نسل كشی و جنایت جنگی علیه بشریت با بمباران اتمی هیروشیما

نزدیك به دو دهه (21 سال) از پایان جنگ جهانی اول گذشته بود و جهان هنوز در شوك آن بسر می برد كه زنگ خطر جنگ بزرگتری نواخته شد. حمله آلمان نازی به لهستان در 1939 میلادی را می توان نقطه آغاز این جنگ دانست؛ جنگی شش ساله كه تا 1945 میلادی ادامه یافت. این بار نیز كشورهای جهان هر كدام به تدریج در یكی از بلوك متحدین ( شامل آلمان‌، ایتالیا و ژاپن‌) و متفقین‌ ( انگلیس‌، فرانسه‌، آمریكا و شوروی‌) قرار گرفتند.
جنگ جهانی دوم به عنوان یكی از سهمگین ترین جنگ ها در طول تاریخ، صدمه های جبران ناپذیری را به كشورهای درگیر در آن وارد آورد. این جنگ خانمانسوز به دلیل استفاده از بمب اتم و حمله به هیروشیما و ناگازاكی، بیشتر از دیگر جنگ ها در تاریخ ماندگار شد.
در جریان این جنگ در ششم ﺁﮔﻮﺳـﺖ 1945 میلادی، بمب افكن B-29 آمریكایی نخستین بمب اتمی دنیا را بر سر مردم شهر هیروشیمای ژاپن انداخت و ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺭﺍ ﺭﻗﻢ ﺯﺩ. در این انفجار، بر پایه تخمین های صورت گرفته90 درصد از این شهر نابود شد. در جریان این فاجعه انسانی و انفجار بمب هسته ای 80 هزار انسان بی گناه كشته و ده ها هزار تن نیز به علت وجود تشعشع های رادیو اكتیو ناشی از انفجار پس از تحمل سال ها رنج و سختی جان خود را از دست دادند.

**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به مناسبت سالگرد حمله اتمی آمریكا به هیروشیما با «علی بیگدلی» استاد دانشگاه، تاریخ نگار و كارشناس مسایل بین الملل به گفت وگو پرداخت.

- در ادامه متن كامل این گفت و گو آمده است:
**ایرنا: در جنگ جهانی دوم ژاپن و آمریكا به چه دلیل در برابر یكدیگر قرار گرفتند؟
***بیگدلی: اختلاف های آمریكا و ژاپن ریشه در گذشته های دور داشت. ژاپن در اواخر سده 18 برای مسلط شدن به كشورهای شرق آسیا آماده می شد. از طرف دیگر آمریكا نیز به دنبال اعلامیه مونرو(دكترین مونرو) كه در 1823 میلادی انتشار یافته بود، به تدریج از حالت انزوا خارج شد. این كشور به دلیل این كه در آسیا و اروپا از هیچ جایگاهی برخوردار نبود، به ناچار توان خود را برای به دست آوردن منطقه آسیای شرقی متمركز كرد. به این ترتیب منافع این دو كشور در شرق آسیا با یكدیگر تلاقی یافت، تا جایی كه اختلاف میان آنها بارها تا مرحله جنگ كشیده شد.
ژاپن از اوایل سده 19میلادی رفته رفته تبدیل به قدرتی «امپریالیستی» (استعمارگر) شد و استعمار سرزمین های شرق آسیا را آغاز كرد، اقدام های ژاپن اما با سیاست های منطقه ای آمریكا و منافع این كشور سازگاری نداشت. در جنگ جهانی اول ژاپن طرفدار متفقین بود امابه سهم مطلوبی كه انتظار داشت، دست نیافت و دلیل این كسری سهم خود را آمریكا می دانست زیرا این كشور با برگزاری كنفرانسی در واشنگتن سهم دریایی ژاپن از اقیانوس آرام را كاهش داده بود. بنابراین پس از جنگ و در سال 1937 میلادی ژاپن به استعمار كشورهای شرق آسیا پرداخت و این اقدام را با در اختیار گرفتن «منچوری» منطقه ای در شمال شرقی جمهوری خلق چین آغاز كرد. این كشور برای رسیدن به اهداف و تصرف كشورهای شرق آسیا نزدیك به دو هزار كیلومتر از مرزهای كشورش فاصله گرفت و برای به دست آوردن كشورهای منطقه بسیار قوی و موفق عمل می كرد. ژاپن بسیار مكانیزه و قدرتمند وارد عرصه شده بود و توانست بیشتر سواحل را در اقیانوس آرام تصرف كند و جزایر آن را به دست آورد.
**ایرنا: در جریان جنگ جهانی دوم بلوك بندی ها و جناح بندی ها به چه صورت بود؟
***بیگدلی: جنگ جهانی دوم كه آغاز شد محوری به نام برلین-روم -توكیو به وجود آمد كه برپایه آن آلمان، ایتالیا و ژاپن علیه اروپا و آمریكا متحد شدند. 100 روز پس از این كه جنگ در اروپا خاتمه پیدا كرد، جنگ میان ژاپن و آمریكا به صورت رسمی آغاز شد. در 1941 میلادی نیز ژاپنی ها جزیره «پرل هاربر» را بمباران كردند.
حمله ناگهانی هواپیماهای جنگنده ژاپن به پایگاه دریایی آمریكا در پرل هاربر كه هفتم دسامبر 1941 میلادی (در سومین سال جنگ) صورت گرفته بود این اقدام ژاپن اعلام جنگی به آمریكا قلمداد شد و ورود آمریكا را به جنگ جهانی دوم به دنبال داشت و در این جنگ 100 روزه ژاپن نمایش قدرتی بسیار ماهرانه را از خود نشان داد. در طی این عملیات نیروی هوایی و دریایی ژاپن بـه پایگاه دریایی آمریكا در پرل هاربر، واقع در جزایر هاوایی در اقیانوس آرام، حمله كردند و آسیب های بسیار سنگینی بـه آمریكایی‌ها وارد ساختند. ژاپن در این حمله بیش‌ترین غافلگیری را به نیروهای آمریكایی وارد كرد. دولت آمریكا روز بعد به ژاپن اعلان جنگ داد و همزمان، دولت‌های بـریتانیا، آلمان و ایتالیا نیز در این رویارویی صف آرایی كردند. تهاجم ژاپن بر حوزه‌های نفوذ آمریكا و اروپاییان در خاور دور چنان گسترده و قدرتمند بود كه برای حریفان مقابل، جز عقب‌نشینی و شكست چیز دیگری در برنداشت.
**ایرنا: نتیجه این نبرد چه بود و هر یك از دو طرف چه تلفاتی را متحمل شدند؟
***بیگدلی: نتیجه این حمله برای نیروی دریایی آمریكا یك فاجعه كامل بود.360 هواپیمای ژاپنی توانستند پنج نبردناو بزرگ آمریكایی را به همراه سه كشتی كوچك تر غرق كنند. در پایان آن روز بیش از دو هزار و 400 كشته و هزار و 240 مجروح بر دست نیروی دریایی آمریكا مانده بود. ژاپن نوعی تیم هوایی را طراحی كرد كه سوار بر هواپیماهای كوچكی پر از تی ان تی(TNT) و مواد منفجره خود را به دیواره های ناوگان دریایی آمریكایی ها می زدند.
«هری ترومن» رییس جمهوری وقت آمریكا نامه ای به «ژوزف استالین» رهبر و سیاستمدار شوروی نوشت و در آن از وی خواسته بود به «هیرو هیتو» امپراتور ژاپن اخطار دهد كه آمریكایی ها سلاحی را اختراع كرده اند كه حرارتی برابر خورشید دارد. امپراتور ژاپن اما به این اخطار آمریكا توجهی نشان نداد تا این كه ترومن به صورت مستقیم نامه ای را برای وی ارسال كرد. بی تفاوتی ژاپن به این هشدار ها موجب شد تا در ششم اوت 1945 میلادی هواپیما بمب افكنی به نام «انولا گی» (Enola Gay) از یك پایگاه دریایی آمریكا در اقیانوس آرام به پرواز درآید و در هیروشیما بمب اتمی را كه به «پسر كوچك» (little boy) شهرت داشت، منفجر كند. برای تاثیر تخریبی بیشتر، بمب طوری تنظیم شده بود كه 576 متر بالاتر از سطح زمین منفجر شود. انرژی تولید شده این بمب برابر با انرژی حاصل از 16 هزار تن «تی ‌ان‌ تی» بود. فعل و انفعالات اتمی در مركز این بمب باعث گرمایی حدود چندین میلیون درجه سانتیگراد شد. این گرما هر چیزی را تا شعاع یك و نیم كیلومتری مركز اصابت بمب به طور كلی ذوب كرد. مردمی كه از دور دست انفجار پسر كوچك را در آسمان هیروشیما مشاهده كردند، حرف های ترومن را مورد تایید قرار دادند و می‌گفتند كه خورشید دیگری را در آسمان دیده‌اند.
دو روز پس از بمباران هیروشیما و بر خلاف انتظار و میل آمریكا، دولت شوروی به امپراتوری ژاپن اعلان جنگ داد و نیروهای ارتش سرخ شوروی به مواضع ژاپن در منچوری یورش بردند. ورود شوروی به جبهه جنگ اقیانوس آرام باعث شد كه دولت آمریكا مصمم شود، هر چه سریعتر جنگ را به نفع خود و بدون مشاركت شوروی خاتمه دهد. در این راستا استفاده بیشتر از سلاح هسته ‌ای ساده‌ترین راه فشار بر ژاپن بود، از طرفی نیروهای مسلح آمریكا برای استفاده دوباره از بمب هسته‌ای نیازی به مجوز جدید دولت نداشتند زیرا مجوزی كه ترومن برای حمله اتمی صادر كرده بود اجازه استفاده از بمب‌های جدید را به آنها می‌داد.
**ایرنا: آیا در این جنگ تنها هیروشیما هدف حمله اتمی بود یا شهرهای دیگر نیز در معرض آن قرار داشتند؟
***بیگدلی: بر پایه اطلاعات هواشناسی نیروی هوایی آمریكا، بازه زمانی مساعد برای حمله دوم به ژاپن سه روز پس از حمله اول به دست می آمد بنابراین باید از این زمان بیشترین استفاده به عمل می‌آمد. هدف بعدی برای بمباران هسته‌ای، شهر «كوكورا» بود كه صنایع گسترده نظامی و اسلحه ‌سازی در آن وجود داشت. در ابتدای ماموریت بر پایه گزارش هواشناسی، دید مناسبی برای هدف گیری بر فراز كوكورا وجود داشت اما وقتی هواپیمای بمب ‌افكن به منطقه مورد نظر نزدیك شد، امكان پیدا كردن هدف به علت نامناسب بودن فضای جوی وجود نداشت. علاوه بر این، ظاهر شدن هواپیماهای شكاری ژاپن رسیدن به هدف را برای هواپیمای آمریكا مشكل كرده بود. پس از صرف نظر از بمباران منطقه كوكورا، بمب‌ افكن آمریكایی كه فقط سوخت كافی برای بازگشت به پایگاه هوایی را داشت با دستور فرمانده عملیات تصمیم گرفت كه به جای رها كردن بمب اتمی در دریا و یا بازگرداندن آن به پایگاه، آن را بر روی ناگازاكی بیاندازند كه در مسیر بازگشت بمب‌ افكن به پایگاه هوایی قرار داشت. به این ترتیب در نهم اوت 1945 میلادی، بمبی به نام «مرد چاق» (Fat Man) بر روی شهر ناگازاكی انداخته شد.
آسیب های وارده به هیروشیما به مراتب بیشتر از ناگازاكی بوده است چرا كه برخلاف هیروشیما، ناگازاكی در میان دو دره تقسیم شده بود و با رهاسازی بمب هسته‌ای در یكی از دره‌ ها بخش دیگر شهر كه در دره دیگر قرار داشت به مراتب آسیب كمتری دید. در نهایت پس از نابودی ناگازاكی، ژاپن مجبور به تسلیم شد.
**ایرنا: به چه دلایلی در این جنگ بزرگ، آمریكا از جنگ افزارها و سلاح های نامتعارف در برابر ژاپن استفاده كرد؟
***بیگدلی: آمریكایی ها به این نتیجه رسیدند كه با سلاح های متعارف نمی توانند به جنگ پایان دهند به این دلیل كه ژاپن ارتش پر تعدادی داشت و به سرزمین خود نزدیك بود در حالی كه آمریكایی ها از شرق آسیا نزدیك به سه هزار كیلومتر فاصله داشتند. از طرفی آمریكایی ها در نظر داشتند پس از جنگ به ابرقدرت بی رقیبی تبدیل شوند و با وجود سلاح های هسته ای آمریكا تنها كشوری بود كه از این امكان برخوردار بود. بنابراین تصمیم گرفت از این سلاح استفاده كند. برای پیروزی در میدان جنگ برای آمریكا راهی جزء استفاده از سلاح هسته ای باقی نمانده بود زیرا ژاپن بسیار سرسخت بود و به هیچ عنوان از مواضع خود كوتاه نمی آمد.
**ایرنا: اگر آمریكا از بمب اتم استفاده نمی كرد امكان آن وجود داشت كه ورق برگردد و نیروهای متفقین نتیجه جنگ را واگذار كنند؟
***بیگدلی: متفقین پیش از درگیری آمریكا و ژاپن از میدان جنگ خارج شده و شكست خورده بودند. انگلیس ناتوان و فرانسه نیز اشغال شده بود، بنابراین كشورهای عضو متفقین توان ادامه جنگ و همراهی آمریكا را به هیچ عنوان نداشتند. آمریكا به تنهایی اروپا را از سلطه نظامی گری هیتلر خارج كرد و جنگ در اروپا را خاتمه داد. از طرف دیگر آمریكا در حال انجام دادن حركت نهایی برای تبدیل شدن به ابر قدرت جهان بود. اگر ژاپن پیروز می شد، این كشور بود كه در جنگ به ابرقدرت جهان تبدیل می شد. از این رو وسوسه در دست گرفتن گوی قدرت موجب شد كه آمریكا از سلاح اتمی استفاده كند.
**ایرنا: در منع تولید و كاربرد سلاح های غیر متعارف چه قوانینی در سطح جهانی ایجاد شد و از چه زمانی این قوانین به مرحله اجرا درآمد؟
***بیگدلی: پس از این كه سازمان ملل در 1946 میلادی تاسیس شد شاید یكی از مهم ترین و نخستین مصوبه هایی كه داشت، این بود كه كاربرد سلاح های نا متعارف را ممنوع كرد. البته گفتنی است كه این دست از سلاح ها پس از واقعه هولناك هیروشیما و ناكازاكی دیگر به كار گرفته نشد اما در سال های 1946 تا 1947 میلادی و همزمان با بحران برلین و تجزیه آلمان، جنگ سرد نیز آغاز شد. در جنگ سرد به نوعی مسابقه تسلیحات اتمی در دنیا به وجود آمد؛ یعنی یك طرف شوروی بود و طرف دیگر آمریكا و همدستان آن مانند انگلیس و فرانسه قرار داشتند. این كشورها سرمایه گذاری در بخش تولید سلاح های هسته ای را آغاز و انبارهای خود را از این سلاح مرگبار انباشته كردند. به این ترتیب در جهان شرایط بسیار بد و نا امنی به وجود آمد.
پس از بحران برلین، بحران كره در 1951 تا 1953 میلادی به وجود آمد كه در این جنگ شوروی و چین در یك طرف و در طرف دیگر آمریكا و كشورهای دوست آن قرار داشتند. در این زمان در جناح كشورهای متحد آمریكا بحث بر سر استفاده دوباره از بمب اتم علیه چین بود اما كنگره با این اقدام موافقت نكرد. آمریكایی ها پس از این دوران فعالیت های بسیاری برای منع تولید، كاربرد و گسترش این سلاح ها انجام دادند. در این راستا مصوبه های بسیار محكم و الزام آوری در شورای امنیت نیز به ثبت رسیدكه بر پایه آن اجازه ساخت و گسترش سلاح های اتمی به كشورهای جدید داده نشود. بعدها كنفرانسی در روسیه تشكیل شد كه در آن كشورهای دارای بمب های اتمی تصمیم گرفتند، بخشی از سلاح های خود را نابود كنند. هنوز اما این شك و شبه وجود دارد كه آیا این قرارداد به مرحله اجرا رسیده است یا خیر.
**ایرنا: آیا امكان ایجاد جهان عاری از سلاح های اتمی وجود دارد؟ در این میان سوال اینجاست كه چگونه كشورهایی كه روزی از این سلاح ها استفاده كرده اند و امروز نیز از آن بهره مند هستند ادعای ایجاد جهان عاری از سلاح های هسته ای را دارند؟
***بیگدلی: هیچ گاه امكان این كه جهان عاری از سلاح های هسته ای شود، وجود نخواهد داشت اما بر پایه مصوبه های شورای امنیت اجازه تولید و گسترش این نوع از سلاح ها به كشورهایی كه هنوز به آن دست نیافته اند، داده نشد. در این میان كره شمالی با بی توجهی به این مصوبه ها به تولید بمب اتم پرداخت.
**ایرنا: آیا قدرت های جهان واقعا به دنبال خلع سلاح هسته ای هستند یا از آن بهره برداری سیاسی می كنند؟
***بیگدلی: به طور قطع قدرت های جهانی با در دست داشتن این سلاح ها به دنبال افزایش قدرت و نفوذ سیاسی هستند. حتی كشورهایی كه از حق وتو در شورای امنیت برخوردارند هنوز هم در حال تولید و انبار سلاح های اتمی اند برای این كه نزاع های كشورها در سطح بین الملل هیچ گاه به اتمام نمی رسد. اكنون نیز با وجود اختلاف های شدیدی كه میان آمریكا و روسیه وجود دارد، دور از ذهن نیست كه این دو كشور به تولید سلاح های اتمی خود همچنان ادامه دهند.
**ایرنا: اكنون با گذشت سال های متمادی از بمباران اتمی در ژاپن، شرایط مناطق بمباران شده به چه شكلی است و این امر چه تاثیری بر سلامت و معیشت این كشور داشته است؟
***بیگدلی: از نظر سلامت باید گفت كه بمب اتم پس از انفجار همزمان با انفجار قارچ گونه كه حرارت بسیار بالایی را به همراه دارد؛ خلا ایجاد می كند. از این رو انرژی تخلیه شده از این بمب همراه باد به حركت در می آید و تا فاصله 100 یا 150 كیلومتری هر چیزی كه در مسیر این باد وجود داشته باشد، با تشعشعات این الكترون های هسته ای تخریب و نابود می شود. انسان ها نیز از این بمباران در امان نماندند و آثار این بمب علاوه بر قتل عام مردم ژاپن موجب شد، با ایجاد تغییرات ژنتیكی تا نسل ها پس از آن واقعه انسان های ناقص الخلقه و بیمار متولد شوند. این انفجار حتی ماهی های دریا را نیز در امان نگذاشت و آنها هم تغییر شكل پیدا كردند. بمباران اتمی یاد شده نسل ژاپن را تغییر داد و تاثیرهای مخرب و جبران ناپذیری را بر بهداشت و سلامت مردم ژاپن به وجود آورد. از طرف دیگر بر اثر این بمباران خانمانسوز، بیش از دو سوم ساختمان‌ های هیروشیما از جمله كارخانه‌ های فولادسازی و صنعتی نابود شدند. تنها چیزی كه از شهر باقی‌ ماند ساختمان تالار ترویج صنعتی استانی هیروشیما بود كه انفجار، بالای گنبد این بنا رخ داد و به خاطر قرار گرفتن در كانون مركزی انفجار، كاملاً ویران نشد.
**ایرنا: آمریكا و ژاپن پس از این جنگ چگونه توانستند روابط خود را عادی سازی كنند؟
***بیگدلی: آمریكایی ها پس از جنگ ژاپن را اشغال كردند. ژاپن نیز همانند آلمان خلع سلاح شد و ارتش آن تغییرات بسیار زیادی پیدا كرد. آمریكا تجهیزات جنگی این كشور را مصادره كرد و حكومت ژاپن را به دست گرفت. در این زمان قدرت امپراتور ژاپن به شدت كاهش یافت و قانون اساسی تازه ای برای آن تدوین شد. پس از اشغال ژاپن به وسیله آمریكا، این كشور دیگر توانایی به دست گرفتن قدرت را نداشت. به این ترتیب آنها به تولید صنایع الكترونیكی روی آوردند و در این كار به موفقیت های شایان توجهی دست یافتند. پس از مدتی كنفرانسی در واشنگتن برگزار شد كه در آن مقام های ژاپن سلطه آمریكا را بر كشورشان پذیرفتند و قبول كردند به هیچ عنوان در آینده به نظامی گری گرایش پیدا نكنند. اكنون نیز در قانون اساسی ژاپن آمده است كه ژاپن هیچ گاه نباید به قدرت نظامی دست یابد. به طور كلی می توان گفت همه این عوامل موجب شد كه ژاپن و آمریكا روابط خود را عادی سازی كنند.
**ایرنا: چه راهكار و سازو كاری را برای جهان امن و بدون تولید و كاربرد سلاح های غیر متعارف پیشنهاد می كنید؟
***بیگدلی: همانطور كه پیش از این گفته شد، امكان آن وجود ندارد كه جهان عاری از سلاح های هسته ای شود، زیرا تولید این سلاح ها بسیار هزینه بر بوده و هیچ كشوری اقدام به نابودی این سلاح ها نخواهد كرد. از طرفی بی اعتمادی كه میان كشورهای غربی و شرقی وجود دارد، موجب می شود، هیچ گاه این كشورها اقدام های لازم برای نابودی سلاح های نامتعارف را انجام ندهند. امكان این وجود دارد كه مقداری تولید این سلاح های مخرب كنترل شود اما به هیچ عنوان امكان نابودی آنها وجود ندارد.
*گروه اطلاع رسانی
**پژوهشم**9368**9131