مناطق حفاظت شده استان مركزی ذخایر غنی از تنوع زیستی

به گزارش ایرنا، استان مركزی با وسعت 29 هزار متر مربع در محل زاویه برخورد دو رشته كوه البرز و زاگرس واقع شده كه 25 درصد وسعت آن دشت و بقیه نواحی كوهستانی و كوهپایه ای است.
درحال حاضر 12.25 صدم درصد از مساحت استان مركزی در قالب 11 منطقه تحت مدیریت زیست محیطی به ثبت رسیده كه این مناطق در قالب اثر طبیعی ملی، پناهگاه های حیات وحش، مناطق حفاظت شده و مناطق شكار ممنوع است.
مناطق تحت مدیریت استان مركزی به دلیل دارا بودن تنوع زیستی غنی مانند پازن كه نماد تنوع زیستی این استان است و مشاهده گونه های با ارزش پلنگ در 70 قله، سیاه گوش در منطقه خرقان و گربه وحشی در راسوند در زمره با ارزش ترین مناطق زیستی ایران است.
به گزارش ایرنا، بر اساس اطلاعات اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN)، پانزده گونه جانوری ایران در معرض انقراض شدید قرار دارد كه دو گونه آن شامل كركس و خروس كولی اجتماعی در زیستگاه های استان مركزی است.
در این لیست، 20 گونه جانوری ایران نیز در معرض خطر انقراض است كه گونه های پرنده سسك، بالابان، كركس مصری، پلنگ، شگ ماهی و دوكفه ای رودخانه ای صدف ضخیم در استان مركزی است.
از 69 گونه جانوری و یك گونه گیاهی آسیب پذیر ایران نیز زیستگاه 12 گونه جانوری در استان مركزی است.
سه گونه گیاهی موسیر، آنقوزه و بادرنجویه نیز در استان مركزی در معرض انقراض قرار دارد كه تدابیر حفاظتی ویژه برای آن ها اعمال شده است.

***منطقه حفاظت شده 70 قله اراك
به گزارش ایرنا، یكی از قدیمی ترین مناطق حفاظت شده ایران و استان مركزی منطقه حفاظت شده 70 قله اراك است كه به گواه آثار تاریخی به مانده، سابقه تاریخی 400 ساله در حفاظت از منابع زیستی را در پیشینه خود دارد اما ،حفاظت این منطقه به طور رسمی و اصولی از سال 1349 و همزمان با ایجاد تشكیلات اداری سازمان حفاظت محیط زیست آغاز شده است.
منطقه حفاظت شده 70 قله اراك در 25 كیلومتری شرق اراك، 15 كیلومتری شمال غربی محلات، 30 كیلومتری شمال خمین و 35 كیلومتری غربی دلیجان واقع شده كه دارای 97 هزار و 437 هكتار وسعت است و مسیر امتداد و گسترش آن شمال غربی به جنوب شرقی است.
نزدیكی منطقه حفاظت شده 70 قله به مركز استان و قرار گرفتن آن در مسیر بزرگراه اراك - تهران، موقعیت استثنایی به این منطقه داده است.
به گزارش ایرنا، یك پنجم مساحت منطقه حفاظت شده 70 قله به عنوان منطقه امن در نظر گرفته شده كه شامل 2 محدوده شمالی و جنوبی است كه محدوده شمالی در برگیرنده بخش های عمده ارتفاعات 70 قله و دره های سیبك و چكاب است و محدوده امن جنوبی شامل ارتفاعات ازنا، لته در و سله بهر است كه زیستگاه ییلاقی و مهاجرت منطقه ای حیات وحش است.
منطقه 70 قله دارای پیكره ای كوهستانی است كه در گسترده ای از تپه ماهورها و دشت ها قرار گرفته است و به دلیل ویژگی های خاص توپوگرافی، تنوع گیاهی و جانوری از قدیم جزء شكارگاه های مشهور ایران محسوب می شد و بسیار مورد توجه بوده است.
به گزارش ایرنا، حدود 62 كتیبه از دوران قاجاریه در كوه های 70 قله حك شده كه همه نشان از وفور حیات وحش و سرسبزی منطقه دارند.
رشته كوه 70 قله كه بلندترین قله آن با ارتفاع 2686 متر در جهت شمال غربی - جنوب شرقی امتداد دارد، مهمترین رشته كوه این منطقه است و كوه برف شاه با ارتفاع 3000 متر بلندترین قله منطقه است.
دره چكاب از بارزترین زیستگاه های این منطقه است كه در انتهای آن چشمه دایمی وجود دارد كه آب آبشخورهای حیات وحش را تامین می كند، انتهای دره دارای پوشش گیاهی غنی و درختان كهنسال است.
به گزارش ایرنا، از دیگر دره های مشهور منطقه دره سیبك و لته در است كه به دلیل در برداشتن چشم اندازهای زیبا، چشمه، آبشخور و آب و هوای مناسب از زیستگاه های ارزشمند منطقه است.
به گزارش ایرنا، پایین ترین نقطه منطقه دشت شمالی با ارتفاع 1677 متر است، اقلیم منطقه نیمه خشك سرد است و از نظر منابع آبی همواره با كمبود مواجه است و تمام آبراهه ها فصلی هستند و هیچ آبی از حوزه های مجاور به آن وارد نمی شود.
در منطقه حفاظت شده 70 قله 205 گونه از گیاهان نهان دانه متعلق به 41تیره شناسایی شده و بیشترین تنوع گیاهی منطقه را به ترتیب تیره های كاسنی، نعناع، شب بو، گندمیان، چتریان، پروانه آسا، میخك، گاوزبان، لاله، میمون و آلاله به خود اختصاص داده است.
به گزارش ایرنا، در منطقه 70 قله اراك به دلیل نداشتن آب جاری، ماهی و سایر آبزیان وجود ندارد، دوزیستان منطقه در نواحی مجاور اراضی كشاوری زندگی می كنند.
اقلیم خشك و پوشش گیاهی بوته ای منطقه، محیط مناسبی برای زندگی انواع خزندگان از جمله انواعی از سوسمارها، لاك پشت و مارهای سمی و غیرسمی است.
به گزارش ایرنا، 71 گونه پرنده از 26 خانواده كه اغلب پرندگان دانه خوار، حشره خوار و شكاری هستند در منطقه زندگی می كنند كه از آن جمله می توان به انواع عقاب، كركس، سارگپه و گنجشك سانان اشاره كرد.
70 قله زیستگاه ارزشمند و مناسبی برای پستانداران بزرگ ایران است كه در مناطق استپی مركزی ایران دیده می شوند، گوشت خواران منطقه شامل پلنگ، گرگ، روباه، شغال، كفتار، اوردك و گربه وحشی و علف خواران كل و بز، قوچ و میش، گراز و آهو است.
آهوان منطقه 70 قله بین این منطقه و پناهگاه حیات وحش موته در رفت و آمد هستند، البته تعداد آنها در سال های گذشته بسیار كاهش یافته است.
در مردادماه سال 95 دوربین های تله ای نصب شده، برای نخستین بار در طول تاریخ حیات این منطقه موفق به ثبت تصاویری از پلنگ شدند.
در 14 خردادماه سال 94، نخستین گزارش مبنی بیماری طاعون نشخواركنندگان كوچك (PPR) در منطقه 70 قله گزارش شد و تا مهار این بیماری 450 راس كل و بز تلف شدند كه این بیماری موجب دل آزردگی دوستداران محیط زیست و كاهش جمعیت پستانداران این منطقه شد.
به گزارش ایرنا، اداره كل محیط زیست استان مركزی هر سال پستانداران مناطق حفاظت شده را در فصل پاییز سرشماری می كند و این سرشماری در 29 و 30 مهرماه در منطقه 70 قله اراك برگزار شد.
در نتایج به دست آمده از این سرشماری، مشخص شد پستانداران منطقه 70 قله اراك نسبت به مدت مشابه سال گذشته و گذر از بیماری مهلك طاعون نشخواركنندگان كوچك، 30 درصد افزایش یافته است.
در این سرشماری كه در 24 مسیر و با پوشش 90 درصدی از منطقه صورت گرفت، 483 راس كل و بز و 2367 راس قوچ و میش به ثبت رسیده است در حالیكه در سرشماری پاییز سال گذشته 2200 پستاندار در منطقه به ثبت رسیده بود.

***منطقه حفاظت شده الوند در خمین
منطقه حفاظت شده الوند خمین به وسعت 8618 هكتار در 20 كیلومتری غرب شهرستان خمین و 30 كیلومتری جنوب شرقی شهرستان شازند واقع شده است كه دارای اقلیمی كوهستانی با كمربندهای ارتفاعی متفاوت، كوه ها و تپه ماهورهای بلند و دره های متعدد است كه به لحاظ تنوع زیستی جایگاه ویژه ای دارد.
تنوع زیستی موجود در منطقه الوند در هیچ نقطه دیگری از محدوده های جنوبی استان مركزی تكرار نشده است و این منطقه از نظر آب و هوایی از اقلیم نیمه خشك سرد برخوردار است.
منطقه الوند شهرتان خمین در دی ماه سال 80 به عنوان منطقه شكار ممنوع انتخاب شد و پس از آن در خردادماه سال 81 بر اساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست كشور به عنوان منطقه حفاظت شده تعیین شد.
به گزارش ایرنا، منطقه الوند خمین بیش از 60 گونه پرنده (19 گونه آن حمایت شده و آسیب پذیر هستند) كه شامل 12 درصد پرندگان ایران و 44درصد پرندگان استان مركزی است، را در خود جای داده و بیش از 30 درصد پرندگان این منطقه، پرندگان شكاری حمایت شده هستند.
منطقه الوند از نظر پستانداران نیز غنی است و 8.8 دهم درصد پستانداران كشور را داراست كه از 11 گونه پستاندار این منطقه، 3 گونه حمایت شده است.
وجود پستانداران عمده نظیر كل و بز، قوچ و میش و گرگ، بیانگر اهمیت این منطقه است.
به گزارش ایرنا، شكل رویشی گیاهان منطقه الوند خمین شامل علفی، بوته ای، درختچه ای و درختی است كه در انوع رویشگاه های كهستانی، دشت ها و مراتع آن پراكنش دارند.
تاكنون 9 تیپ گیاهی با 115 گونه كه 20 درصد آن ها اندمیك است در منطقه الوند شناسایی شده است.
به گزراش ایرنا، در استان مركزی یك اثر طبیعی ملی به نام غاز نخجیر در دلیجان، 2 پناهگاه حیات وحش به نام های راسوند در شازند و جاسب در دلیجان، 2 منطقه حفاظت شده بانام های الوند در خمین و 70 قله در اراك و 6 منطقه شكار ممنوع به نام های تالاب میقان در اراك، بازرجان در تفرش، پلنگاب در خنداب، خرقان در زرندیه، چال خاتون در شازند و كلاهه در آشتیان وجود دارد كه به عنوان ذخیره گاه های زیستی تحت مدیریت اداره كل حفاظت محیط زیست این استان محسوب می شوند.
بخشی از مناطق تحت مدیریت استان های مجاور نیز مانند موته اصفهان در جنوب شرقی، پلنگ دره قم در شرق و گلپرآباد و تالاب آق گل همدان در غرب استان مركزی است.
استان مركزی در خاستگاه سوم كشور در حوزه تنوع زیستی قرار دارد و تاكنون 335 گونه جانوری شامل 53 گونه پستاندار، 205 گونه پرنده، 54 گونه خزنده، 20 گونه دوزیست، 19 گونه آبزی و 1336گونه گیاهی در آن شناسایی شده است.
3005/6013/خبرنگار:معصومه صفری** انتشار دهنده:مژگان حیدری*