پاشنه پاهايش را نشان مي دهد، مانند دره پيش رو در كفش هاي دهن باز كرده بر روي سرت سرت سنگ ريزه ها و آسفالت جاده، پر از شكافت هاي ريزي است كه حتي رنگ حنا هم اين ترك ها را التيام نداده است.
خشكسالي امان دشت را از آنها گرفته است، چيزي براي روييدن بر تن مرتع نيست و رويش ريزه سنگ ها در دامنه كوه، جاي زايش سبزينه را گرفته است.
ستاره 'شلوم' كه بر آستان آسمان بلند از پشت كوه ها، پرده شهريوري را كنار بزند، بچه ها بايد اسباب و اثاثيه را جمع كنند تا ايل.
خدايي نكرده اوايل بزرگ زرد پاييز ييلاق را نبيند.
ايل اگر به پاييز بخورد، يعني به سرما خورده است و باران پاييزي چون سيلي به راه بيندازد، همه هست و نيست ايل را با خود خواهد برد.
زنان و كودكان تا افتادن نخستين بزرگ زرد پاييزي بايد ايل را به سمت قشلاق ترك كرده باشند و مردان ايل، رمه و گله را با پاي پياده از كوه و دره عبور مي دهند.
مالكنون در بين بختياري ها به ويژه عشاير كوچرو اين قوم، يادآور كوچ پاييزي از سمت مراتع ييلاق به زمين هاي قشلاقي است.
مالكنون آيين تاريخي و ديرين عشاير بختياري است كه به لحظه آغاز كوچ عشاير گفته مي شود و در آن از 2 واژه ˈمال ˈ به مفهوم آبادي و مجموع سياه چادرها و ˈكنونˈ به معناي از جا كندن استفاده شده است.
سران هر ايل كوچرو براي انجام مالكنون و كوچ پاييزه، همسفران خود را ندا مي دهند كه در يك روز مشخص بار و بنه را براي حركت به سمت مناطق گرمسيري ببندند و راهي خوزستان شوند.
در تاريخ كوچ قوم بختياري، عشاير از 2 منطقه كوهرنگ و اردل به سمت دشت هاي گرمسيري خوزستان حركت مي كردند و تا بهار سال بعد در دشت خوزستان ساكن مي شدند.
ايلراه ˈدژپارتˈ و پل ˈخداآفرينˈ نشان از تاريخي بودن كوچ قوم بختياري دارد كه بخشي از سنت هاي كوچ اين قوم هنوز در جغرافيايي مرزي ايل ها و طوايف آن حفظ شده است.
ايل براي رسيدن دشت خوزستان از كنار رودخانه كارون با دره هاي درشت و كوچكش عبور مي كند تا به دشت هاي شوشتر، رامهرمز، انديكا و مسجد سليمان و لالي و شيرين بهار برسد و در اين ميسر سخت، گاهي گوسفندان كه همه سرمايه يك ايل است از دره پايان مي افتد يا زير خودروهاي عبوري مي رود يا گرگ به گله مي زند.
عشاير قوم بختياري بر محور دامداري و كشاورزي در سال 2 بار به صورت كوچ برون استاني و منطقه اي و كوچ درون استاني محل زندگي خود را تغيير مي دهند كه در ابتداي بهار از مناطق گرمسيري يا قشلاقي به طرف مناطق سردسيري و ييلاقي به كوچ مي روند.
ايل بزرگ بختياري در مناطق چهارمحال و بختياري، اصفهان، خوزستان و لرستان ساكن هستند و در اين بين كوچ بزرگ و كوچك را انجام مي دهند.
كوچ بزرگ همان ييلاق و قشلاق عشاير است و كوچ كوچك، كوچ درون منطقه اي است كه عشاير براي يافتن چراگاه ها و مراتع مناسب دست به تغيير مكان خود مي زنند.
در مسير راه زنان، كودكان خود را سوار بر اسب و استر مي كنند و از دره ها و پرتگاه هاي زاگرس مركزي به مسافت 250 كيلومتر براي رسيدن به مناطق خوش آب و هوا راه مي پيمايند.
زمان كوچ را پيران قبيله و ايل بر اساس تقويم نجومي تعيين مي كنند و اگر ˈماه در عقربˈ باشد از جلوي مسيري كه در آن ستاره اي نمايان باشد، عبور نمي كنند و زنان هنگامي كه از ايل جدا مي شوند و براي رفتن به ييلاق خود را آماده مي كنند، نواي غمگنانه سر مي دهند و ˈباوه روˈ يا همان اشعار برزگري مي خوانند.
به هنگام كوچ چندين خانوار از يك ايل با هم كوچ مي كنند تا بر مشكلات پيشروي خود غلبه كنند و اين تعاون و همكاري بزرگ در ايل بختياري است.
كوچ پاييزي كه از چهارمحال وبختياري به طرف خوزستان انجام مي شود و به مالكنون شهرت دارد، با حزن و اندوه خاص و ويژه اي همراه است و عده اي از مردان براي برداشت محصول و يا فروش محصول در مناطق سردسيري (ييلاق) باقي مي مانند و مابقي با بستن بار و بنه ايل و طايفه بر چارپايان رهسپار سرزمين خوزستان مي شوند.
شواهد تاريخي نشان از باستاني بودن كوچ عشايري بختياري دارد و در برخي از تحقيقات محققان و پژوهشگران داخلي و خارجي اين كوچ را به 10 هزار سال پيش از ميلاد حضرت مسيح (ص) نسبت مي دهند.
اكنون كوچ عشاير بختياري به عنوان ميراث فرهنگي و تمدني ايران محسوب مي شود و عشاير بختياري براساس آموخته هاي ذهني خود، منطقه جغرافي كوچ ايل را روي حركت ستارگان در دل شب شناسايي مي كنند.
عشاير چهارمحال و بختياري براي كوچ خود از پنج ايلراه اصلي عبور مي كنند تا به خوزستان برسند.
عشاير اين استان از پنج طايفه بزرگ، 24 زيرطايفه، 32 تيره و 2 هزار و 940 تش تشكيل شده اند.
مديركل امور عشاير چهارمحال و بختياري مي گويد: با آغاز كوچ پاييزه در استان حدود 19 هزار خانوار عشايري با 136 هزار نفر جمعيت و بيش از يك ميليون و 500 هزار راس دام به مناطق عشايري شهرستان هاي ايذه، مسجد سليمان، لالي و انديكا در استان خوزستان كوچ مي كنند.
يحيي حسين پور افزود: عشاير استان از سمت ايلراه هاي بازفت، هزار چم، چلو و شيمبار، دزپارت، تاراز و كوه سفيد به مناطق گرمسيري خوزستان حركت مي كنند.
مديركل امور عشاير چهارمحال و بختياري گفت: ماموران نيروي انتظامي براي امنيت كوچ تا استقرار كامل عشاير در مناطق گرمسيري، آن ها را همراهي مي كنند.
اكنون بخشي از عشاير كوچرو به دليل خشكسالي هاي اخير و كم شدن سطح مراتع و بي آبي چاه ها با مشكلاتي روبرو شده اند و بخشي از اين عشاير نيز در سال هاي اخير يكجا نشين شده اند.
جمعيت عشايري چهارمحال و بختياري 132 هزار و 321 نفر در قالب 19 هزار و 561 خانوار است كه داراي يك ميليون و 500 هزار واحد دامي هستند.
چهارمحال وبختياري از نظر جمعيتي پس از استان فارس دومين جمعيت عشايري كشور را در اختيار دارد و 2 ايل بزرگ هفت لنگ و چهارلنگ مهمترين و اصلي ترين عشاير استان هستند.
گزارش از محمود رئيسي/دبير: جهانبخش صفري
2097/6021
شهركرد - ايرنا - دست هايش را كه مانند كوه هاي پيش رو زير شده نشان مي دهد كه اگر صورت آفتاب سوز دخترش را نوازش كند، خراش گونه هاي دخترش حتمي است.
