود باقي است. با ريزگردها چه كنيم؟ كردواني معتقد است هيچ وقت نمي توان ريزگردها را درمان كرد. به گفته او هر سال بر ميزان ريزگردها اضافه مي شود. چرا كه بخش عمده اي از آن منشا خارجي دارد. بيگانگاني كه با ما كنار نمي آيند و همكاري نمي كنند. دليل دوم اين است كه روش‌هاي مقابله با ريزگردهاي داخلي و خارجي اثر گذار نيستند و علاوه بر آن محيط را هم آلوده مي‌كنند.
**#نه_به_مالچ_پاشي_ و_جنگل_كاري
پدر كوير شناسي ايران با اشاره به اظهارات مقام عالي جنگل ها و مراتع بيان كرد: روش پاشيدن مالچ نفتي و جنگل كاري براي مقابله با ريزگردهاي داخلي و خارجي مردود است. كردواني معتقد است كه هر دوي اين كار خيانت است. مالچ نفتي يازده ايراد دارد.
او ادامه داد: مالچ نفتي براي اولين بار در سال 1342 از ليبي وارد ايران شد. اولين بار از آن براي تثبيت ماسه‌هاي روان در فتح آباد بوئين زهرا استفاده شد. جنگل كاري گياهان تاغ توسط آقاي هنگ آفريد مسئول منابع طبيعي وقت آغاز شد اما هر دوي اين روش‌ها امروز كارآمد نيستند.
**چرا مالچ نفتي نه؟
چرا مالچ نفتي نه؟ به گفته كردواني، مالچ ماده‌اي نفتي است كه فرآيند بسياري طولاني براي توليد آن وجود دارد. نفت ابتدا در كارخانه تبديل به قير مي‌شود. سپس به كارخانه‌اي ديگر نياز است تا آن را رقيق كند. براي رقيق كردن آن نياز به آب است. براي رقيق كردن قير نياز به 50 درصد آب، 48 درصد قير و 2 درصد ماده ممزوج كننده است. براي تبديل كردن نفت گرانبها به مالچ هزينه بسياري لازم است و از سوي ديگر سطح بسياري از خاك را نمي پوشاند. علاوه بر آن نيازمند ماشين‌هاي مخصوص است.
ماشين‌هايي كه اگر يك ماه كار كرد بايد 11 ماه بيكار بماند. وقتي كه سراسر منطقه را مالچ بپاشند شبيه به اين خواهد بود منطقه سراسر سوخته است. منظره زشتي را ايجاد مي كند كه سازمان محيط زيست با آن مخالف است. وقتي كه مالچ پاشيده مي شود بوي سوخته‌اي از آن متصاعد مي‌شود كه تنفس را سخت مي‌كند. قير سياه ضريب حرارتي را بالا مي رود و زمين را داغ مي‌كند و حشرات زير خاكي را مي‌كشد. علاوه بر حشرات سابقه دارد كه گياهي به نام دم گاوي را نيز كشته است.
او ادامه داد: وقتي كه مالچ بر بيابان پاشيده مي‌شود در صورتي كه بارندگي شود زحمت طبيعت را به هدر مي دهد چرا كه قير چاله‌ها را پر مي‌كند و آب در چاله ها نفوذ نمي‌كند و به صورت درياچه در مي‌آيد و تبخير مي‌شود. پس از اينكه مالچ پاشيده شد نبايد روي آن حركت كرد، اتفاقي كه در كشورهاي همسايه امكان پذير نيست. آخرين مورد اين است كه مالچ عمركوتاهي دارد و پس از 4 سال از بين مي رود و تبديل به دوده مي شود. بر همين اساس پيش و پس از انقلاب از مالچ براي تثبيت استفاده مي كردند و همچنان نيز استفاده مي كنند زيرا اثر آن از بين مي رود. با اين تفاسير با توجه به اينكه منشا داخلي ريزگردها در روستاها يا كنار روستاها است، مالچ پاشيدن گزينه مناسبي براي مقابله با ريزگردها نيست چون خود روستاها در معرض خطر قرار مي‌گيرند.
**چرا جنگل كاري ديگر پاسخگوي ريزگردها نيست؟
به گفته كردواني مناطقي كه ما از پيش جنگل كاري كرده بوديم مانند حارث آباد سبزوار و بوئين زهرا امروز خشك شده است. او در رابطه با نحوه جنگل‌كاري بيان كرد: براي جنگل كاري بذر گياه را در گدان‌هاي كوچك مي كاشتند و نهال‌هاي كوچك را در حفره هايي كه در زمين ايجاد كرده بودند قرار مي‌دادند و به مدت 2 سال با تانكر به اين بوته ها آب مي دادند تا ريشه ها رشد كند و به آب زير زميني برسند. ما در اين كار موفق بوديم اما امروز با حفر چاه‌هاي بسيار براي مصارف كشاورزي و شرب سطح آب‌هاي زير زميني به 300 تا 400 متر پايين رفته است. بنابراين براي مقابله با ريزگردهاي استان هايي مانند اصفهان و يزد با وضعيت آبي آنها امكان پذير نيست.
با اين حال پدر كويرشناسي ايران معتقد است كه بايد به جاي مالچ پاشي و جنگل كاري نوآوري داشت و طرح ريگ پاشي او مي‌تواند راهي براي رهايي مردم از ريزگردها باشد.
**آي مسئولين؛ ريزگردها چه خواهند شد؟
به دنبال يافتن سرنوشت ريزگردها به سراغ ضياءالدين شعاعي، مدير ملي مقابله با پديده گرد و غبار رفته ايم. او در گفت و گو با روزنامه «ابتكار» گفت: منشا خارجي ريزگردهاي ايران حدود 20 تا 30 ميليون هكتار زمين است كه از اين مقدار نزديك به 7 تا 8 ميليون هكتار زمين متعلق به عراق و 10 ميليون هكتار به عربستان تعلق دارد. او در ادامه گفت: ريزگردها علل طبيعي دارد. از جمله دلايل آن اين است كه در منطقه غرب آسيا به شدت خشكسالي حاكم است. در طول 22 سال گذشته ميزان بارش از متوسط جهاني پايين تر بوده و طبيعتا كاهش بارندگي خشكي زمين، از بين رفتن پوشش گياهي، كاهش منابع آب و كاهش زمين‌هاي كشاورزي را به دنبال داشته است.
مدير ملي مقابله با پديده گرد و غبار با بيان اينكه پرسش «آيا سازمان محيط زيست مي خواهد در رابطه با ريزگردها اقدامي انجام دهد؟» با اين سوال كه «آيا سازمان محيط زيست مي‌تواند اقدامي در اين رابطه انجام دهد؟» متفاوت است، گفت: اين انصاف نيست كه خبرنگاري عنوان كند كه معصومه ابتكار داعش را مقصر ريزگردها مي‌داند. اين نشان مي دهد كه شنونده قرار نيست بشنود يا خود را به خواب زده است.
**چه كارهايي كرده ايم؟
شعاعي با اشاره به لزوم تعامل با كشورهاي منطقه براي مقابله با ريزگردهاي ايران گفت: ما بيش از يك سال از وقت خود را صرف برگزاري نشست‌هاي منطقه اي كرديم و برگزاري 11 نشست منطقه با كشورها عملا نتيجه مثبتي در بر نداشت.
او در رابطه با علل عدم نتيجه نشست‌هاي منطقه‌اي گفت: بي‌نتيجه ماندن اين نشست‌ها علل مختلفي داشت اما مهمترين آن شرايط سياسي منطقه بود. زماني كه پدر بزرگ منطقه به موضوع ريزگردها بي توجه باشد و با ايران سر عناد داشته باشد، ساير كشورهاي عربي نيز به اين موضوع پاسخ سربالا خواهند داد.
مدير ملي مقابله با پديده گرد و غبار ادامه داد: به همين دليل از سال 93 وارد تعاملات بين المللي شديم و توانستيم در آذر ماه سال گذشته اولين قطعنامه گرد و غبار را در سازمان ملل به تصويب برسانيم. قطعنامه اي كه مستقيم به گرد و غبار اشاره دارد. در اين قطعنامه يونف مكلف شد تا در رابطه با چالش گرد و غبار در سطح جهان گزارش بنويسد. اين نشان مي دهد كه سازمان ملل پذيرفته است، گرد و غبار يك پديده فرامرزي است و كه براي حل آن همكاري همه كشورها مورد نياز است.
شعاعي ادامه داد: خوشبختانه ايران به عنوان مبتكر اين كار با يونف همكاري كرده و اين گزارش را تكميل كرده است. يك ماه پيش در اجلاس يونيا در مجمع عمومي يونف توانستيم قطع نامه اي را مختص گرد و غبار تهيه كنيم كه يونيسف نيز همين ابتكار عمل را در بنگلادش به خرج داد.
به گفته شعاعي، امروز از اينكه بحث آسيب پذيري ايران از گرد و غبار منشاهاي خارجي را در محافل بين المللي مطرح كرده ايم، رضايت داريم. در حال حاضر پيشنهاد داده ايم تا اولين اجلاس پيگيري قطع نامه هاي مصوب سازمان ملل در ايران تشكيل شود.
مدير ملي مقابله با پديده گرد و غبار با بيان اينكه بخش عظيمي از منشاهاي گرد و غبار ايران به خصوص عراق با ايجاد آرامش و امنيت مرتفع مي شوند، گفت: اگر مرور كنيم بخش عظيمي از گرد و غبار از مزارع كشاورزي رها شده نشات مي گيرند كه به دلايل امنيتي كشاورزان منطقه را ترك كرده اند و بخشي از آن بيابان هايي است كه بايد براي آنها طرح جامعي طراحي شود.
او ادامه داد: پيشنهاد ما اين بوده است كه بلافاصله پس از تشكيل اجماع منطقه‌اي، صندوقي در منطقه تشكيل شود. ايران نيز به كشورها كمك خواهد كرد تا برنامه هاي منطقه اي در بُعد بين المللي پيگيري شود
**شايد 50 سال ديگر
شعاعي در پاسخ به اين سوال كه با وجود تلاش‌ها و برنامه‌هاي بين المللي سازمان محيط زيست، مردم چه زماني هواي سالم را تنفس خواهند كرد؟ گفت: با تمام توضيحاتي كه در رابطه با دلايل و اقدامات انجام شده براي مقابله با ريزگردها داده شده، اين انتظار را از مردم نداريم كه از ما بپرسند مشكل چه زماني حل خواهد شد؟ مي گويند مردم انتظار دارند كه اين مشكل آلودگي هوا و ريزگردها برطرف شود اما انتظار بايد معقول باشد. در مورد گرد و غبار از خبرنگاران گلايه دارم. انتظار دارم كه خبرنگاران منصف باشند.
او با اشاره به مدت زمان تثبيت گرد و غبار مغولستان بيان كرد: براي تثبيت گرد و غبار يك زمين 2 ميليون هكتاري با وجود اعتبار لازم و امنيت كافي حداقل 23 سال زمان صرف شد. زميني كه منشا گرد و غبار در مغولستان داخلي بود و بر روي پكن، سئول و حتي ژاپن تاثير مي‌گذاشت. هر سه كشور اعتبارات خود را در يك نقطه جمع كردند و تمامي اهتمامات خود را در يك جا جمع كردند و در طول 23 سال 2 ميليون هكتار را تثبيت كردند.
شعاعي در ادامه گفت: بنابراين اگر از من بپرسيد كه براي سه ميليون هكتار زمين شناسايي شده ايران چه مدت زماني وقت بايد صرف شود؟ مي توانم بگويم كه اگر با همان همت و اعتبار چيني ها براي مقابله با ريزگردها كار كنيم حداقل 50 سال زمان لازم است.
**آي مردم؛ انتظارات معقول داشته باشيد
مدير ملي مقابله با پديده گرد و غبار گفت: مردم اگر انتظار دارند بايد انتظار به حقي باشد. سلامت مردم انتظار به حقي است ولي بايد راهكار نيز وجود داشته باشد. مردم نبايد از دولت انتظار داشته باشند كه جلوي وقوع زلزله را بگيرد. دولت بايد اهتمام كند تا جلوي خسارات گرفته شود.
او ادامه داد: براي مقابله با منشا داخلي ريزگردها كه كمتر از 5 درصد از گرد و غبار كشور را شامل مي‌شود، برنامه هاي خود را آماده كرده و اعتبارات لازم را به دولت پيشنهاد داده‌ايم. طبيعتا از دولت انتظار نداريم كه چند ده هزار ميليارد تومان پول براي اين كار هزينه كند. بنابراين متناسب با اعتبارات برنامه ريزي كرده‌ايم.
شعاعي با اشاره به اقدامات انجام شده براي مقابله با ريزگردها گفت: برنامه خود از آبان ماه سال گذشته در اهواز آغاز كرديم. براي مقابله با ريزگرد در ساير استان‌ها، برنامه‌هاي خود را آماده كرده‌ايم و متناسب با اعتبارات برنامه‌ها را پيش مي‌بريم.
مدير ملي مقابله با پديده گرد و غبار گفت: به فرض اينكه تمام 2 ميليون هكتار زميني كه منشا داخلي گرد و غبار در كشور هستند، تثبيت شوند، گرد و غبار به همان شدت قبل باقي خواهد بود چرا كه بيابان‌هاي كشورهاي همسايه منشايي قوي‌تر هستند.
شعاعي با بيان اينكه ما بايد به عنوان خدمتگزاران مردم براي سلامت مردم تلاش كنيم، گفت: طبيعتا بايد شرايط كشورهاي منطقه را نيز در نظر گرفت. او با طرح اين سوال كه تا چه حد مي‌توان از عراق انتظار داشت كه پول و اعتبارات خود را براي ريزگردها صرف كنند؟ گفت: با وجود اين باور ما اين است كه عراق تا جايي كه امكان دارد بايد اعتبارات لازم را براي مقابله با ريزگردها صرف كند. مدير ملي مقابله با پديده گرد و غبار گفت: تعاملات ما ادامه دارد و اميدواريم كه اين تعاملات نتيجه دهد تا برنامه‌اي جدي را در منطقه براي مقابله با ريزگردها آغاز كنيم. آن زمان مي‌توانيم قول قطعي و زمان مشخصي را به مردم براي رهايي از ريزگردها بدهيم. البته اميدواريم كه بخشي از شرايط با توجه به افزايش بارندگي بهتر شود.
**ريگ پاشي، يك بار و براي هميشه ؛ جدل پدر كويرشناسي ايران با سازمان محيط زيست
گرچه ايران امروز توانسته است اولين قطعنامه گرد و غبار را در سازمان ملل به تصويب برساند اما كردواني معتقد است كه روش‌هاي معمول جواب گوي ريزگردها نيست. براساس گزاش سازمان ملل، روش‌هايي كه براي مقابله با ريزگردها استفاده مي‌شود بايد در محل وجود داشته باشد. مسائل زيست محيطي نداشته باشد، ارزان قيمت باشد و در آخر يك بار و براي هميشه باشد.
پرويز كردواني، پدر كويرشناسي ايران در گفت و گو با روزنامه «ابتكار» معتقد است، امروز ريزگردها جاي حركت شن‌هاي روان را گرفته‌اند و بهتر است از پاشيدن ريگ براي مقابله با ريزگردها استفاده كرد. او بيان كرد: از يزد به بافق حدود 100 كيلومتر است كه منطقه پوشش ريگ دارد و باد و باران توان فرسايش خاك را ندارد. از يزد تا جندق جاده دو طرف ريگي است. همين باعث شد كه به اين فكر بيافتم كه ما هم از طبيعت استفاده كنيم. هر كجا كه دره يا رودي وجود داشته باشد در آن ريگ وجود دارد. يك بيل مكانيكي مي‌تواند ريگ‌ها را بكند و آن را با كاميون به سطح بيابان منتقل كند. پس از تخليه آن غلتك مي تواند آن را صاف كند. از همه مهمتر اين است كه يك بار براي هميشه است.
به اعتقاد كردواني، مسئولان اعلام كرده اند كه 17 كانون ريزگرد در 14 استان در كشور شناسايي شده‌اند. اما آنچه كه آنها شناسايي كرده اند تپه‌‌هاي ماسه‌اي است. او با بيان اينكه ماسه ريزگرد ندارد، گفت: پيش از اين براي تثبيت ماسه از مالچ استفاده مي كردند و امروز كه ما درگير ريزگرد شده‌ايم باز هم مي خواهند روي تپه هاي ماسه اي مالچ بپاشند.
او در رابطه با دلايل عدم استقبال مسئولان ذيربط از اين طرح گفت: مي گويند ريگ گران تمام مي شود. در صورتي كه وجود ميزان كمي از ريگ در يك سطح وسيع مي تواند جلوي ريزگردها را بگيرد.
گرچه كردواني معتقد است كه ريگ ريزي تنها دواي درد بي درمان ريزگرد در ايران است اما شعاعي، مدير ملي مقابله با پديده گرد و غبار در رابطه با طرح پيشنهادي پروفسور كردواني، جغرافيدان و پدر كوير شناسي ايران به «ابتكار» گفت: اين كه ريگ به جاي مالچ بپاشيم، مردود و خلاف اصول علمي است و در دراز مدت موجب تخريب سرزمين مي شود. دلايل مخالفت با اين موضوع كاملا علمي است كه حضورا نيز در اين رابطه با جناب كردواني صحبت كرده‌ايم اما او همچنان بر اين موضوع پافشاري مي كند.
او ادامه داد: اين تئوري از نظر منابع طبيعي مردود است چرا كه زميني كه ريگ روي آن پاشيده مي شود پوشش گياهي خود را از دست مي دهد، بايد گفت كه چنين تئوري در سطح وسيع نيازمند شن و ماسه اي است كه در سطح كشور موجود نيست. به طور مثال براي 100 هكتار زمين بايد 20 ميليون تن شن و ماسه پاشيد، آقاي كردواني هيچ توجهي به قيمت نكرده است. او فكر مي كند كه يك ماشين كمپرسي با همان قيمت هاي قديم كار مي كند. براساس يك برآورد تقريبي ريگ پاشي يك هكتار بالغ بر 100 ميليون خرج دارد. اين تئوري با اين هزينه در برنامه هاي دولت نمي گنجد.
*منبع: روزنامه ابتكار
**گروه اطلاع رساني**9370**9131