در اين گزارش كه در شماره چهارشنبه 30 تير 1395 هجري خورشيدي به قلم ب. قطبي منتشر شد، مي خوانيم:
** آموزش‌هاي رسمي و غيررسمي
يكي از معضلات صنعت و اقتصاد كشورمان، فاصله عميقي است كه ميان كارگران ساده و دانش آموختگان رشته‌هاي مهندسي و دكترا وجود دارد . اين خلاء امروزه در كشورهاي پيشرفته صنعتي، با آموزش و تربيت تكنيسين‌ها، پُر شده است.
اما در ايران عليرغم گذشت افزون بر نيم قرن از تأسيس آموزشكده‌هاي فني، كمبود نيروهاي كاربلد فني در سطوح مياني صنايع و حتي در حوزه خدمات شهري، به خوبي احساس مي‌شود. اين در حالي است كه آموزش عملي حدود 160 هزار دانشجو در مراكز وابسته به دانشگاه فني و حرفه‌اي كشور، پشتوانه علمي بزرگي براي تأمين نيروهاي فني و تكنيسين مورد نياز مردم و رشته‌هاي گوناگون صنعت، محسوب مي‌شود.
آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي، چه ويژگي‌هاي دارد كه آن را از ديگر آموزش‌ها، متفاوت و متمايز مي‌كند؟
دكتر مسعود شفيعي، رئيس دانشگاه فني و حرفه‌اي كشور در پاسخ به اين پرسش مي‌گويد: آموزش به طور كلي به 2 نوع رسمي و غيررسمي تقسيم مي‌شود. ويژگي آموزش‌هاي رسمي، اعطاي مدارك تحصيلي به كساني است كه اين آموزش‌ها را با موفقيت طي كرده‌اند و آموزش‌هاي غيررسمي هم معمولاً به دوره‌هاي كوتاه مدت گفته مي‌شود كه در پايان آن‌ها، به شركت كنندگان در دوره‌ها «گواهي‌نامه» تعلق مي‌گيرد.شفيعي كه پس از دريافت3 مدرك تحصيلي كارشناسي ارشد «رياضي، مهندسي سيستم و مهندسي برق» مدرك دكتراي مهندسي برق با گرايش كنترل را از دانشگاه ايالتي «لؤيز ياناي» آمريكا اخذ كرده است، اظهار مي‌دارد: طبق روال كشورهاي پيشرفته صنعتي، هر فردي كه به استخدام شركت يا سازماني در مي‌آيد و مشغول به كار مي‌شود، در صورت صلاحديد كارفرما نسبت به ضرورت ارتقاي علم و دانش او، بايد در دوره‌هاي كوتاه مدت آموزشي مورد نظر هم حضور يابد و در آزمون‌هايش، موفق شود. طي دوره‌هاي ياد شده و كلاس‌هاي كوتاه مدت آموزشي نيز ممكن است پس از چند سال براي كاركنان يك سازمان، الزامي شود تا با حضور در دوره‌هاي باز آموزي، با علم و دانش به روزتر و پيشرفته‌تر، بتوانند به خدمات‌شان ادامه دهند.
** تربيت نيروهاي كاربلد
شفيعي با يادآوري اين كه دانشگاه‌ها با توجه به آموزش‌ها و مدارك تحصيلي‌شان، به 2 گروه «عرضه محور» و «تقاضا محور» تقسيم مي‌شوند، مي‌افزايد: دانشگاه‌هاي «عرضه محور» كه به دانشگاه‌هاي كلاسيك يا نسل‌هاي دوم و سوم هم معروفند، در مرزهاي دانش فعاليت مي‌كنند، دانشجويان تحصيلات تكميلي را مي‌پذيرند، مقاله‌هايشان را در نشريه‌هاي علمي جهان چاپ مي‌كنند، قراردادهاي تحقيقاتي دارند، از دبيرستان‌ها دانشجو مي‌پذيرند و در مواردي براي دانشجويان‌شان مقاطع بالاتر تحصيلي را برگزار مي‌كنند.
اما بيشتر دانشگاه‌هاي نسل سوم، تقاضا محور و كارآفرينند و مي‌كوشند كه به نيازهاي بازار كار، پاسخ دهند كه به عنوان مثال، مي‌توان به تربيت تكنيسين در حوزه مخابرات سيار، اشاره كرد. درس‌هاي دانشگاه‌هاي «تقاضا محور» بر مبناي كارهاي مهارتي تدوين مي‌شود و هدف از آن، تربيت نيروهاي فني و به اصطلاح، كاربلد است. دانشگاه فني‌وحرفه‌اي كشور نيز به عنوان يكي از مراكز آموزشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در طبقه‌بندي دانشگاه‌هاي «عرضه محور» قرار دارد كه خوشبختانه حدود 70 درصد دانش آموختگان‌اش جذب بازار كار مي‌شوند.
** آموزش‌هاي مهارتي
معاون آموزش، پژوهش و امور بين‌الملل وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات در ادامه گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات، با تاكيد بر اين كه بيشتر آموزش هاي دانشگاه فني و حرفه‌اي كشور مهارتي است و به عبارت ديگر، دانش آموختگان اين دانشگاه، نيروهاي انساني فني و ماهري محسوب مي‌شوند كه در رشته‌هايي مانند برق، مكانيك و معماري، در مدت كوتاهي مي‌توانند مشغول به كار شوند، مي‌افزايد: بازار كار براي دانش‌آموختگان طراحي لباس، دوخت، نقاشي، تابلوسازي، حسابداري و نظاير آن‌ها خوب است و دانشگاه فني و حرفه‌اي بنا را بر تربيت نيروهايي گذاشته است كه با پرداختن به كسب و كارهاي مناسب، سربار جامعه نشوند. ضمن آن كه دانشگاه فني و حرفه‌اي متناسب با برنامه‌هاي بالادستي مانند نقشه جامع علمي كشور، سند چشم‌انداز1404 و برنامه‌هاي 5 ساله توسعه كشور، حركت و فعاليت مي‌كند.
استاد نمونه كشور در سال 1383 و استاد تمام دانشكده مهندسي برق دانشگاه صنعتي اميركبير با تأكيد بر اين كه دانشگاه فني و حرفه‌اي درصدد بومي‌سازي تربيت كارشناسان و متخصصان رشته‌هاي گوناگون در مناطق مختلف كشور است، اظهار مي‌دارد: به عنوان مثال با توجه به رونق صنعت نفت و گاز در منطقه بوشهر، به تربيت نيروهاي مهندسي شيمي و نفت در اين منطقه مي‌پردازيم كه امكان اشتغال‌شان وجود دارد.
دكتر شفيعي همچنين مي‌گويد: بيشتر دانشجويان ما از فارغ‌التحصيلان مقطع تحصيلي كارداني (تكنيسين)،كار و دانش و هنرستان‌ها هستند و سعي بر اين است كه نظام مهارتي آنان در دانشگاه فني و حرفه‌اي نه فقط حفظ شود، بلكه ارتقاء يابد.
** اختلاط غيرمنطقي نظام‌هاي آموزشي
به گفته رئيس دانشگاه فني و حرفه‌اي كشور، هنرجويان كار و دانش و هنرستاني‌ها پيش از اين 11 سال درس مي‌خواندند و هم اكنون مدت تحصيل آنان به 12 سال افزايش يافته است. همچنين در 3 سال گذشته فارغ‌التحصيلان كار و دانش و هنرستان‌ها به صورت غيررسمي مي‌توانستند در برخي از مؤسسه‌هاي آزاد و غيرانتفاعي هم ادامه تحصيل بدهند كه كار درستي نبود، زيرا موجب در هم تنيدگي و اختلاط غيرمنطقي نظام‌هاي مهارتي مي‌شد، اما در حال حاضر فقط دانشگاه فني و حرفه‌اي را براي ادامه تحصيل انتخاب مي‌كنند، كه به نفع خودشان و نظام آموزش‌هاي مهارتي كشور است.
دكتر شفيعي با اشاره به تجديد حيات نظام آموزشي 3ـ3ـ6 سال‌هاي گذشته و اين كه هنرستاني‌ها هم بايد 12 سال درس بخوانند، ادامه تحصيل آنان در دانشگاه فني و حرفه‌اي را يادآور مي‌شود و مي‌گويد: به اين ترتيب هنرستاني‌ها تحصيل در نظام مهارتي را دنبال مي‌كنند و از اختلاط غيرعلمي نظام‌هاي كلاسيك و مهارتي، پيشگيري به عمل مي‌آيد.
** دست به آچارها!
شفيعي در ادامه سخنانش در مورد نظام مهارتي، اصطلاح «دست به آچار»، ماهر و كاربلد بودن فارغ‌التحصيلان دانشگاه فني و حرفه‌اي را به كار مي‌برد و مي‌افزايد: از سال‌هاي گذشته، فارغ‌التحصيلان كارداني به كساني گفته مي‌شد كه دوره 2 ساله تكنيسيني را گذرانده بودند و به همين دليل از نيروهاي كاربلد به حساب مي‌آمدند. اما امروزه به دليل توسعه دانش و فناوري‌هاي نوين، گذراندن دوره 2 ساله كارداني براي به اصطلاح كار بلد شدن، كافي نيست و بايد به 4 سال افزايش يابد. از اينرو در دانشگاه فني و حرفه‌اي درصدد راه‌اندازي مقطع تحصيلي 4 ساله
«كارشناسي فني وحرفه‌اي» و يا نهايتاً، تكنيسين‌هاي 4ساله برآمده‌ايم. زيرا بعضي عناوين تحصيلي در نظام آموزشي ما به درستي تعريف نشد‌ه‌اند و به همين دليل كساني كه بعد از فارغ‌التحصيل شدن از هنرستان‌ها 2 سال ديگر درس مي‌خواندند، تكنيسين(كاردان) نام مي‌گرفتند. به عبارت ديگر در نظام آموزشي ما، كارداني مساوي با تكنيسين بود، يعني كسي كه در رشته‌هايي مانند حسابداري، ماهر و كاربلد است. حال آن كه يك تكنيسين مي‌تواند كاردان و يا كارشناس در يك رشته باشد و به جاي 2سال،4سال تحصيل كند تا به مهارت‌هاي فني و حرفه‌اي مورد نياز امروز، به خوبي دست يابد.
** كارشناسي پيوسته فني و حرفه‌اي
شفيعي با يادآوري اين كه هم اكنون در دانشكده دخترانه دكتر شريعتي تهران 7 رشته كارشناسي پيوسته فني‌وحرفه‌اي داير است، مي‌گويد: البته نحوه ارائه درس‌ها و تعداد كارگاه‌ها و آزمايشگاه‌هاي دانشكده دكتر شريعتي تهران با ديگر دانشكده‌هاي كلاسيك و سنتي، تفاوت‌هايي دارد.
به تازگي در كميسيون گسترش وزارت علوم، تحقيقات و فناوري مطرح شده است كه رشته‌هاي كارشناسي دانشگاه ما بايد شكل فني و حرفه‌اي به خود بگيرد و به همين دليل بنا داريم كيفيت اين نوع رشته‌هاي كارشناسي در دانشگاه فني و حرفه‌اي كشورمان به حد و اندازه دانشگاه‌هاي مشابه در كشورهايي مانند آلمان و اتريش ارتقاء يابد تا دانشجويان‌مان مانند دانشجويان آن كشورها، به مهارت‌هاي فني و حرفه‌اي سطح بالا، دست يابند.
عضو انجمن مهندسي برق و الكترونيك آمريكا و عضو هيأت مديره انجمن مهندسي برق و الكترونيك ايران با يادآوري اين كه آموزشكده‌هاي اوليه فني و حرفه‌اي حدود 55 سال قبل به وسيله كشورهاي آلمان، ايتاليا و فرانسه در ايران تأسيس شده‌اند و زير نظر وزارت آموزش و پرورش فعاليت داشته‌اند، اظهار مي‌دارد: براساس ماده 23 قانون برنامه پنجم توسعه كشور، آموزشكده‌هاي فني و حرفه‌اي تجميع شدند و در قالب دانشگاه فني و حرفه‌اي كشور به وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، ملحق شدند.
** تربيت نيروي انساني ماهر
به گفته رئيس دانشگاه فني و حرفه‌اي، در برنامه‌هاي چهارم و پنجم توسعه كشور تصويب شده بود كه حدود 40 درصد دانشجويان ايران بايد به عنوان تكنيسين تربيت شوند.
دكتر شفيعي در اين‌باره توضيح مي‌دهد: ايران كشوري در حال توسعه محسوب مي‌شود كه صنعت آن بيشتر سخت افزاري و كارخانه‌هايش هم وارداتي است كه پايان دادن به اين وضع، افزايش تربيت نيروي انساني ماهر و به اصطلاح «آچار به دست» را ضروري كرده است. اين نيروها همان تكنيسين‌هايي هستند كه دوره‌هاي 2 ساله كارداني را با موفقيت گذرانده‌اند. تربيت اين نيروها در نظام كلاسيك آموزشي كشور، بر عهده دانشگاه فني و حرفه‌اي است و وظيفه آموزش‌هاي غيركلاسيك را سازمان فني و حرفه‌اي وزارت تعاون ،كار ورفاه اجتماعي بر عهده دارد.
شفيعي در اين ارتباط مي‌افزايد: به كساني كه دوره‌هاي آموزشي سازمان فني و حرفه‌اي را مي‌گذرانند و تحصيلات ديپلم و پايين‌تر دارند، گواهي‌نامه اعطا مي‌شود، حال آن كه به فارغ‌التحصيلان دانشگاه فني و حرفه‌اي، مدرك‌هاي تحصيلي تعلق مي‌گيرد.البته پذيرش دانشجويان دانشگاه فني و حرفه‌اي به طور كلي از طريق سازمان سنجش آموزش كشور انجام مي‌گيرد، اما اين سازمان در مورد رشته‌هايي كه ظرفيت پذيرش آن‌ها بيش از تعداد داوطلبان‌شان است، نيازي به رقابت داوطلبان وجود ندارد و آزموني برگزار نمي‌كند.
** شمار دانشجويان فني و حرفه‌اي
در حال حاضر حدود 160 هزار دانشجو در 170 شهر ايران در دانشگاه فني و حرفه‌اي كشور تحصيل مي‌كنند كه فراواني آنان به اين شرح است: مقطع تحصيلي كارداني 120 هزار نفر، كارشناسي ناپيوسته30هزار نفر و كارشناسي پيوسته (فقط در واحد دخترانه شريعتي) حدود 10 هزار نفر
** مهارت، شغل و ازدواج
يكي از هدف‌هاي دانشگاه فني و حرفه‌اي، كمك به اشتغالزايي در كشور است كه در اين ارتباط دكتر شفيعي توضيح مي‌دهد: وظيفه اين دانشگاه در نظام آموزشي مهارتي و تقاضا محور، تربيت نيروي انساني كارآمد براي بازار صنعت و خدمات است كه براي تحقق آن علاوه بر آموزش‌هاي دوره 2 ساله كارداني، ممكن است به دوره‌هاي 4 ساله مهندسي‌هاي كاربردي هم نياز باشد. هم اكنون در بخش صنعت، فعاليت‌هاي چشمگير طراحي نداريم، اما در ساير بخش‌ها مانند نانو تكنولوژي، هوا فضا و ساخت ادوات نظامي چون صاحب دانش هستيم، در طراحي آن‌ها مي‌توانيم از دانش آموختگان فني و حرفه‌اي استفاده كنيم.
وي با تأكيد بر ضرورت ارتباط صنعت با دانشگاه‌ها و اين كه از سال 1372 تاكنون موفق به برپايي20 كنگره علمي تحت عنوان «همكاري‌هاي دولت، دانشگاه و صنعت براي توسعه ملي» شده است، به جايگاه دانشگاه فني و حرفه‌اي براي تحقق اقتصاد مقاومتي اشاره مي‌كند و اظهار مي‌دارد: اين دانشگاه هر سال شعاري را انتخاب و مطرح مي‌كند كه شعار امسال آن، «انضباط مالي، مديريت هزينه‌ها و درآمدزايي» است كه در چارچوب اقتصاد مقاومتي، تدوين و اجرا شده است.
شفيعي با يادآوري اين كه سال قبل به مراكز دانشگاه فني و حرفه‌اي بخشنامه شده است تا حتي‌الامكان از توليدات داخلي كشور و به ويژه توليدات مراكز تحت پوشش دانشگاه كه جنبه تجاري هم دارند، استفاده كنند، مي‌گويد: به اين ترتيب دانشگاه فني و حرفه‌اي سال گذشته حدود 28 ميليارد تومان از مراكز همين دانشگاه خريد كرد كه موجب 8 ميليارد تومان درآمدزايي و صرفه‌جويي در هزينه‌ها شد.
از سوي ديگر براي ارتقاي نشاط و سلامت روحي و معنوي دانشجويان دانشگاه، برپايي جشنواره، «مشا» طراحي شده كه اين عنوان مخفف «مهارت، شغل و ازدواج» است. زيرا بر اين باوريم كه جوانان كشورمان ابتدا بايد مهارتي بياموزند تا از آن طريق بتوانند شغل و درآمدي كسب كنند و سپس تشكيل خانواده دهند. چرا كه دليل بسياري از مشكلات و ناهنجاري‌هاي فردي و اجتماعي در كشور ما، بيكاري و نبود امكان ازدواج براي جوانان است.
دانشگاه فني و حرفه‌اي همچنين به سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور پيشنهاد كرده است نظام افزايش حقوق‌ها براساس ارتقاي حمايت‌هاي كاركنان، و نه صرفاً بر مبناي مدارك تحصيلي بالاتر آنان باشد، زيرا افزايش توانايي‌هاي فني و حرفه‌اي كاركنان بيشتر از تحصيلات بالاتر آنان، به نفع سازمان است.
** ارتباط با صنعت
شفيعي با اشاره به اين كه در كشورهاي پيشرفته صنعتي مانند آلمان، مراكزي براي برقراري ارتباط صنعت و دانشگاه وجود دارد، مي‌افزايد: فارغ‌التحصيلان دانشگاه فني و حرفه‌اي به دليل تجربه‌هاي به دست آمده از كارهاي آزمايشگاهي و كارگاهي، به سرعت جذب صنعت مي‌شوند و از اين رو دانشگاه توانسته است ارتباط خوبي با صنعت، برقرار كند.
وي با تأكيد بر اين كه توسعه نامتوازن آموزش عالي در كشورمان موجب بيكاري خيل عظيمي از دانش آموختگان و مهاجرت نخبگان شده است، اظهار مي‌دارد: خريد يا انتقال فناوري از كشورهاي پيشرفته بدون فراگيري دانش‌هاي صنعتي و تحقيقاتي مورد نياز، سبب شده است بخش صنعت توان جذب فارغ‌التحصيلان دانشگاهي و بخصوص دانشگاه‌هاي تراز اول كشورمان را نداشته باشد. ضمن آن كه صنعت با فارغ‌التحصيلاني رو به رو است كه مهارت‌هاي لازم را نياموخته‌اند و به همين دليل كمتر جذب بازار كارمي شوند. در اين ميان، دانشگاه فني و حرفه‌اي به عنوان دانشگاه تقاضا محور، ضمن برقراري ارتباط با صنعت، نيروهاي متخصص را براي بازار كار، تربيت مي‌كند.
شفيعي همچنين مي‌گويد: در كشورهاي پيشرفته به ازاي هر 5 نفر
تكنيسين كاردان، يك كارشناس ليسانسيه وجود دارد كه در كشور ما اين نسبت برعكس است.
حال آن كه حتي يك تكنيسين ماهر و مؤثر در چرخه اقتصادي كشور، بهتر از فارغ‌التحصيل دكتري است كه جايگاهي در بازار كار ندارد.وي با تأكيد بر ضرورت اعطاي مجوز تأسيس رشته‌هاي جديد تحصيلي به دانشگاه فني و حرفه‌اي از سوي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري،مي‌افزايد: به دليل سرانه‌اي نبودن بودجه، دانشگاه فني و حرفه‌اي سالانه با 50 تا 100 ميليارد تومان كسري بودجه مواجه است كه براي به روز شدن تجهيزات قديمي و جذب هيأت علمي مورد نياز، افزايش بودجه دانشگاه فني و حرفه‌اي ضرورت دارد.
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**9117**9131
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در صفحه گزارش نوشت: در شرايطي كه تعداد نيروهاي متخصص و كار بلد در اغلب محله‌ها و شهرها به اندازه نياز مردم نيست، باز هم شاهد جواناني هستيم كه از بيكاري مي‌نالند و براي آن كه ديگران را بيشتر متوجه معضل بيكاري‌شان سازند از مدرك هاي تحصيلي‌شان سخن مي‌گويند، مداركي كه متأسفانه از پشتوانه كارهاي عملي و تجربي محروم است و به حجمي از دانسته‌هاي شفاهي و تئوري، محدود شده است.
