خواجه شمس الدین محمد شیرازی مشهور به حافظ و لسان الغیب در 727 هجری قمری در شیراز دیده به جهان گشود و در سال های بعد به فراگیری علوم در مكتب خانه مشغول شد و توانست با هوش سرشار خویش از محضر علمای بزرگ آن دیار بهره مند شود.
وی با مطالعه كتاب های بزرگان آن زمان چون «كشاف زمخشری، مطالع الانظار قاضی بیضاوی و مفتاح العلوم سكاكی» دانش خویش را پربارتر از پیش ساخت و در كنار آن با حفظ قرآن كریم، لقب حافظ را به دست آورد. او نزد «شاه شیخ جمال الدین ابواسحاق اینجو» به مقام والایی دست پیدا كرده بود و این امیر دانشمند و ادب دوست در دوره حكمرانی خود در عمرانی و آبادانی فارس و آسایش و امنیت مردم این ایالت به ویژه شیراز كوشید اما پس از آن، «امیر مبارزه الدین» از سلسله آل مظفر بر آل اینجو چیره شد و حكومتی مبتنی بر ظلم و ستم و سخت گیری در سراسر ایالت فارس حكمفرما كرد.
هیچ یك از این رویدادها نتوانستند در مسیر دستیابی این شاعر به آینده ای درخشان خللی وارد سازند و اینگونه نام او در دورترین شهرهاي ایران و حتي در میان پارسي گویان كشورهاي دیگر نیز شهرت یافت.
حافظ شیرازی آشنا به علوم ادبی و شرعی بود و از دقایق حكمی و حقایق عرفانی آگاهی داشت. استعداد بسیار وی در آمیختن مضمون های ادبی و آوردن صنایع گوناگون بیانی در غزل، او را سرآمد شاعران زبان فارسی كرد.
دیوان حافظ در بردارنده غزلیات، چند قصیده، قطعه، رباعی و 2 مثنوی كوتاه با نام های «آهوی وحشی و ساقی نامه» است. وی با توانایی بالای خود توانست داستان های قرآنی را با اشاره های زیبا در سروده های خویش بازگو كند.
سرانجام این شاعر بلند آوازه در 792 هجری قمری چشم از جهان فرو بست و در گلگشت مصلی كه منطقه ای زیبا و با صفا بود و علاقه بسیاری به آن داشت به خاك سپرده شد.
هر ساله در20 مهر ماه، مراسم بزرگداشت حافظ در محل آرامگاه او با حضور پژوهشگران ایرانی و خارجی برگزار می‌شود تا اینگونه تلاش وی در راه اعتلای زبان و ادب فارسی ارج نهاد شود.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت بزرگداشت حافظ با «فاطمه راكعی» شاعر و مدیر‌عامل انجمن شاعران ایران به گفت و گو پرداخته است.
- در ادامه متن گفت و گوی ایرنا را می خوانیم:
**ایرنا: حافظ شیرازی گشاینده راهی نو در شعر فارسی به شمار می رود، نوع بیان و سروده های این شاعر را چگونه ارزیابی می كنید؟
راكعی از حافظ به عنوان یكی از بزرگترین شاعران كلاسیك ایران نام برد و گفت: زبان شعری او بسیار زیبا و دارای فنون ارزشمندی است و تمامی مردم آن را درك می كنند و به راحتی می توانند با آن ارتباط برقرار كنند. از این رو شعرهای حافظ هم از نظر شاعران و شعرشناسان به عنوان یك اثر هنری تحسین می شود و هم برای عموم افراد كه تخصص چندانی در شعر و شاعری ندارند، قابل فهم و ارزشمند است و به همین دلیل لقب «لسان الغیب» شایسته این شاعر فارسی سرا به شمار می رود.
**ایرنا: چه عامل هایی سبب ماندگاری شعر حافظ شده است و شعرهای او چگونه با مخاطب ارتباط برقرار می كند؟
مدیر‌عامل انجمن شاعران ایران درباره ماندگاری شعرهای حافظ اظهار داشت: دلیل جاودانی یك اثر ادبی این است كه هم مردم از آن استفاده كنند و هم توجه متخصصان آن حوزه خاص را به خود جلب كند كه شعرهای حافظ این ویژگی را به طور كامل دارد. بیشتر مردم سروده های او را متوجه می شوند و اثرهای این ادیب در دوره های زمانی مختلف به خوبی با افراد ارتباط برقرار كرده و همدلی و همزبانی با آنها سبب شده است تا به شعرهای حافظ تفأل بزنند.
پس از قرآن كریم در میان خانواده های ایرانی، بیشترین كتابی كه وجود دارد، دیوان حافظ است زیرا مردم با آن انس دارند و به آن در لحظه های گوناگون پناه می برند و به آسانی با این دیوان ارتباط برقرار می كنند. شعرهای او به دلیل چند وجهی و چند معنایی بودن، ظرفیتی دارد كه هر فردی می تواند برداشت خود را از شعر وی داشته باشد در واقع سروده های حافظ با مخاطبان خود سخن می گوید و همه آن را درك و با آن زندگی می كنند، این موارد همگی راز ماندگاری سروده های این شاعر توانمند است.
***ایرنا: محور غزل های حافظ و زمینه های شعری او بر چه پایه ای قرار دارد؟
این شاعر با بیان آن كه غزل های حافظ بیشتر بر سه محور عاشقانه، عرفانی و نقد اجتماعی متكی است، یادآور شد: عشق در شعرهای كلاسیك فارسی به ویژه سروده حافظ نقش مهمی دارد و از آن گاهی تعبیرهای عرفانی و زمانی تعبیرهای عاشقانه می شود. همین امر نیز باعث شده تا فعالان حوزه عرفان و افراد علاقه مند به شعرهای عاشقانه، از شعرهای او استقبال كنند.
راكعی درباره مضمون های شعری حافظ اظهار كرد: سروده های این شاعر شامل مضمون های اجتماعی و سیاسی نیز است زیرا او در شعرهای خود به نقد ریا و دو رنگی می پردازد و از طرفی شجاعت ها را ستایش می كند، به همین دلیل افرادی كه زمینه های فكری اجتماعی و سیاسی دارند به شعرهای وی علاقه مند می شوند. به تعبیری باید گفت، شعرهای حافظ از نظر فرم و معنا توانسته است در سده های متمادی، ماندگار و پایدار بماند.
**ایرنا: تاثیرپذیری شعر حافظ از قرآن را چگونه ارزیابی می كنید؟
مدیر‌عامل انجمن شاعران ایران گفت: از جمله عوامل ماندگاری شعر این شاعر غزلسرا، اشراف كامل او بر معنا و روایت های مختلف قرآن است. حافظ به این كتاب آسمانی و معنای روشن و محكم آن احاطه داشت و در تمام سروده های او تدبر در معنا و تأثیرپذیری از قرآن مشاهده می شود، این شاعر پارسی گو همواره از آیه های آن استفاده می كرد و سخنان پروردگار را در شعرهای خود به خوبی انعكاس داده است.
بعضی از شعرها از نظر شعرشناسان به لحاظ بهره گیری از عوامل مختلف جوهری، اثر خوبی به شمار می روند اما مخاطبان محدود و كوچكی دارند. ویژگی خاص شعر حافظ این محسوب می شود كه با وجود دیدگاه مثبت صاحب نظران و منتقدان به آن در طول زمان ها با مخاطبان مختلف در سطح گسترده ارتباط برقرار كرده است.
**ایرنا: چه عاملی سبب می شود تا یك شاعر نسبت به دیگر شاعران برتری داشته باشد؟
این شاعر در ارتباط با مقایسه حافظ با دیگران شاعران پارسی گو تصریح كرد: در ادبیات ایران نباید شاعران فارسی گو را با یكدیگر در مقام قیاس قرار داد زیرا هر یك از شاعران به نوعی در ادبیات این مرزو بوم تاثیرگذار بوده اند. حافظ یكی از شاعران بزرگ و از افتخارهای شعر و ادب فارسی به حساب می آید و در كنار او می توان از شاعران برجسته ای همچون «مولوی، فردوسی، سعدی و ...» نام برد كه هر كدام از آنها در شعر كلاسیك دارای جایگاه و سبك ویژه ای هستند. در واقع برخی به شعر حافظ عشق می ورزند و با آن زندگی می كنند به همان نسبت هم، افرادی با شعر شاعران دیگر انس و الفت دارند و حتی ممكن است غافل از غزل های حافظ نیز نباشند.
تاثیر گذاری، حرف نخست را در شعرهای كلاسیك، نو و سپید، می زند، پس باید دید كه كدام شاعر بهتر می تواند تاثیر معنوی و زیبایی شناختی را در قشر وسیعی از جامعه شعر دوست و شعر شناس ایجاد كند. به همین دلیل شاعرانی مانند حافظ كه توانسته اند در میان تعداد زیادی از افراد جامعه معاصر و بعد از خود تاثیرگذار باشند به عنوان قله شعر و ادب فارسی شناخته شده اند و این اثرگذاری به دلیل سروده های ناب آنها و برتری شعری از لحاظ فرم و محتوا نسبت به شعر شاعران دیگر است.
شعر چنین شاعرانی به صورت عموم مسایل عرفانی، اخلاقی و اجتماعی با تامل های قوی درباره عشق، زندگی، مرگ، فتوت و ... را در بردارد و بدین ترتیب دلیل ماندگاری سروده های آنها این بوده كه این نوع موضوع ها در شعرهایشان فراوان مشاهده می شود كه اموری جهانی و فراتر از زمان و مكان هستند.
**ایرنا: شاعران معاصر چگونه می توانند به خلق اثرهای ماندگار مانند آثار حافظ بپردازند؟
راكعی درباره خلق آثار مانا به وسیله شاعران معاصر گفت: یك شاعر خوب در هر زمان باید بكوشد، اثرهایی همچون سروده های حافظ خلق كند تا اینگونه برای جامعه و مردم جاودانه شود كه این امر با تلاش و كوشش قابل دست یافتن است. شاعران جوان بایستی با مطالعه جدی و مستمر شعرهای كلاسیك فارسی، معاصر و ادبیات جهان به پیشرفت در زمینه شعر و ادبیات برسند و باید آثار شاعرانی همچون حافظ، مولوی، سعدی و ... را مطالعه كنند تا با زبان و سبك خود به همراه آموخته هایی كه از این آثار به دست می آورند، اثرهایی همچون آنان در حوزه ادبیات فارسی بیافرینند.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
**پژوهشم**9370**2002**9131
تهران- ایرنا- حافظ شیرازی از شاعران نیك سرشت ادبیات فارسی محسوب می شود كه با الهام از كلام پروردگار و با بیان شیوای خود، آثاری گرانمایه خلق كرد و با غزل هایی سرشار از عشق و عرفان به تعبیری تازه از عالم هستی دست یافت و اینگونه جهانی را شیفته سروده های پرنغز خویش ساخت.
