***محاصره آبادان
پس از تجاوز عراق در 31 شهریور 1359 و اشغال سریع بخش‌هایی از خاك ایران، خرمشهر مهمترین شهر بندری ایران، پس از 40 روز مقاومت دلیرانه، با خیانت آشكار منافقین به دست دشمن افتاد.
پس از سقوط خرمشهر، رژیم عراق درصدد برآمد تا جزیره آبادان را نیز اشغال كند و تلاش كرد تا از طریق شرق كارون و شمال بهمنشیر وارد آبادان شود، زیرا عبور از این قسمت آسان‌تر از عبور از رودخانه كارون در جنوب خرمشهر بود.
با چنین وضعیتی آبادان در یك محاصره 330 درجه‌ای قرار می‌گرفت و عبور از رودخانه بهمنشیر می‌توانست آن را با خطر جدی روبه‌رو كند.
دشمن می‌پنداشت اگر بتواند از این رودخانه بگذرد، آبادان را برای همیشه از آن خود كرده است.
عراقیها برای تصرف آبادان در هشتم آبان 1359، در منطقه ذوالفقاری روی رودخانه بهمنشیر پل شناور نصب و با عبور دادن قسمتی از نیروهای خود، وارد جزیره آبادان شدند.
از آن جهت منطقه ذوالفقاری را انتخاب كرده بودند كه با استفاده از پوشش نخلستان‌ها بتوانند از دید رزمندگان اسلام دور مانده و به راحتی وارد شهر گردند.
*** طرح عملیات ثامن‌الائمه(ع):
پایدار ماندن سرپل دشمن در شرق كارون تهدید بالقوه خطرناكی برای جزیره آبادان بود زیرا با اشغال جزیره آبادان تمام كرانه شمالی اروندرود در كنترل عراق قرار می‌گرفت و بنادر ماهشهر و امام خمینی(ره) و تاسیسات اقتصادی و دریایی ایران در خور موسی در كنترل مستقیم و غیرمستقیم دولت عراق قرار می‌گرفت.
در برابر چنین رویدادی كشور ایران از بخش كرانه شمال غربی خلیج‌فارس محروم می‌شد و مجبور بود برای استفاده بی‌خطر از آبراه دریایی، تاسیسات اقتصادی و نظامی و بندری منطقه را به بنادر دیگر مانند بندر دیلم، گناوه یا بوشهر تغییر مكان دهد كه این امر مستلزم صرف میلیاردها دلار هزینه و سال‌های متمادی وقت بود.
از آنجا كه وسعت منطقه عملیاتی بالغ بر 130 كیلومتر مربع بود و حوزه دید بسیار وسیعی داشت، امكان اختفای تحركات نظامی در طول روز میسر نبود لذا مقرر شد عملیات در تاریكی شب انجام شود تا دشمن نتواند از نیروهای زرهی خود بهره لازم را ببرد.
سرانجام عملیات ثامن‌الائمه(ع) با هدف انهدام نیروهای دشمن در شرق كارون و تصرف این منطقه، درساعت 1بامداد پنجم مهرماه سال 1360 با رمز مقدس «نصرمن الله و فتح قریب» شروع شد.
این عملیات با همكاری ارتش، سپاه، بسیج و نیروهای ژاندارمری انجام شد و نیروهای عمل كننده در این عملیات بزرگ از «لشكر 77 خراسان» شامل سه‌تیپ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 16 گردان نیروی پیاده در سازمان سه قرارگاه تیپی، «تیپ 37 زرهی شیراز»، «گردان 251 تانك» از «لشكر 16 زرهی»، «گردان 107 ژاندارمری»، «گروه رزمی 291 تانك» بودند و جهاد سازندگی علاوه بر احداث جاده «وحدت» در فروردین 1360، امور مقدماتی عملیاتی را انجام دادند.
نیروهای سپاه اسلام با عبور از میدان‌های مین و تله‌های انفجاری و موانع ایذائی در حالی كه به شدت با آتشبارهای خطوط پشتیبانی حمایت می‌شدند به مواضع دشمن یورش برده و دشمن را سخت غافلگیر كردند. همچنین به سرعت خاكریزهای مقدماتی دشمن تسخیر شد و نیروهای دشمن هدف تعقیب قرار گرفتند.
لشكر زرهی عراق با قدرت تمام درهم كوبیده شده و نیروهای آن تحت تعقیب قرار گرفتند.
با فرار دشمن به غرب كارون، بهترین موضع پدافندی و ضد پاتك نصیب نیروهای ایران شد. پس از دو روز نبرد بی‌امان رزمندگان اسلام، پس مانده‌های ارتش بعثی به غرب كارون فرار كرده و در آنجا زمینگیر شدند.
*** نتایج عملیات ثامن‌الائمه(ع)
این عملیات نتایجی چون خارج شدن قوای دشمن از شهر آبادان، آزادی دو جاده مهم اهواز- آبادان و ماهشهر-آبادان و آزادسازی كامل شرق كارون به وسعت 130 كیلومتر مربع را در پی داشت.
با پیروزی درخشان سپاه اسلام در شكست حصر آبادان، روحیه امید در سرتاسر جبهه‌ها و در میان مردم دمیده شد و سیل خروشان ملت با شادی و شور، بیش از پیش به سوی جبهه‌ها روانه شدند.
عملیات ثامن‌الائمه(ع) به مثابه نقطه عطف و حلقه وصلی برای تغییر استراتژیك جنگ از وضعیت گذشته به وضعیت جدید محسوب می‌شود.
بعد از بركناری بنی‌صدر، برای نخستین بار بود كه نیروهای عمل كننده در این حد گسترده با هم تركیب شده و به نحو شایسته‌ای با یكدیگر همكاری و هماهنگی می‌كردند به طوری كه این اقدام الگوی مناسبی برای ادامه همكاری ارتش و سپاه در عملیات های دیگر شد.
*** نقش ایستادگی و مقاومت مردم آبادان در شكست حصر
به گفته كارشناسان نظامی، پیام اصلی عملیات شكست حصر آبادان، مقاومت و ایستادگی مردم و حسن ظن به وعده‌های صدق الهی است، در این صورت است كه می‌توان در برابر همه قدرت‌های بزرگ دنیا ایستاد و سرخم نكرد و حتی ذره‌ای از منافع ملی و دینی عدول نكرد.
به همین دلیل است كه رهبر انقلاب شكست یك ملت را زمانی می‌دانند كه به این نقطه برسند كه تصور كنند كاری نمی‌توانند انجام دهند.
مدافعان شهر و افرادی كه از آن روزها خاطره دارند نیز، از نقش پر رنگ مردم در دفاع از شهر به عنوان مهمترین عامل سقوط نكردن شهر یاد می كنند.
*** اگر مردم مقاومت نمی كردند، سقوط شهر آبادان قطعی بود
'ثامر چنعانی' جانشین كنونی ناحیه مقاومت سپاه آبادان و از مدافعان شهر، دفاع مردمی از شهر را اینگونه روایت می كند:وقتی دشمن از خرمشهر وارد كشور شد، همه مردم به ویژه مردم آبادان احساس وظیفه كردند.
شهروندان غیرنظامی آبادان در آن روزها برای دفاع از شهر، صبح های زود با موتورسیكلت یا حتی دوچرخه به خرمشهر یا شلمچه رفته از شهر دفاع می كردند و شب بازمی گشتند.
علاوه بر نیروهای نظامی و انتظامی، نیروهای غیرنظامی نیز به اشغال خاك كشور از سوی دشمن حساس بودند.
91 مهرماه 59 عراقی ها از كارون رد شدند و یكی از مهم ترین اهدافشان تصرف كامل ابادان بود كه اگر آبادان تصرف می شد، جریان جنگ كاملا به نفع دشمن بعثی عوض می شد.
19 مهرماه نیروهای بعثی تعداد زیادی از شهروندان غیرنظامی را در جاده ابادان به ماهشهر شهید كرده یا به اسارت بردند.
در دوران محاصره آبادان، اگرچه شهر كاملا در محاصره دشمن بود، ولی مردم شهر را رها نكردند، در ان زندگی می كردند و امور روزانه مردم در شهر انجام می شد، دانش آموزان به مدرسه می رفتند و شهر تعطیل نشد.
مردم آبادان تجربه سقوط خرمشهر را دیده بودند، شهر را دوست داشتند و نمی خواستند تجربه تلخ سقوط خرمشهر برای آبادان نیز تكرار شود.
نقش پررنگ حضور آیت الله جمی امام جمعه فقید آبادان كه شهر را در دوران جنگ ترك نكرد، غیرت و حمیت مردم، ایمان قوی و علاقه مردم به شهر باعث شد كه شهر با وجود حدود یكسال محاصره سقوط نكرده و با تلاش نیروها، حصر آن با شكست مواجه شود.
*** نقش مردم در پشتیبانی جنگ بی بدیل بود
ناخدا ناخدا یكم تكاور اسماعیل بنیادی كه در عملیات آزادسازی خرمشهر به درجه جانبازی نائل شده است در این خصوص نقش مقاومت مردم در دوران دفاع مقدس به ویژه شكست حصر آبادان می گوید:مردم در ابتدای جنگ تحمیلی آموزش خاص نظامی برای دفاع از شهر ندیده بودند، لذا خود با همكاری نیروهای ارتش، وظیفه آموزش نیروهای مردمی علاقه مند به حضور در جبهه را بر عهده گرفته و در دفاع از شهر نقش آفرینی كردند.
در این عرصه، نقش مردم در پشتیبانی جنگ را نمی توان نادیده گرفت، مردم به ویژه زنانی كه در شهر ماندند و برای مدافعان شهر نان می پختند.
بسیاری از این نقش ها به دست فراموشی سپرده یا نادیده گرفته شدند، مردم غیرنظامی كه مثلا در گروه های تداركات، آموزش و تامین غذا نقش آفرینی كردند.
***
حسن بنادری از فرماندهان مدافع شهر می گوید:بامداد نهم آبان ماه چنـد گردان تكاور و نیز نیروهای مكانیزه بعثی مجهز به توپ106 و موشكهای مالیوتكا و مسلس لهای سنگین نخستین نیروهای عراقی بودند كه از پل عبور كردند.
در این بین مردی به نام دریاقلی سـورانی كه در نزدیكی آن منطقه زندگی می كرد از هجوم نیروهای دشمن مطلع می شود و بلافاصله نیروهای مـردمی مسجد حضرت رسول اكرم ذوالفقاری را در جریان حمله عراقی ها قرار می دهد و به سوی مقر سپاه در مركز شهر حركت می كند.
وی در طول مسیر مردم را در جریان حمله نیرهای بعثی و ورود آنان به شهر خبرمی دهد و مردم نیز به سرعت به مقابله با نیروهای عراقی می شتابند.
در واقع قبل از رسیدن نیروهی نظامی٬ مردم بـه شدت بـا نیـروهای عراقی در گیر می شوند.
وی می افزاید:وقتی دریاقلی به مقر سپاه رسید من را از آمدن عراقیها آگاه كرد و ما نیز به نیروهای دیگر موجود در شهرآمدن عراقیها را خبر دادیم، نیروهای مدافع وقتی به ذوالفقاری رسیدند كه عراقی ها تا پاسگاهی كه سر راه آبادان ـ خسروآباد بود٬ پیشروی كرده بودند.
6125
خبرنگار و دبیر:سیدبهادر حسینی
آبادان - ایرنا - جزیره آبادان واقع در دورترین منطقه جنوب غربی ایران قرار دارد كه از جنوب، آب های گرم خلیج فارس و از شمال و مشرق رودخانه های كارون و بهمنشیر و از غرب، اروندرود آن را در برگرفته اند. اروند رود به عنوان تنها رودخانه قابل كشتیرانی در ایران، آبادان را از عراق جدا می كند و تاریخ آبادان با تاریخ صنعت كشور به ویژه پالایشگاه آن گره خورده است.
