حزب سياسي به تعبير موريس دوورژه اصلي ترين سازمان پيكار سياسي و به تعبير مدني تر آن رقابت سياسي است كه دو كاركرد اصلي و عمده دارد.
نخست آن كه مطالبات مردم از حكومت را پالايش كرده و به حاكميت منتقل مي كند و دوم آن كه مانع دست اندازي حكومتها به جوامع مردمي مي شود و فشارهاي سياسي بر مردم را سرشكن مي كند.
احزاب با هدف كسب قدرت، حفظ قدرت و تاثير گذاري بر قدرت شكل مي گيرند و شكل قاعده مند تشكيل آنها اين است كه از حكومتها جدا و منفك هستند و بلكه خود موجد و به وجود آورنده دولتها و حكومتها مي شوند.
در كشورهاي در حال توسعه داستان تحزب، داستان پر فراز و نشيبي است چرا كه در گفتمان غالب سياسي جهان، توسعه يافتگي معادل داشتن سيستم حزبي است اما نظام حزبي همواره مورد نكوهش حكومتهايي بوده است كه دوام و ماندگاري را در عرصه حكمراني طلب مي كرده اند.
در جمهوري اسلامي ايران در حالي كه بخش عمده اي از كنشگران سياسي، داشتن حزب را از الزامات جمهوريت نظام مي دانند تعدادي نيز از همان ابتدا با اين نهاد سياسي سر ناسازگاري گذاشته و نگاه بدبينانه اي به آن دارند.
قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نيز به عنوان ميثاق ارتباط مردم و حكومت در اصل بيست و ششم تصريح مي كند كه 'احزاب، جمعيت ها، انجمن هاي سياسي و صنفي و انجمنهاي اسلامي يا اقليتهاي ديني شناخته شده آزادند، مشروط به اين كه اصول استقلال، آزادي، وحدت ملي، موازين اسلامي و اساس جمهوري اسلامي را نقض نكنند. هيچكس را نمي توان از شركت در آنها منع كرد يا به شركت در يكي از آنها مجبور ساخت.'
آشكارترين پيام راه اندازي اولين شعبه استاني خانه احزاب در مركز استان خراسان رضوي اين است كه نگاه دولت تدبير و اميد به تحزب و فعاليت سازمان دهي شده سياسي نگاهي مثبت است.
قائم مقام شوراي هماهنگي اصلاح طلبان خراسان رضوي در باره راه اندازي خانه احزاب به خبرنگار ايرنا گفت: چشم انداز كلي راه اندازي خانه احزاب در خراسان رضوي اين است كه با شكل گيري خانه احزاب بستر تعامل و گفت و گو، رشد، توسعه و تقويت احزاب براي ايجاد مشاركتهاي ماندگار مدني فراهم مي شود.
محمد صادق جوادي حصار افزود: اين بسترسازي بايد به گونه اي باشد كه مردم با مشاهده حضور موثر و سازمان بخش احزاب در تعيين سرنوشت به آينده سياسي خود بيش از پيش و نقش مشاركت آفرين خود بيشتر از گذشته باور پيدا كنند و در نتيجه در فصول مختلف با حضور موثر، سرنوشت كشور را به سوي مطلوب رقم بزنند.
* چالش دخالت دولتها
عضو شوراي مركزي حزب اعتماد ملي گفت: مهمترين چالشي كه اين چشم انداز روشن را مبهم مي كند اين است كه دولتها هنوز عادت نكرده اند كه نهادهاي مدني را فقط مساعدت و ياوري كنند نه مديريت.
جوادي حصار افزود: بيشتر دولتها به دنبال تصديگري و اعمال نظر در حوزه احزاب هستند و حال كه اين بستر از خراسان فراهم شده، احزاب بايد نقش موثرتري را بر عهده بگيرند و كنش واقعي تر و جدي تر انجام دهند و نيز اجازه ندهند كه مديريت شوند و خانه احزاب به يك سازمان زيرمجموعه استانداري و وزارت كشور تبديل شود كه بخواهد براي آنها گزارش كار بفرستد.
وي اظهار كرد: خانه احزاب بايد منفك از سازمان دولت به نقش آفريني بپردازد و دولت بايد تنها نقش حامي خود را ايفا كند به اين معنا كه حضور مردم و افكار نهادينه شده و مدني آنها را مديريت كلان كند.
جوادي حصار گفت: استانداري خراسان رضوي در دولت تدبير و اميد همين كه بستر راه اندازي خانه احزاب را فراهم كرده خيلي كار مهمي را به انجام رسانده است اما بايد تلاش كند خانه احزاب به مجموعه تبادل نظر مستمر بين احزاب تبديل شود.
وي افزود: نشستهاي بين گروههاي سياسي بايد با مديريت خانه احزاب و نظارت استانداري باشد.
وي اظهار كرد: همچنين تعامل بين جريانهاي سياسي و حاكميتي با بدنه مردم بايد از طريق نهادهاي سياسي، صنفي و مدني كه خانه احزاب را مديريت مي كنند روي دهد.
وي گفت: اگر احزاب چپ و راست و ميانه خراسان رضوي در كنار يكديگر به تبادل نظر و گفت و گو بپردازند مي توانند به توان بخشي مشاركت مردم در تعيين سرنوشت خود كمك كنند.
دبير حزب موتلفه اسلامي خراسان رضوي هم در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: درست است كه در مسير توسعه احزاب و تقويت نظام حزبي در كشور ما زمينه هايي در قانون اساسي پيش بيني شده و برخي زيرساختهاي قانوني مانند تصويب قانون احزاب و صدور مجوز فعاليت احزاب توسط وزارت كشور فراهم شده اما هنوز فرهنگ تحزب در كشور نهادينه نشده و اين باور كه فعاليتهاي سياسي و انتخاباتي بايد در قالب تشكلها و احزاب شكل بگيرد هنوز در كشور به وجود نيامده است.
جواد آرين منش افزود: اغلب تشكلها اعم از سياسي، فرهنگي و ديني در زمان انتخابات رسالت خود را ورود به فعاليتهاي انتخاباتي مي دانند و خود را مجاز مي دانند كه ليست انتخاباتي ارائه دهند و كاركرد سياسي پيدا كنند و هنوز فعاليتهاي سياسي در قالب احزاب نهادينه نشده است.
وي اظهار كرد: تشكيل شعب استاني خانه احزاب مي تواند مقدمه و گامي در جهت توسعه سياسي، تعميق بينش سياسي، ترويج فرهنگ تحزب و ايجاد فضاي تعامل و گفت و گو و همكاري بين احزاب و تشكلهاي سياسي باشد.
* خانه احزاب معجزه نمي كند
اين فعال سياسي اصولگرا گفت: خانه احزاب يك تشكيلات صنفي است كه مي تواند در جهت تقويت بنيه احزاب گامهايي بردارد اما هرگز نبايد تصور شود كه خانه احزاب مي تواند معجزه كند و ايرادها، اشكالات، كاستي ها و نقصاني را كه در فرهنگ حزبي مردم وجود دارد برطرف كند.
آرين منش افزود: اين نگراني وجود دارد كه شكل گيري خانه احزاب در استانها مانند بسياري از حركتهاي ديگر به يك اقدام نمادين، شعاري و تشريفاتي تبديل شود.
وي اظهار كرد: رسالت خانه احزاب چه در تهران و چه در مشهد تقويت بينش سياسي، ترويج فرهنگ حزبي، ايجاد همكاري و تعاون بين احزاب و ارتقاي سطح آگاهي عمومي و مردمي، آموزش و پژوهش در حوزه سياسي و حزبي است كه بايد با يك برنامه ريزي صحيح و اصولي اين كار را آغاز كند.
وي گفت: اولين كار خانه احزاب در خراسان رضوي بايد اين باشد كه يك برنامه كوتاه مدت يك ساله براي تحقق اين امور داشته باشد.
* جايگاهي براي احزاب در برنامه ششم توسعه كشور پيش بيني شود
آرين منش افزود: اگر دولت و وزارت كشور مي خواهد در مسير تقويت احزاب گامي بردارد اكنون كه برنامه ششم توسعه در مجلس شوراي اسلامي در حال طرح است بايد جايگاهي براي حمايت، هدايت و نظارت احزاب در نظر بگيرد.
وي اظهار كرد: حمايت از احزاب حتي مي تواند حمايتهاي مالي و مادي براي تقويت بنيه احزاب هم باشد.
وي گفت: در غرب، سرمايه داران، احزاب و نامزدهاي پست هاي سياسي را با منابع مالي خود تقويت مي كنند اما در جمهوري اسلامي ايران چون قرار نيست احزاب كشور به منابع قدرت و ثروت متصل شوند، بايد حمايتهاي مختصري از سوي دولت براي روشن ماندن چراغ احزاب انجام شود به عبارت ديگر دولت و حاكميت بايد از احزاب و توسعه آنها حمايت كنند.
* جلوگيري از فعاليت تشكلهاي غير سياسي در امور سياسي
دبير حزب موتلفه اسلامي خراسان رضوي افزود: كار ديگري كه تا به حال انجام نشده و بايد خانه احزاب پيگير تحقق آن شود اقدامات سلبي و پيشگيرانه براي جلوگيري از فعاليت تشكلهاي غير سياسي در انتخابات و امور سياسي است.
آرين منش اظهار كرد: يكي از مشكلات ما اين است كه تشكلهايي كه رسالت و وظيفه غير سياسي دارند و از وزارت كشور مجوز دريافت نكرده اند به خصوص در زمان انتخابات با تمام وجود، علني و غيرعلني كار سياسي و انتخاباتي مي كنند در حالي كه طبق قانون فقط احزاب سياسي داراي مجوز مي توانند ليست بدهند و نامزد معرفي نموده و در رقابتهاي سياسي حضور پيدا كنند.
وي ادامه داد: چون اين اقدامات سلبي انجام نشده مردم از خود مي پرسند چه ضرورتي دارد كه عضو يك حزب شويم چون ما همان كار حزب را با تشكيلات مذهبي و فرهنگي كه داريم نيز انجام مي دهيم.
دبير حزب موتلفه اسلامي خراسان رضوي گفت: اقدامات سلبي و پيشگيرانه از راههاي اصلي تقويت احزاب در نظام سياسي جمهوري اسلامي است.
آرين منش افزود: احزاب اصولگرا، اصلاح طلب و اعتدالگرا در اصول كلي با هم اشتراكات فراوان دارند و همين امر موجب مي شود بتوانند در كنار يكديگر قرار گيرند اما در فروع، روشها، نحوه استفاده از چهره ها، مديريتها و تيم ها متفاوتند و با هم اختلاف دارند.
* خانه احزاب فضاي گفت و گو ايجاد كند
دبير كميته تشكيلات حزب كارگزاران سازندگي ايران نيز با بيان اينكه يكي از اساسي ترين مشكلات جامعه ما نبود فضاي گفت و گو و ندانستن مهارتهاي گفت و گو است گفت: خانه احزاب چه در تهران و چه در مشهد بايد تلاش كند اين بستر را فراهم نمايد.
امير اقتناعي افزود: براي تحقق اين هدف بايد سه گام توسط احزاب و به مدد خانه احزاب برداشته شود كه عبارتند از آموزش گفت وگو در درون احزاب، آموزش گفت و گو در بين احزاب و آموزش گفت و گو با دولت و حاكميت.
وي اظهار كرد: آنچه تاكنون به عنوان گفت و گو بين احزاب سياسي اتفاق افتاده است يك سري مناظرات در كوران حوادث سياسي بوده است در حالي كه مدلي كه در اين پيشنهاد مد نظر است كمتر اتفاق افتاده و اگر بخواهيم نمونه اي براي آن ذكر كنيم مي توان به چند نامه رد و بدل شده بين محمد رضا خاتمي دبيركل سابق جبهه مشاركت و مرحوم حبيب الله عسگر اولادي دبيركل سابق حزب موتلفه اسلامي اشاره كرد.
وي گفت: در اين نامه نگاريها در عين حفظ اخلاق و انصاف، روشنگري اتفاق افتاد و اين گفت و گوي مكتوب الگويي براي آموزش به رده هاي گوناگون حزبي شد و تاثيرات مثبت و درازمدت خود را نيز بر جاي گذاشت.
*خانه احزاب بايد اعضاي خود را به سوي كاركردهاي حزبي هدايت كند
عضو شوراي استاني حزب كارگزاران سازندگي خراسان رضوي افزود: هم اكنون احزاب موجود كشور، حزب به معناي واقعي با كاركردهاي حزبي نيستند كه ساختار منظم و سيستماتيك داشته باشند و هوادار و عضو تربيت كنند و بيشتر احزاب با تكيه بر فضاي هيجاني انتخابات و با تاكتيكهاي سياسي و رواني سعي دارند افراد را در قالب 'انبوه خلق' با خود همراه كنند.
اقتناعي ادامه داد: خانه احزاب بايد احزاب را از اين وضعيت خارج كرده و بستري فراهم سازد كه آنچه به نام احزاب در جامعه ايران شناخته مي شود، حزب به معناي واقعي باشد و يكي از مهمترين اين كاركردها تربيت كادرهاي كارآزموده و مديران با تجربه است.
* حل بزرگترين پارادوكس كار حزبي در ايران وظيفه خانه احزاب است
وي گفت: در جوامع توسعه يافته مديران دولتي از دل احزاب و تشكلهاي سياسي بر مي خيزند اما در كشور ما كار حزبي يكي از موانع و چالشهاي دستيابي به مديريتهاي دولتي و سياسي است يعني اگر كسي سابقه فعاليت سياسي داشته باشد اين سابقه براي تصدي پست مديريتي دولتي يا سياسي نه تنها امتياز محسوب نمي شود بلكه بزرگترين مانع نيز هست.
اقتناعي افزود: اين موضوع بايد تعيين تكليف شود و جايي كه مي تواند اين كار را انجام دهد، خانه احزاب است.
وي اظهار كرد: دولتها نيز اگر نمي توانند هزينه كار و فعاليت حزبي را كاهش دهند، اخلاق حكم مي كند كه ديگر شعار حزب گرايي و لزوم كار سياسي حزبي را سر ندهند.
دبير حزب اعتدال و توسعه خراسان رضوي نيز گفت: رونق و توسعه احزاب در ايران يك ضرورت تاريخي است زيرا از گذشته هاي دور تا ابتداي انقلاب روابط مردم و حكومت ها بر مبناي زور و ترس بوده است.
علي اكبر شريفي افزود: در حكومت اسلامي اين روابط بر مبناي روابط نزديك و تعامل دولت و ملت و خدمت به مردم شكل گرفته است.
وي اظهار كرد: تشكيل خانه احزاب به عنوان نماد اين تعامل و ارتباط به ويژه در عرصه سياسي است و ضرورت تفاهم ارتباط احزاب و گروه ها و سامان بخشي فعاليت هاي حزبي از جمله مباحث مهمي است كه براي تقويت ارتباط ملت و دولت بايد مورد توجه قرار گيرد.
مديركل سياسي خراسان رضوي نيز گفت: هم اكنون 110 تشكل سياسي داراي پرونده در استانداري خراسان رضوي ثبت شده كه از اين تعداد 55 حزب و تشكل داراي مجوز مي باشند و دفاتر فرعي احزاب در شهرستانهاي قوچان، تربت حيدريه، نيشابور، سبزوار، جوين و كاشمر نيز فعال هستند.
سيد مسعود محولاتي افزود: با توجه به تعدد احزابي كه در استان وجود دارد و تعامل آنان، براي راه اندازي خانه احزاب در استان اقدام شد و طي جلسات متعدد با همه اين تشكل ها و احزاب نظرات و ديدگاه هاي آنها براي نحوه فعاليت و راه اندازي اين مجموعه دريافت و برنامه ريزي شد تا خانه احزاب به بهترين نحو راه اندازي و اداره شود.
وي اظهار كرد: در خانه احزاب استان خراسان رضوي همه احزاب ، تشكل ها و گروه هاي سياسي در قالب سه جريان اصلي اصلاح طلبان، اصولگرايان و اعتداليون حضور دارند و هيات رئيسه هم به تناسب وسعت و تنوع اين جريانها شامل نمايندگان هفت تشكل اصلاح طلب، هفت تشكل اصولگرا و يك نماينده طيف اعتدالگرايان است و تمام تشكل ها و گروه هايي كه داراي مجوز و پروانه فعاليت باشند مي توانند در اين خانه حضور داشته باشند.
راه اندازي نخستين شعبه استاني خانه احزاب در مركز استان خراسان رضوي مي تواند آزموني باشد براي تداوم و استمرار يا انقطاع اين تجربه در استانهاي ديگر.
اگر احزاب و تشكلهاي سياسي كلانشهر مشهد به عنوان يكي از قطبهاي تاثيرگذار سياسي كشور بتوانند در عين حفظ هويت سياسي خود تعامل، تعاون و گفت و گو را در اين تشكل صنفي نهادينه كنند اميد است دامنه اين خانه تا بقيه استانهاي كشور نيز گسترده شود.
گزارش از: كاميار اسماعيل پور
1922 / 6053
مشهد- ايرنا- با راه اندازي نخستين خانه احزاب استاني در خراسان رضوي كه روز گذشته اتفاق افتاد دامنه اين تشكل صنفي بر احزاب و سازمانهاي سياسي دومين كلانشهر كشور يعني مشهد و استان خراسان رضوي نيز گسترانيده شد.
