نگاهی دوباره به «خروش بحر» با صدای علیرضا افتخاری

به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، آلبوم «خروش بحر»، اثری است در گونه موسیقی دستگاهی ایران كه كوشیده با زبان ردیف موسیقی اصیل ایرانی قطعه هایی را در رثای حضرت سیدالشهدا(ع) و وصف حماسه تا ابد جاویدان آن حضرت و یاران باوفایشان به مخاطبان تقدیم كند.
آهنگساز آلبوم «خروش بحر»، فردین كریم خاوری است كه قطعه های این آلبوم را برای صدای خواننده نامدار موسیقی ایران، علیرضا افتخاری، ساخته و تنظیم كرده است. این آلبوم هم زمان با ماه محرم، در سال 1386 در بازار موسیقی ایران منتشر شد.
«خروش بحر» اثری است به تمامی «سنتی»؛ كه این سنت را هم می توان در آهنگسازی آهنگ های آن دید، هم در سازبندی اش و هم در انتخاب شعرهای آن.
این آلبوم دارای پنج تصنیف، یك آواز و دو قطعه ی بی كلام است كه شعر هر پنج تصنیف آن از میان شعرهای ادبیات كهن ایران انتخاب شده است؛ سه شعر از محتشم كاشانیِ صاحب «دوازده بندِ» معروف (باز این چه شورش است كه در خلق عالم است)، یك شعر از سعدی و یك شعر هم از مهجور اصفهانی.
آهنگساز در نخستین قطعه آلبوم «خروش بحر» كه در شور كار شده، این غزل عاشقانه سعدی را دستمایه سوگنامه خویش قرار داده است: «ای ساربان آهسته ران، كآرام جانم می رود / و آن دل كه با خود داشتم، با دلستانم می رود...».
در این قطعه، كریم خاوری با تأكید بر غم نهفته در این غزل كه برآمده از هجرانِ معشوق است، غزل زیبای سعدی را به تصویری پرسوز از هجران غریبانه قافله سالار كاروان شهیدان كربلا بدل كرده است.
تنها آواز آلبوم «خروش بحر»، اثری است در مایه دشتی: «گُلی گم كرده ام، می جویم او را / به هر گل می رسم می بویم او را...». در این آواز پر سوز و گداز، فردین لاهور پور با نوای نی خود جواب آواز علیرضا افتخاری را داده است. نكته ای كه باید درباره این آواز اشاره كرد، این است كه این قطعه به دلیلی نامعلوم تنها در كاستِ آلبوم «خروش بحر» منتشر شد و در سی دی آن، این آواز وجود ندارد اما به هر روی این آواز در فضای مجازی در دسترس علاقه مندان است.
دیگر تصنیف آلبوم «خروش بحر»، كه «سرو خدا» نام دارد و در مایه شور و دشتی است، با این مطلع آغاز می شود: «خبر از رفتن آن سرو روانم مدهید / بی خودم من، خبر از رفتن جانم مدهید...».
این تصنیف نیز به مانند تصنیف نخستِ آلبوم، اثری است در سوگ واقعه جانسوز كربلا و چه بسا در رثای یلِ سروقامت دشت تفتیده كربلا، حضرت اباالفضل العباس (ع)، ساخته شده باشد.
به جز این دو تصنیف، تصنیف های «فراق» و «وداع» نیز كه اولی در افشاری ساخته شده و دومی در چهارگاه و بیداد، نیز بانگ ماتم و عزا و فراق را سر می دهند، اما تصنیف «خروش بحر» كه در چهارگاه ساخته و خوانده شده است، افزون بر اندوه و ماتم، گوشه ای از شور و حماسه عاشورا و عاشوراییان را نیز با سوگ مصیبت كربلا همراه دارد.
در این قطعه كه بر اساس مثنوی مولانا محتشم كاشانی ساخته شده، گویی بُغضی سرشار از دلیری و رشادت نهفته كه با نوایی حزین و به ماتم نشسته می خواهد عظمت حماسه ی عاشورا و داغ جانكاه مصیبت آن را با هم فریاد بزند؛ و اوج این حالت آنجا است كه علیرضا افتخاری به زیبایی و استادانه بُغض خویش، كریم خاوریِ آهنگساز، محتشمِ شاعر و همه دوستداران حضرت حسین (ع) را فریاد می زند كه:
«خروش بحر از گردون گذشته / سرشك ابر از جیحون گذشته
تو نیز ای دل چو ابر نوبهاری / ببار از دیده هر اشكی كه داری...».
افزون بر این پنج تصنیف و یك آواز، آلبوم «خروش بحر» دو قطعه بی كلام بسیار زیبا نیز دارد؛ یكی كه در چهارگاه و بیداد ساخته شده و «بر بال ملائك» نام دارد و دیگری كه با عنوان «كیمیاگران» در شور و دشتی پدید آمده و با زخمه های سه تارِ كریم خاوری می كوشد مخاطب را به اندیشه در عظمت آنچه در عاشورای سال 61 هجری رقم خورد، وا دارد.

** عشق به امام حسین(ع) اولین انگیزه ام بود
علیرضا افتخاری چند سال پس از انتشار آلبوم «خروش بحر»، در گفت وگویی از علاقه مندی خود به تولید آلبومی در رثای حضرت اباعبدالله الحسین (ع) سخن گفته بود. این خواننده خوش نوای موسیقی ایرانی در این باره گفته بود: آلبوم «خروش بحر» سال 86 به همت دوستان مركز موسیقی حوزه ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی منتشر شد و با توجه به حال و هوای موسیقایی آن سال ها، تجربه متفاوتی برایم بود. كما اینكه تا آن زمان هنوز آلبوم و یا اثری را درباره واقعه كربلا تولید نكرده و علاقه مند بودم زمانی فرا برسد كه بتوانم كار ارزشمندی را در شأن حضرت امام حسین (ع) به مخاطبان موسیقی عرضه كنم.
این استاد آواز ایران در آن گفت وگو همچنین گفته بود: وقتی از من برای حضور در این آلبوم دعوت شد، به طور حتم علاقه مندی به محضر اهل بیت (ع) و حضرت سید الشهدا (ع) اولین انگیزه ی من برای حضور در آلبوم بود؛ به همین دلیل تمام تلاش خود را انجام دادم كه به سهم خودم كاری كنم كه هم خودم برای حضور در آن لذت ببرم و هم شنونده با كار متفاوتی روبه رو شود.

** نوازندگان نام آشنای «خروش بحر»
آلبوم «خروش بحر» به همت مركز موسیقی حوزه هنری و به مدیریت رضا مهدوی تولید شده است. در این اثر، نوازندگان نام آشنایی هنرنمایی كرده اند، بدین ترتیب كه مسعود آرامش مقدم سنتور نواخته، فردین لاهورپور، نی زده، شروین مهاجر كمانچه و كمانچه ی آلتو كشیده و پریچهر خواچه مضراب بر سیم های قانون زده است.
در كنار این هنرمندان، سهیل سان احمدی نوازنده تارباس بوده، كاووس صابونی و محمد برزین سه تار باس نواخته اند، مهرداد كریم خاوری دف، دمام، دهل، تاس، طبل بزرگ و سنج زده؛ و فردین كریم خاوری نیز افزون بر آهنگسازی و تنظیمِ آلبوم، نوازندگی سه تار را نیز عهده دار بوده است.
فراهنگ ** 3067 ** 1071 ** خبرنگار: امیرحسین دولتشاهی ** انتشار دهنده: امید غیاثوند