۹ مرداد ۱۳۹۵، ۱۰:۱۵
کد خبر: 82168855
T T
۰ نفر
رسم قالی بران در خمین آینه ای از باورها و منش فرهنگی گذشتگان

خمین - ایرانا - قالی بران از آداب و رسوم كهن مردم خمین است كه در خود مجموعه ای از شیوه رفتاری، باروها ، اعتقادات و كارویژه های اقتصادی و معیشتی را دارد كه در سال های اخیر با رونق شیوه زیست نوین در حال رنگ باختن است.

قالی بافی از دیرباز یكی از منابع اصلی درآمد در بین خانوارهای خمین بوده به طوری كه دست بافته های لیلیان و ریحان شهره جهانی داشته و این هنر صنعت به عنوان بخشی از پیوست زندگی ساكنان این خطه در گذشته محسوب می شده است.
ذوق و قریحه زنان و دختران هنرمند شهرستان خمین در جای جای دست بافته های سنتی نفیس خمین موج می زند و می توان گفت كه ساكنان خمین با هنرمندی تمام ، دنیایی از نقش و رنگ را به هم پیوند می زند و تابلوهای زیبا با مفاهیم عمیق از اصالت و فرهنگ را خلق می كردند.
قالی بند ریحان و قالی لیلیان كه نمایی از كهن ترین اسطوره ایران است با ظرافت و كیفیت مرغوب به عنوان یادگار های ارزشمند پیشینیان با نمادها، علایم و تركیب رنگی كم نظیر امروز در بسیاری از نقاط دنیا حرف برای گفتن دارد.
قالی بافی با خودزنجیره ای از كاریابی منظم و مشاغل وابسته مختلفی را همراه داشته كه دار درازكنی، پشم ریسی و رنگ رزی، چله كشی ، بافندگی، نقشه كشی ، برش و پرداخت فرش شامل می شده و هر كدام از این مشاغل وابسته، در جای خود مهارت و پیوست های فرهنگی و حرفه ای خاصی دارد.
رسم قالی بران با توجه به ارزشی كه قالی در گذشته در اقتصاد خانوار های روستایی خمین داشته با آداب و رسوم خاصی همراه بوده است و زمانی كه قالیبافان پس از ماه ها زحمت حاصل كارشان را روانه بازار می كردند با آیینی خاص، دست بافته را از دار به پایین آورده و به شكرانه تلاش خود را به جا می آوردند.
بافندگان در ماه های متوالی با سرانگشتان هنرمند خود دانه به دانه گل و بوته را در تافتن تار به پود قالی خلق می كردند و پایان كارخود را با آدابی خاص و با دعای بركت و خیر به انجام می رساندند.
مردم خمین اعتقاد داشتند كه بریدن قالی در ایام عید و شادی خوش یمن است بنابراین بیشتر آیین قالی بران خود را در نیمه برات یا نیمه شعبان و یا روزهای پنجشنبه یا جمعه كه منتسب به ولی عصر(عج) است و یا میلاد ائمه معصومین (ع) برگزار می كردند.
در باور قالیبافان خمینی در ایام سوگ به ویژه عزای بزرگان دینی و یا در سوگ عزیزان و نزدیكان برپاكردن دار قالی، حضور در پای دار و بریدن آن خوش یمن نبوده و به طور معمول در این ایام فعالیت فرشبافی را راكد می گذاشتند.
آیین روز قالی بران به طور معمول با فراخوان در بین خویشان و همسایگان همراه بوده و همه دور هم گرد می آمدند و صاحب قالی به فراخور ابعاد قالی بساط میهمانی و پذیرایی به راه می انداخت و این رسم برای قالی هایی كه ابعاد بزرگ داشت، با نثار قربانی و سفره های شام و ناهار همراه بود.
در این رسم، صاحب قالی با نظافت و آب و جارو، محوطه كارگاه بافت فرش را برای حضور میهمانان حاضر می كرد و با اسفند دود به استقبال همسایگان و اقوام می رفت و میهمانان حاضر نیز با صلوات و خواندن اشعار مجلس را گرم می كردند.
در اآیین قالی بران، قیچی كه برای بریدن تارهای قالی از دار انتخاب شده بود،در دست راست دخترها می دادند و بر این باور بودند كه این عمل بخت گشایی می كند و یا زنی كه سال ها در انتظار فرزند بود با دردست گرفتن این قیچی آرزو و مراد خود را تكرار می كرد و همه برای برآورده شدن حاجات جمع صلوات می فرستادند.
سر ریشه های قالی كه چیده می شد به یاد شهید كربلا به آب سپرده می شد و قالیبافان خمینی بر این باور بودند كه اقتصاد و معیشت خانوار مانند دیگر ابعاد زندگی باید آمیختگی با مسایل و فرایض دینی داشته باشد.
وقتی قالی از دار به پایین آورده می شد، بساط شادی در بین میهمانان بالا می گرفت و پختن 'آش قالی' نیز از دیگر آیین هایی بود كه انجام می شد.
بافنده زن در روز قالی بران از همسرش هدیه ای می گرفت و برخی از میهمانان نیز به یمن ثمره چندین ماهه زحمت بافنده برای وی پیش كشی می آوردند.
معاون صنایع دستی اداره كل صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری استان مركزی گفت: رسم قالی بران درخمین بیانگر خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی این شهرستان و عامل مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن مردم این دیار محسوب می شود و به نوعی تعاون و همبستگی را در امور به نمایش می گذاشت.
قاسم كاظمی دهقی افزود: با پایان كار بافت قالی در شهرستان خمین آداب و رسومی بر پا می شده كه از جایگاه ویژه ای بین قالی بافان برخوردار بوده و این ایین با تغییر شیوه زیست مردم در حال رنگ باختن است و به همین دلیل احیای ان در دستور كار قرار گرفته است.
به گفته وی، برپایی جشنواره فرهنگی احیای رسم دیرینه قالی بران در خمین با این هدف برگزار شد و در كنار ان تلاش می شود نقشه ها و كیفیت دست بافته های اصیل و برندهای لیلیان و بند ریحان نیز جان دوباره ای بگیرد.
مدیر كل میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری استان مركزی نیز گفت: قدمت رسم قالی بران در خمین به پیش از دوره قاجار و 300سال قبل باز می گردد اما در دهه های اخیر می رود كه به فراموشی سپرده شود.
سید محمد حسینی افزود: برای احیای این آداب و رسوم كهن در شهرستان خمین امسال جشنواره قالی بران در اوایل مرداد برگزار شد و تلاش میراث فرهنگی بر این است كه داشته های فرهنگی ، سنن و شیوه های خاص بافت سنتی در این شهرستان حفظ و سینه به سینه منتقل شود.
مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مركزی گفت: دستباف های سنتی و قالی های مناطقی از شهرستان خمین همچون لیلیان و بند ریحان، از شهرت جهانی برخوردار است و نباید اجازه داده شود كه غبار فراموشی بر این هنر صنعت اصیل دستی بنشیند.
حسینی افزود: زیراندازهای سنتی به ویژه قالی دستباف ارزشمندترین هنر های ایرانی در طول تاریخ ایران است كه هویت، اصالت و هنر را با هم دارد.
وی بیان كرد: حاصل این هنر اصیل امروز موزه های نامی دنیا را مزین كرده و نیاز است كه این داشته مهم فرهنگی حفظ و احیا شودو با الگوی اقتصاد مقاومتی به عنوان مفر درآمد خانوارها كه سرمایه اندگی نیاز دارد احیا شود.
حسینی افزود: قالی لچك ترنج لیلیان شهرستان خمین منحصر به فرد است كه توسط ارامنه بافته می شد و دارای شهرت جهانی بود.
وی گفت: ساكنان روستای ریحان این شهرستان نیز قالی های منحصر به فرد می بافند و این داشته ارزشمند باید زنده بماند.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مركزی گفت: متن قرمز خوشرنگ با حواشی سفید و نقش های چشم نواز ویژگی دست بافته های سنتی خمین است كه نیاز است با نگاه كارشناسی حفظ و هر روز بر كیفیت و غنای آن افزوده شود.
گلیم گل برجسته، معرق چوب، منبت چوب،خراطی، سازسنتی، سفال، سرامیك، طراحی سنتی، قلاب بافی، گیوه دوزی، تراش سنگ وچلنگری مهمترین صنایع دستی خمین است.

7277/6013/
گزارش از افسانه آروند