زندگی بدون نان

سلیاك ( Coeliac disease) از بیماریهای شایع برای تمام سنین است و علائم آن فقط در سنین كودكی بروز نمی كند و اشكال خاموش و مخفی آن ممكن است در مقاطع مختلف زندگی خود را نشان دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران روز پنجشنبه در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا گفت:شیوع بیماری سلیاك در زنان بیشتر و در برخی مناطق تا سه برابر مردان بوده و سن بروز آن از كودكی تا سالمندی است.
دكتر بیژن شهبازخانی توضیح داد: سلیاك با حساسیت به پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار؛ به صورت یك بیماری مزمن التهابی روده باریك بروز می كند و با سوء جذب ناشی از عدم تحمل به این پروتئین در این غلات همراه است.
فوق تخصص گوارش و كبد ادامه داد: در این بیماری پس از مصرف هر نوع ماده غذایی حاوی گندم، جو و چاودار حتی به مقدار بسیار ناچیز، واكنش التهابی در روده باریك و سایر ارگان های مبتلا شروع شده و به مرور زمان این التهاب مزمن منجر به تخریب پرزهای مخاطی كه عامل اصلی هضم و جذب مواد غذایی هستند، می شود.

**گلوتن چیست و چگونه باعث مشكلات می شود؟
شهباز خانی بیان كرد: گلوتن پروتئینی است كه به طور طبیعی در گندم و جو وجود دارد و باعث كش آمدن خمیر و نرم شدن بافت نان و طعم و مزه و ارزش پروتئینی بالای نان و خواص منحصر به فرد آن می شود.
وی اضافه كرد: به دلیل ارزانتر بودن آرد نسبت به سایر غلات به بسیاری از مواد غذایی كه به صورت آماده در بازار وجود دارند گلوتن افزوده می شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران افزود :گلوتن پس از مصرف به صورت خوراكی و جذب در پرزهای روده باریك، به عنوان یك تحریك كننده سیستم ایمنی در مخاط روده و سایر ارگان های مبتلا عمل كرده، سلولهای دفاعی را به این نواحی كشانده و یك واكنش التهابی ایجاد می كند كه به مرور زمان و در اثر تماس مكرر، این التهاب مزمن منجر به تخریب پرزهای روده و یا ارگان های مبتلا می شود.

**شیوع بیماری سلیاك
وی با بیان اینكه این بیماری از شیوع بالایی برخوردار است گفت : شیوع این بیماری در ایران یك درصد و مشابه اكثر كشورهای جهان است. یعنی بیش از 750 هزار ایرانی مستعد ابتدا به این بیماری مبتلا هستند.
شهبازخانی بیان كرد :شیوع بیماری در زنان بیشتر و در برخی مناطق تا سه برابر مردان بوده و سن بروز آن از كودكی تا سالمندی است.

**علت بیماری سلیاك
فوق تخصص گوارش و كبد درباره علت این بیماری توضیح داد: سلیاك یك بیماری چند فاكتوری است و باید چندین عامل وجود داشته باشند تا بیماری بروز كند.
به گفته وی ژن های مستعد كننده بیماری (ژن های DQ2 و DQ8) ،مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن، زمان شروع غذاهای كمكی حاوی گلوتن در دوران شیرخوارگی از عواملی است كه فرد را مبتلا می سازد.
شهبازخانی گفت : تحقیقات نشان داده است كه اگر غذاهای كمكی حاوی گلوتن زود شروع شوند(مثلا از سن چهارماهگی) و شیرمادر نیز قطع شود خطر ابتلا به سلیاك بسیار افزایش می یابد همچنین بعضی عفونت های روده ای ویروسی در دوران شیرخوارگی، برخی از توكسین های غذایی و عادات غذایی نیز ممكن است در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند.

**علائم بیماری سلیاك
وی به علائم این بیماری اشاره كرد و افزود :برخی از افراد ممكن است باوجود ابتلا به بیماری، در ظاهر هیچ گونه علامت اختصاصی نداشته باشند ولی وقتی به هر دلیل، بیماری تشخیص داده شده و تحت درمان قرار می گیرند فرد به طور واضح احساس بهبودی در وضعیت سلامت عمومی خود پیدا می كند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران ادامه داد:بیماری سلیاك دارای طیف وسیعی از علائم غیراختصاصی مشتمل بر علائم گوارشی و غیرگوارشی است كه شایع ترین علائم گوارشی شامل دل درد، اسهال، نفخ شكم، بی اشتهایی، مدفوع حجیم، بدبو و چسنده، دفع گاز زیاد، استفراغ و گاه یبوست است.
وی گفت : علائم غیرگوارشی طیف وسیعی از اختلالات سیستم های مختلف بدن را شامل می شود كه ناشی از سوء جذب مواد غذایی است از جمله كم خونی ناشی از كمبود آهن یا كمبود اسید فولیك كه به درمانهای كم خونی پاسخ نمی دهد كمبود ویتامین ب 12، كمبود كلسیم و ویتامین D و پوكی استخوان ناشی از آن، خستگی زودرس، كاهش وزن، خشكی پوست و اختلال حافظه ناشی از كبود ویتامین ها و سایر مواد مغذی می شود.

**علائم بیماری در كودكان
وی اضافه كرد :علائم این بیماری دركودكان گوارشی است و پس از شروع غذای كمكی حاوی گلوتن كودك دچار اسهال، اتساع شكم، دل درد و استفراغ می شود و یا صرفا رشد كودك مختل شده و اختلال در افزایش وزن و قد حاصل می شود.
فوق تخصص گوارش و كبد افزود :كودكان در سن مدرسه ممكن است دچار عدم تمركز و اختلال یادگیری و افت تحصیلی و خستگی زودرس شوند، و در سنین بلوغ بیماری باعث به تاخیر افتادن بلوغ و كوتاه قدی می شوند.

**بیماری های همراه با سلیاك
شهبازخانی افزود:این بیماری می تواند با یكسری از بیماری ها مانند كم كاری یا پركاری تیروئید، دیابت نوع یك ، سیروز صفراوی اولیه، بیماری آدیسون، بیماری های بهجت، شوگرن، پسوریازیس، ویتلیگو و.... همراه باشد.

**چگونگی تشخیص
وی درباره تشخیص این بیماری توضیح داد :در بیماران مشكوك ابتدا تست خونی برای اندازه گیری آنتی بادی های اختصاصی سلیاك انجام و در صورت مثبت شدن آزمایش خون (TTG)، آندوسكوپی و نمونه برداری از ابتدای روده باریك انجام می شود.
شهبازخانی یاد آور شد: اگر تغییرات مربوط به سلیاك ( از بین رفتن پرزهای مخاطی و افزایش سلولهای دفاعی در دیواره روده) مشاهده شد بیماری به صورت قطعی تشخیص داده شده و بیمار تحت درمان قرار می گیرد.
وی توصیه كرد: علاوه بر كسانی كه دارای علامت هستند، افراد با زمینه ژنتیكی، بیماری در فامیل درجه یك و همچنین تمامی بیماران مبتلا به بیماری هایی كه همراهی زیادی با سلیاك دارند خصوصا كودكان مبتلا به نارسایی رشد و یا بیماری دیابت، بیماران مبتلا به بیماری های تیروئید، بیماری های خود ایمن كبد و سایر اختلالاتی كه در بالا به آنها اشاره شد باید از نظر سلیاك بررسی شوند.

**درمان بیماری سلیاك
فوق تخصص گوارش و كبد در باره درمان این بیماری توضیح داد :در حال حاضر تنها راه درمان رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن برای تمام عمر است كه البته رعایت رژیم باید با دقت و حساسیت زیادی و تحت نظر مشاور تغذیه صورت گیرد.
وی اظهار كرد :پژوهشهای زیادی در جهان روی روشهای درمان نوینی در حال انجام است ولی هنوز راه درمانی دیگری جایگزین رژیم نشده است.
علمی **1354**1440