در اين گزارش كه در شماره سه شنبه 19 مرداد 1395 خورشيدي به قلم زهرا سليماني منتشر شد، مي خوانيم: قرن بيست و يكم، عصر ارتباطات يا جامعه اطلاعاتي لقب گرفته است. ارتباطات جديد، تمام عرصه ها و ساحت هاي زندگي فردي، خانوادگي، اجتماعي اعم از تربيت، سياست و توليدات صنعتي و كشاورزي، خدمات و امور روزمره زندگي را تحت تاثير قرار مي دهد. در اصل رويكرد محلي محور آموزش و تربيت را به رويكرد جهاني تبديل مي‌كند. آموزش و يادگيري الكترونيكي يكي از اين دستاوردهاي بشري است كه دنياي ما را متحول كرده است.
اگر يادگيري الكترونيكي را به مجموعه فعاليت هاي آموزش اطلاق كنيم بايد گفت با بهره مندي از ابزارهايي نظير دستگاه هاي صوتي، تصويري، رايانه، شبكه هاي مجازي و... چهره آموزش در كشورها تغيير يافته است، آن گاه مي پذيريم كه توجه، تحقيق، سرمايه‌گذاري، برنامه ريزي و سياستگذاري در راستاي يادگيري الكترونيكي براي تمام دولت ها و ملت ها، امري اساسي، مهم و اجتناب ناپذير است. آموزش از راه دور در قرن نوزدهم مطرح شد، در قرن بيستم گسترش يافت و در قرن بيست و يكم به اوج رسيد.
آموزش از راه دور، آموزش و يادگيري برنامه‌ريزي‌شده‌اي است كه در آن معمولا يادگيري و آموزش در محيط هاي جدا از هم صورت مي گيرند. به همين دليل آموزش از راه دور، به تكنولوژهاي ارتباطي و نهادي براي طراحي و برنامه ريزي آموزش نيازمند است. آموزش از راه دور با يادگيري از راه دور تفاوت دارد.
يادگيري از راه دور فقط روي نيازهاي دانش‌آموز براي ارتباط با آموزگار تمركز مي كند، در حالي كه آموزش از راه دور بايد شامل دو طرف ارتباط، يعني معلم و دانش‌آموز باشد. اينكه در كجاي اين كره خاكي و با چه امكاناتي زندگي مي كنيد مهم نيست و ديگر مسائل كليشه‌اي نمي تواند دليلي براي بي‌سوادي يا كم سوادي افراد بازمانده از تحصيل تلقي شود.
ششم آذر 1375 شوراي عالي انقلاب فرهنگي شكل‌گيري آموزش از راه دور را مصوب كرد و در نهايت التزام به اجراي آن از سال 1383 اتفاق افتاد. بنابراين مراكز آموزش از راه دور تاسيس و پس از آن به مدرسه تبديل شدند.
در واقع آموزش از راه دور با اولويت پذيرش بازماندگان از تحصيل راه‌اندازي شده است. تقريبا با آغاز به كار مدارس آموزش از راه دور در سال 1383، سالانه حدود 240هزار نفر از خدمات اين مدارس استفاده مي كنند. در اصل اين نوع مدارس يك فرصت طلايي است براي تمام افرادي كه تحصيلات ابتدائي دارند. در ضمن اين مدارس مي تواند براي افراد متقاضي ادامه تحصيل در هر سن و شغلي مناسب باشد.
**ثبت‌نام در مراكز آموزش از راه دور
فراگيران مدارس آموزش از راه دور به دو دسته بزرگسالان (افراد بالاي 18 سال) و لازم التعليم تقسيم مي‌شوند. لازم التعليمي ها افرادي هستند كه شرايط سني براي تحصيل را دارند، اما به دليل برخي موارد خاص كه كميسيون خاص آموزش و پرورش تشخيص مي دهد، امكان ادامه تحصيل در مدارس عادي و روزانه را ندارند و بايد از خدمات مدارس آموزش از راه دور استفاده كنند. براي مثال كودكان متاهل يا معلول جزو افراد لازم التعليم محسوب مي‌شوند. اين دانش‌آموزان در آموزش از راه دور به شكل كتاب پايه و خدمات ديداري شنيداري از خدمات اين مدارس بهره مند مي‌شوند. شكل الكترونيكي هم براي بهره گيري از خدمات، بيشتر براي مدارس خارج از كشور استفاده مي‌شود و بايد بتوان از اين ظرفيت براي مدارس داخل كشور نيز استفاده كرد.
در ضمن محتواي آموزشي تمام مدارس از يك مدل و الگو پيروي مي‌كنند و همان دروسي كه در مدارس عادي دولتي تدريس مي‌شود، در اين مدارس نيز لحاظ مي‌شود، اما كتاب هاي اين مدارس به نحوي طراحي شده است كه فراگير در 80 درصد موارد به معلم نيازي ندارد. در ضمن عدم محدوديت سني براي ثبت نام در اين مدارس امكان تحصيل را براي همگان مهيا كرده است.
**آموزش از راه دور در ديگر كشورها
در بيش از 60 كشور جهان از سيستم آموزش از راه دور استفاده مي شود. در اصل انگيزه هاي مختلفي براي بهره گيري از اين شيوه آموزشي وجود دارد. براي مثال در كشورهاي فقير آفريقا به علت فقدان امكانات و زيرساخت هاي آموزشي همچون كلاس درس و مدرسه، بعضا نبود نيروي متخصص و معلمان آموزش ديده سازمان يونيسف و خيريه هاي بزرگ دنيا در وهله اول به ساخت مدارس و كلاس درس پرداختند و همزمان با مطرح شدن سيستم آموزش از راه دور به دليل مقرون به صرفه بودن و سرعت استقرار به ايجاد مدارس آموزش از راه دور روي آوردند.
در برخي از كشورهاي وسيع با جمعيت پراكنده هم مدارس آموزش از راه دور مورد توجه قرار گرفت. كشورهاي استراليا، اندونزي، هند و آمريكا از جمله اين كشورها هستند. در برخي ديگر از كشورها هم موانع فرهنگي همچون جنسيت، نژاد و مذهب مانع دستيابي افراد به حق تحصيل شده است كه آموزش از راه دور توانسته اين موانع را برطرف كند. براي مثال در برخي ديگر از نقاط دنيا همچون ژاپن با وجود مدارس حضوري، دانش‌آموزان مي توانند به صورت انتخابي درس هاي خود را به صورت غيرحضوري در خانه، با استفاده از كمك والدين، كتاب هاي طراحي شده براي آموزش در منزل و استفاده از آموزش هاي آنلاين فرا گرفته و بعد از آن در سيستم ارزشيابي رسمي نهاد متولي آموزش ميزان يادگيري دانش‌آموز سنجيده مي شود و در صورت مطلوب نبودن ميزان يادگيري، دانش‌آموز ملزم به يادگيري مجدد واحد درسي خواهد شد.
**شيوه‌هاي آموزش از راه دورچندان مشخص نيست
تكنولوژي‌هاي آموزشي هر قدر هم كه پيشرفت كرده باشند، اما هيچ‌وقت نمي‌توانند جايگزين كلاس درس و محيط مدرسه و حضور معلم باشند. سيستم آموزش حضوري به دليل كاركرد اجتماعي‌اش هيچ‌گاه منحل نخواهد داشت. يك كارشناس آموزش و پرورش درباره شيوه هاي آموزش از راه دور به «آرمان» مي گويد: شيوه‌هاي آموزش از راه دور در داخل كشور با روش هاي متداول و مدرن در ديگر كشورها متفاوت است. در كشورهاي پيشرفته با استفاده از تكنولوژي روز همچون اينترنت، تلفن همراه، فضاي مجازي و... به فراگيران آموزش داده مي شود. مسئولان امر نيز با استفاده از ظرفيت مدارس غير دولتي آموزش مجازي را در اختيار متقاضيان قرار مي دهند. در اين شيوه فراگيران در دوره مورد نظر ثبت نام كرده و فقط براي امتحان به مدارس مراجعه مي كنند.
محمدرضا نيك نژاد مي افزايد: مسئولان به دليل عدم رونق در مدارس غيردولتي مسئوليت اجراي آموزش از راه دور را بر عهده اين مراكز قرار داده اند. اين در حالي است كه تاكنون مدارس غير دولتي بازدهي چنداني نداشته اند، اما باز مسئولان خواستار حمايت از اين مراكز هستند. براي مثال در حمايت از اين مراكز شاهد خريداري صندلي هاي خالي در اين مدارس و هدايت دانش‌آموزان از مدارس دولتي به سمت مدارس غير دولتي هستيم. به گفته او تاكنون جزئياتي درباره آموزش از راه دور از سوي مسئولان امر بيان نشده است و اطلاعاتمان فقط بر اساس اخبار منتشر شده در اين زمينه است.
اين كارشناس آموزش و پرورش در جواب به اين سوال كه هنوز در بسياري از روستاها هيچ گونه امكانات ارتباطي همچون اينترنت وجود ندارد، در اين شرايط چگونه مي توان انتظار آموزش مناسب را داشت؟ تاكيد مي كند: در واقع در كشور ما آموزش از راه دور مطابق با استانداردهاي روز موجود نيست. براي مثال در كشور استراليا به دليل پهناي جغرافيايي و فاصله شهرها و روستاها از يكديگر دولت مقدماتي را فراهم كرده تا از طريق تلفن همراه و رايانه شخصي دانش‌آموزان بتوانند با معلم و ساختار اجتماعي در ارتباط باشند. در اين شيوه معلمان به شكل روزانه موضوعات درسي را به دانش‌آموز، آموزش داده و در حين آموزش براي افراد آزمون‌هاي متعدد برگزار مي كنند؛ در اصل اين شيوه مي‌تواند بازدهي مناسبي در علم‌آموزي و ارتقاي بار علمي دانش‌آموزان داشته باشد.
نيك نژاد درباره آموزش‌هاي غير حضوري مي گويد: در اين شيوه افرادي كه سن تحصيل آنها گذشته باشد يا به هر دليل امكان صرف وقت در كلاس ها را ندارند مي توانند از آموزش هاي غير حضور بهره مند شوند. بر اساس گزارش هاي منتشر شده از سوي مسئولان آموزشي كشور هم اكنون يك هزار مدرسه خشتي در كشور وجود دارد كه تعداد قابل توجهي از آنها در سيستان و بلوچستان و ديگر استان‌ها در شرق كشور است.
اين كارشناس آموزش و پرورش مي افزايد: هنوز در كشور كلاس هاي حضوري از امكانات ويژه آموزشي برخوردار نيستند، با وجود اين چطور مي توان به بازدهي دوره‌هاي آموزشي اميدوار بود؟ در اين شرايط هنوز در نهادهاي آموزشي كشور مقوله آموزش از راه دور چندان شفاف مورد بررسي قرار نگرفته است. اكنون آموزش از راه دور در شرايطي لحاظ مي شود كه هنوز در مدارس كلانشهرهاي كشور مقوله‌اي تحت عنوان هوشمندسازي مدارس چندان فراگير نيست. روند هوشمندسازي مدارس به تازگي آغاز شده است و اگر راهبردها در مسير هوشمندسازي مورد بررسي قرار گيرد به نسبت مي توان گفت كه در راستاي هوشمندسازي اقدامات گوناگوني انجام شده است. اين در حالي است كه مساله هوشمندسازي در مدارس كشور محدود به تجهيز برخي كلاس‌ها به وسايل محدود همچون ويدئو پروژكتور و... است.
*منبع: روزنامه آرمان
**گروه اطلاع رساني**9370**9131
تهران- ايرنا- روزنامه آرمان در صفحه گزارش اجتماعي نوشت: آموزش از راه دور، آموزش و يادگيري برنامه‌ريزي‌شده‌اي است كه در آن معمولا يادگيري و آموزش در محيط هاي جدا از هم صورت مي گيرند. به همين دليل آموزش از راه دور، به تكنولوژهاي ارتباطي و نهادي براي طراحي و برنامه ريزي آموزش نيازمند است.
