در اين گزارش كه در شماره سه شنبه دوم شهريور 1395 خورشيدي به قلم سيد حسين موسوي، رئيس مركز مطالعات استراتژيك خاورميانه انتشار يافت، مي خوانيم: طي چند روز گذشته حملات هوايي جنگنده‌هاي ائتلاف سعودي عليه شهرهاي يمن بويژه صنعا پايتخت اين كشور، افزايش چشمگيري يافته و همزمان موج جديدي از تبليغات ضد ايراني بنگاه‌هاي خبري وابسته به سعودي به راه افتاده است. دولت رياض شكست نشست هاي مشورتي كويت را ناشي از دخالت بيشتر تهران در بحران يمن مي‌داند.
در اين مطلب سعي شده است به طور اجمالي دلايل شكست اجلاس كويت و نيز انگيزه‌هاي تشديد حملات هوايي سعودي عليه مناطق گوناگون يمن را بررسي و چشم‌اندازي نيز براي جنگ يمن در ميان مدت ترسيم شود.
يكم. از زمان شروع جنگ ائتلاف منطقه‌اي به رهبري عربستان سعودي، دولت رياض با اين رويكرد جنگ عليه يمن را آغاز كرد كه مذاكره و گفت‌و‌گوي سياسي با «كودتاچيان حوثي» بيهوده و ناكارآمد ارزيابي كرده است؛ در نتيجه استراتژي جنگ يمن حول راه حل نظامي بسته شد.
اين درحالي است كه عربستان سعودي، در طول قريب به دوسال جنگ گسترده عليه يمن، دوبار رويكرد خود را مورد بازنگري موقت قرار داده است. بار نخست زماني بود كه ارتش و نيروهاي مردمي يمن جنگ را به شهر نجران (در مرزهاي شمالي خود با عربستان سعودي) كشانده بودند و به دنبال آن بخش‌هايي از خاك سعودي را نيز به تصرف خود درآوردند.
اين تحول براي دولت رياض گران آمد و ابهت ارتش به ظاهر نيرومند سعودي شكسته شد. در نتيجه رياض به مذاكره با دولت عمان روي آورد و از كانال آنها بهره گرفت تا آرامش را به مرزهاي مشترك خود با يمن بازگرداند. البته اين مذاكرات به ديگر ابعاد سياسي يا نظامي بحران يمن ارتباطي نداشت. ارتش و نيروهاي مردمي يمن، چند پيش شرط را براي بازگرداندن آرامش به مرزهاي مشترك با سعودي مطرح كردند كه قطع حملات هوايي ائتلاف (به رهبري سعودي) به مراكز و تأسيسات غيرنظامي يمن بويژه پايتخت در رأس آنها بود. اين توافق نانوشته، كه به توافق آرام‌سازي مناطق مرزي معروف شد، براي مدتي محترم شمرده شد.
برخي صاحبنظران سياسي بر اين باورند كه كاهش حملات هوايي عربستان سعودي به شهرهاي يمن بويژه در قلمرو فرودگاه صنعا از پيامدهاي اين توافق نانوشته انصارالله با بلندپايگان امنيتي عربستان سعودي با ميانجيگري سلطنت نشين عمان است. اين موضوع البته براي چهره عربستان سعودي در منطقه اهميت فوق‌العاده داشت و مي‌توان فهميد كه چرا رياض به خواسته‌هاي حوثي‌ها پاسخ مثبت داده است.
مناطق مرزي عربستان سعودي كه در جنگ اخير اين كشور عليه يمن به اشغال ارتش و نيروهاي مردمي يمن درآمده، بخشي از اراضي مورد اختلاف دو كشور است كه از دهه 70 ميلادي قرن پيشين تاكنون حل نشده است. اين مسأله حتي پس از پايان جنگ سعودي عليه يمن مي‌تواند فهرست مطالبات صنعا را در مذاكرات صلح فربه كند.
دور دوم مذاكرات با حوثي‌ها و كنگره خلق به رهبري علي عبدالله صالح رئيس جمهوري پيشين يمن و متحد انصارالله در جنگ كنوني در قالب ميانجيگري‌هاي عمان و كويت و با ميزباني دولت كويت به مدت حدود 45 روز در اين كشور برگزار شد.
از روز نخست شروع به كار نشست‌هاي كويت آشكار بود كه راه حل سياسي بحران يمن نتيجه بخش نيست، نه از اين‌رو كه دوطرف درگير اراده‌اي براي حل و فصل مسالمت‌آميز بحران يمن ندارند، بلكه از آن روست كه عربستان سعودي براي مذاكره اصرار بر تسليم بي‌چون و چراي انصارالله در نشست‌هايي از اين قبيل دارد، آن هم به دلايلي است كه عمدتاً به موازنه قوا در صحنه جنگ مربوط مي‌شود. ائتلاف به رهبري عربستان سعودي هرگاه در ميدان جنگ (و در ادامه فرمول يكسره كردن بحران يمن از طريق جنگ) ناكام مي‌شود به فرمول مذاكره بر پايه تسليم طرف مقابل پناه مي‌برد. اين استراتژي رياض به اين كشور امكان مي‌دهد كه از يك سو به جامعه جهاني اينگونه وانمود كند كه به تلاش‌هاي سازمان ملل متحد براي حل و فصل بحران پاسخ مثبت داده و از سوي ديگر ناكامي‌ها را به سرسختي انصارالله ارجاع دهد.
دولت سعودي در اين زمينه از روش‌هاي مزورانه نيز بهره مي‌جويد. مثلاً هنگامي كه مذاكره را با انصارالله شروع مي‌كند ادبيات خود را در عرصه تبليغات تغيير مي دهد و انصارالله را بخشي از بافت اجتماعي غيرقابل انكار يمن مي‌خواند، اما به محض شكست مذاكره يا ناكامي در سوق دادن حريف به پذيرش اصل تسليم، بلافاصله و در نمونه مذاكرات اخير كويت حتي در جريان مذاكره، انصارالله را مشتي كودتاچي و متمرد مي‌خواند.
اين روش‌هاي رياض قدرت مذاكراتي نماينده دبيركل سازمان ملل متحد در بحران يمن را نيز دچار چالش كرده است.
بدين ترتيب مي‌توان گفت كه رياض هنوز بر طبل جنگ مي‌كوبد و مذاكرات با انصارالله را مطلقاً تاكتيكي و به منظور آرام‌سازي محيط‌هاي جغرافيايي هم مرز با يمن و نيز ابراز التزام ائتلاف به تلاش‌هاي صلح‌آميز سازمان ملل متحد دنبال مي‌كند. نكته قابل توجه در اين رويكرد رياض اين است كه طرف مقابل يعني انصارالله و ارتش يمن و مخالفان تجاوز نظامي عربستان سعودي از قبل نسبت به اين استراتژي رياض آگاهي همه جانبه داشته‌اند.
از اين رو انصارالله و حزب كنگره خلق به همه تلاش‌هاي موجود براي حل و فصل بحران چه آنهايي كه از سوي سازمان ملل دنبال مي‌شود و چه آنهايي كه به صورت موردي و محدود با وساطت عمان با كويت پاسخ مثبت مي‌دهند.
دوم. چندي پيش در كشور يمن رويداد مهمي اتفاق افتاد. انصارالله با حزب كنگره خلق به رهبري علي عبدالله صالح توافق كردند شوراي عالي سياسي براي اداره امور كشور تشكيل دهند؛ بي‌آنكه راه گفت‌و‌گوهاي سياسي را با طرف‌هاي بحران يمن ببندند.
اين نخستين اقدام در راه دولت‌سازي جديد بدون دخالت خارجي بويژه عربستان سعودي به شمار مي‌رود. در واقع اين تحول مي‌تواند صف‌بندي نويني در جلب مشاركت نيروهاي سياسي يمن در ساختار نوين اين كشور ايجاد كند كه همراهي نكردن نيروهاي سياسي با تجاوز نظامي ائتلاف به رهبري عربستان سعودي در رأس معيارهاي پذيرش اين مشاركت خواهد بود. گام دوم يمن طي چند روز اخير انعقاد جلسه پارلمان يمن با حضور نمايندگان پس از 18 ماه تعطيلي اين نهاد قانونگذاري است.
در اين نشست قرار است موضوع تأسيس شوراي عالي سياسي اداره كشور به رأي گذاشته شود. نكته جالب توجه اين است كه 153 نماينده پارلمان (با تأمين حدنصاب قانوني) در اين نشست شركت كردند. مجلس يمن روز يكشنبه 24مرداد تأسيس شوراي عالي سياسي اداره امور كشور را با اكثريت آرا تصويب كرد. قرار است اعضاي شوراي عالي سياسي در برابر پارلمان سوگند ياد كنند. بدين ترتيب كشور يمن در زير بمباران‌هاي هواپيماهاي ائتلاف سعودي و محاصره هوايي، زميني و دريايي گام‌هايي در جهت ساماندهي اوضاع آشفته كشور برمي‌دارد.عربستان سعودي و دولت عبد ربه هادي منصور از اين اقدام انصارالله و حزب كنگره خلق و ديگر نيروهاي داخلي يمن بشدت خشمگين شدند. عبد ربه هادي منصور رئيس جمهوري يمن كه در رياض اقامت دارد نمايندگان پارلمان را تهديد به انحلال پارلمان كرد و عربستان سعودي طي چند روز گذشته حملات هوايي خود را به گونه‌اي جنون‌آميز تشديد كرد. درنتيجه مي‌توان دور جديد جنگ عليه يمن را جنگ عليه اراده مستقل اين كشور و نمايندگان واقعي يمن به شمار آورد.
سوم. با وقوع تحولات سياسي ياد شده، جامعه جهاني بويژه سازمان ملل متحد در نهايت راهي جز پذيرش اراده مردم زجر كشيده يمن مبني بر به دست گرفتن روند تعيين سرنوشت خود از طريق تشكيل مجلس مؤسسان و برگزاري انتخابات عمومي ندارند.
عربستان سعودي و كشورهاي عضو ائتلاف جنگ عليه يمن و نيز سازمان‌ها و شخصيت‌هاي سياسي يمن (كه با متجاوزان عليه يمن اعلام همبستگي و وفاداري و آنها كه در هتل‌هاي 5 ستاره سعودي نشسته و در انتظار ورود فاتحانه متجاوزان به يمن بسر مي‌برند) بيهوده تصور مي‌كنند كه مي‌توانند در آينده سياسي اين كشور ايفاي نقش كنند.
از سوي ديگر جامعه جهاني كه در حال حاضر مشغول جنگي دامنه دار عليه تروريسم هستند به روشني ديده‌اند كه تمام مناطق يمن بويژه بخش‌هاي جنوبي اين كشور و به طور مشخص عدن كه در اختيار نيروهاي ائتلاف سعودي قرار گرفته اكنون عرصه تاخت و تاز نيروهاي القاعده و داعش شده و حتي نمايندگان دولت منتخب سعودي براي ديدار از عدن و استقرار در آن دچار چالش‌هاي امنيتي هستند و اين در حالي است كه ديگر مناطق كشور يمن بويژه صنعا پايتخت اين كشور از معدل امنيتي بالايي برخوردارند. اين معدل امنيتي بالا از سوي بسياري از نمايندگان ديپلماتيك كشورها در صنعا مورد توجه قرارگرفته است. اگر جنگ سعودي عليه يمن هم پايان يابد، اين معدل امنيتي كشور را به حالت عادي سوق خواهد داد.
شايد به همين دليل باشد كه كشورهاي غربي و به طور مشخص انگلستان در مورد گزارش‌هاي سازمان ملل متحد مبني بر ويران‌سازي زيرساخت‌هاي يمن در عمليات نظامي سعودي ابراز نگراني كردند. همچنين دولت روسيه نيز با استفاده از حق وتو تلاش كشورهاي عربي را براي صدور بيانيه محكوميت اقدامات انصارالله و حزب كنگره خلق يمن نقش بر آب كرد. بدين‌ترتيب مي‌توان گفت كه اعضاي تأثير‌گذار جامعه جهاني بتدريج در حال تجديد نظر در مورد واقعيت‌هاي نوين يمن هستند. همه اين رويدادها نشان مي‌دهد كه عربستان سعودي در طرح جنگ يمن به نقطه آغاز شكست رسيده است.
به همين دليل مي‌بينيم كه عمليات نظامي اين كشور عليه يمن وارد فاز جديدي شده است كه نامي جز تبديل كشور فقير يمن به زمين سوخته نمي‌توان براي آن پيدا كرد، اما در اين زمينه نيز بايد گفت مردمي كه طي حدود دوسال در برابر سبعانه‌ترين جنگ منطقه‌اي چند دهه اخير مقاومت كردند، آخرين مرحله جنگ را نيز با مقاومت كم نظير خود يا كسب پيروزي قطعي در برابر متجاوزان پشت سر خواهند گذاشت و يمن نوين را بدون دخالت بيگانگان پايه‌ريزي خواهند كرد.
*منبع: روزنامه ايران
**گروه اطلاع رساني**9117**9131
تهران- ايرنا- روزنامه ايران در صفحه بين الملل در گزارشي نوشت: دولت عربستان سعودي، پس از شكست اجلاس مشورتي طرف هاي درگير بحران يمن در كشور كويت، دور جديد جنگ عليه يمن را با بمباران هاي گسترده هوايي آغاز كرده است.
