دستیابی به دنیایی امن در سایه بهره گیری بهینه از علم محقق می شود

پیشرفت جهان كنونی مرهون توسعه علم و فناوری است. مقوله ای كه سبب تحول و دگرگونی در زندگی بشر شد و او را به طرف برخورداری از امنیت و آسایش رهنمون ساخت.
گسترش علم را می توان از دو منظر بررسی كرد؛ نخست، توسعه علم زمینه ساز پیشرفت كشورها می شود و دیگر آنكه در برخی مواقع ارتقای دانش بشر در جهت تولید ابزارهای جنگی به كار می رود كه این امر ناامنی را در جوامع بشری به دنبال دارد و به همین دلیل استفاده صحیح از علم و دانش در میان جهانیان مطرح شد.

امروزه توسعه علوم مختلف در كشورهای جهان، امری اجتناب ناپذیر و پر اهمیت به نظر می رسد به گونه ای كه جامعه جهانی به دنبال كسب اطلاعات و فناوری های نوین با هدف دستیابی به توسعه همه جانبه است اما گاهی كشورها با استفاده نادرست از توانایی های خود در مسیر تهدید و تخریب دیگر جوامع گام بر می دارند؛ موضوعی كه در دو جنگ جهانی اول و دوم خود را نشان داد.

وجود تجربه های جنگی و ضرورت استفاده صلح آمیز از علم باعث شد، جامعه جهانی به دنبال حل این موضوع بر آید. بر این پایه سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد «یونسكو» كه در حوزه‌های علم، فرهنگ و آموزش فعالیت می‌كند، در 1999 میلادی‌ در نشستی كه در بوداپست برگزار شد، 10 نوامبر را به عنوان «روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه» نامگذاری كرد.

هر ساله این روز فرصتی ارزشمند برای جامعه بین المللی فراهم می كند تا درباره صلح و توسعه كه از مهم ترین موضوع های جهان كنونی محسوب می شود، به بحث و تبادل نظر بپردازند. سازمان یونسكو انتظار دارد كه كشورها در یك برنامه بلند‌مدت 10 ‌ساله به مهم‌ترین هدف های مشخص ‌شده دست‌یابند و برای تحقق این امر، هر سال بر یكی از هدف های خود تاكید و كشورها را تشویق می‌كند كه برنامه‌های آموزشی را در راستای تحقق استفاده صلح آمیز از علم طرح ریزی كنند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز علم در خدمت صلح و توسعه با «اكرم قدیمی» رییس انجمن ترویج علم و مدیرگروه ترویج علم مركز تحقیقات سیاست علمی كشور به گفت وگو پرداخت.

- در ادامه متن گفت وگوی ایرنا را می خوانیم:
** ایرنا: كارویژه های علم در زندگی انسان چیست و زندگی بشر چقدر وامدار توسعه علوم و فناوری است؟
*** قدیمی: جهان كنونی را نمی توان بدون حضور علم و فناوری تصور كرد به گونه ای كه اینك با نگاه به هر گوشه از جامعه می توان وجود و تاثیر علم را در زندگی بشر یافت. این مقوله كوچكترین فعالیت تا بزرگترین اقدام های بشر را در بر می گیرد.

** ایرنا: برای آنكه علم در خدمت صلح و توسعه قرار بگیرد، چه اقدام هایی تا كنون از طرف كشورها صورت گرفته است؟
*** قدیمی: در سطح جهانی یونسكو برجسته ترین سازمانی است كه در زمینه استفاده صلح آمیز از علم فعالیت می كند. یكی از اقدام های این نهاد در این زمینه، اهدای جایزه های علمی از جمله «اخلاق در علم، جایزه مشترك یونسكو و اورئال و گالیرمو كانو» محسوب می شود.

** ایرنا: فعالیت های ایران در این زمینه در چه سطحی قرار دارد و چگونه می توان انتظار دستیابی به رفاه،‌ صلح و امنیت را در سایه پیشرفت علم در خدمت توسعه داشت؟
*** قدیمی: در نگاه كلی ترویج علم دغدغه ای جهانی است كه در بیشتر كشورها برای دستیابی به آن تلاش های فراوانی انجام داده اند اما در ایران هنوز فعالیت در این حوزه به صورت رسمی و منسجم انجام نشده است زیرا سازمانی متولی این حوزه كه برای ترویج و گسترش علم تلاش كند، وجود ندارد. البته نهادها و سازمان هایی در این راستا مشغول به فعالیت هستند اما این اقدام ها بیشتر پراكنده اند كه باید این نهادها با تقویت یكدیگر به شبكه ای هدفمند و منسجم در مسیر توسعه علم تبدیل شوند. تنها در این صورت است كه می توان رفاه، صلح و امنیت را برای جامعه به ارمغان آورد.

** ایرنا: انجمن ترویج علم ایران كه به عنوان موسسه ای غیر دولتی در زمینه های علمی، آموزشی و پژوهشی فعالیت می كند، چه اقدام هایی را برای تحقق آرمان صلح و توسعه انجام داده است؟
*** قدیمی: این انجمن برای ثبت این روز در تقویم ملی ایران تلاش های شایان توجهی را انجام داد. انجمن ترویج علم همچنین هفته ای را با نام علم در خدمت صلح و توسعه در نظر گرفته است كه در جریان آن نشست و نمایشگاه هایی برگزار می شود و از نهادهایی كه مقاله های علمی- ترویجی تهیه می كنند دعوت به عمل می آید. از طرف دیگر، «مركز تحقیقات سیاست علمی كشور» نیز از گروه ترویج علم بهره می برد، این نهاد در سال های گذشته بیشتر فعالیت های نظری انجام می داد اما در سال جاری افزون بر مسوولیت پیشین، گردهمایی فعالانه ترویج علم را در 20 آبان با حضور سازمان ها و نهادهایی كه در زمینه ترویج علم فعالیت می كنند، برگزار خواهد كرد.

** ایرنا: دستیابی به صلح و توسعه نیازمند چه بسترها و الزام هایی است؟
*** قدیمی: ترویج علم برای رسیدن به توسعه و صلح به برنامه ریزی بلندمدت نیاز دارد كه با پی ریزی دقیق این برنامه ها می توان به اهداف معین شده دست یافت. در برنامه های دراز مدتی كه اكنون در دست اجرا است، «كمیسیون ملی یونسكو، دفتر منطقه ای یونسكو، حسینیه ارشاد و آموزش و پرورش» همكاری می كنند. از مجموعه اقدام های صورت گرفته می توان گفت، در سال جاری جشنواره دانش آموزی ترویج علم برای دانش آموزان برگزار شد و استقبال كم نظیر آنان را به دنبال داشت. «كم آبی و زكریای رازی» دو موضوع این جشنواره بودند زیرا یونسكو سال 2016 میلادی را به نام زكریای رازی نامگذاری كرده است. دانش آموزان در شش قالب از جمله نقاشی، عكاسی، مقاله پژوهشی و ... آثار خود را ارسال كردند كه كارشناسان در حال انجام دادن مراحل اولیه ثبت آثار هستند. فعالیت دیگری نیز از طرف مركز تحقیقات علمی كشور با عنوان جشنواره ترویج علم در پایان نامه های دانشجویی انجام شد كه این امر نیز یكی از برنامه های هفته ترویج علم خواهد بود. روند گسترش علم در خدمت توسعه امیدواركننده است اما نباید از حجم فعالیت ها در این زمینه كاسته شود.

** انجمن ترویج علم برای هفته علم در خدمت صلح و توسعه چه برنامه هایی در نظر گرفته است؟
*** قدیمی: مراسم گشایش این هفته در 16 آبان برگزار شد. 16 آبان با عنوان علم و زندگی نامگذاری شده است. 17 آبان با عنوان ترویج علم و تاریخ علم،‌ 18 آبان روز علم، جامعه دانشگاه یا درهای باز نام دارد كه برنامه جانبی با عنوان ترویج خواندن، زندگی بهتر در كنار آن برگزار می شود. 19 آبان با عنوان ترویج علم و فناوری های نوین اطلاعاتی- ارتباطی و در نهایت 20 آبان نیز علم در خدمت صلح و توسعه نام دارد كه در پایان این روز جوایز هفدهمین دوره ترویج علم اهدا خواهد شد.

** ایرنا: چقدر زمان نیاز است تا هدف علم در خدمت صلح و توسعه به مرحله اجرایی برسد؟
*** قدیمی: علم اختراع بشر است و برای خدمت به انسان ها شكل گرفت، بنابراین استفاده از آن باید برای رفاه همه مردم جهان باشد نه این كه به نفع گروهی خاص و با هدف آسیب رساندن به دیگران به كار برده شود. استفاده صلح آمیز از علم باید هدف همه كشورها باشد، اكنون چنین تفكری فراگیر شده است و بسیاری از كشورها پیرو آن هستند اما هنوز مشخص نیست كه چقدر زمان می برد تا این برنامه به نتیجه نهایی برسد.

** ایرنا: از 2001 میلادی و نامگذاری چنین روزی دست كم 15 سال می گذرد. این شعار چقدر توانسته است در صحنه عمل بر ایجاد جهانی امن تاثیر گذارد و از دامنه خشونت ها بكاهد؟
*** قدیمی: هركدام از این نامگذاری ها آغاز تلاش برای بهبود وضعیت جامعه جهانی به شمار می رود. با نگاهی به این مقوله خواهید دید كه تنها 15 سال از طرح موضوع گذشته است و همه كشورها همزمان به گروه حامیان این طرح تبدیل نشده اند و به فراخور زمان هر یك از كشورها به صورت جداگانه و با احساس نیاز به جرگه حامیان گسترش علم در خدمت صلح و توسعه پیوسته اند و هنوز هم این روند ادامه دارد. بنابراین نمی توان انتظار داشت، كشورها در یك سطح پیشرفت كنند بلكه همان گونه كه پیش از این اشاره شد این موضوع زمانبر خواهد بود. در مجموع، فعالیت ها در این زمینه به خوبی آغاز شده و این روند امیدوار كننده است.

** ایرنا: از زمان تعیین این روز، حمله آمریكا به افغانستان(در 2001 میلادی) و عراق (2003 میلادی) و در نتیجه بحران های منطقه ای كنونی شكل گرفته است. با توجه به اینكه در منطقه اوج ناامنی و تهدیدهای تروریستی به سر می بریم، علم و فناوری چگونه می تواند به مردم بحران زده كمك كند؟
*** قدیمی: برای دستیابی به این هدف باید نشست هایی منطقه ای و فرامنطقه ای برگزار و در آن به لزوم استفاده صلح آمیز از علم تاكید شود. خاورمیانه از نظر راهبردی، منطقه ای مهم به شمار می رود و باید برای ایجاد امنیت و آرامش در آن با برپایی همایش ها و نشست های گوناگون، كشورها را با صدمه های جبران ناپذیر استفاده منفی از علم آگاه و آنها را به طرف استفاده صلح آمیز از علم هدایت كرد.

** ایرنا: آیا برای نیل به هدف علم در خدمت صلح و توسعه، به ایجاد سازمان ها و نهادهای علمی و فرهنگی تازه ای در جهان و ایران نیاز است؟
*** قدیمی: نهادهای موجود برای رسیدن به این امر كافی به نظر می رسد و در این ارتباط مشكل كمبود نهاد وجود ندارد بلكه موضوع هماهنگ شدن و هم افزایی این سازمان ها است كه بایستی درباره فعالیت هایی كه انجام می دهند، دیگر نهادهای فعال را در این عرصه آگاه كنند.

** ایرنا: این روز در ایران از چه درجه اهمیتی برخوردار است و مسوولان كشور چگونه و با چه برنامه هایی می توانند از فرصت به دست آمده استفاده كنند؟
*** قدیمی: مسوولان باید سطح های مختلف جامعه را برای تحقق آرمان علم در خدمت صلح و توسعه همگام كنند؛ در عرصه سیاستگذاری برای دستیابی به این مهم، اقدام های مثبتی از طرف مسوولان انجام شده است اما هنوز در این حوزه جای پیشرفت وجود دارد. در برنامه ششم توسعه نیز، بندی با عنوان «ارتقاء جایگاه و منزلت علم و عالم در فرهنگ عمومی جامعه با تأكید بر علوم پایه و علوم انسانی» تبیین شده است كه باید در برنامه های گوناگون به آن بیشتر پرداخته شود.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: سیده مریم سیدان** انتشاردهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9368**2002**9131
*ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقاله های اندیشكده ها- پژوهشكده ها- دانشكده ها- مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران وجهان*
Irnaarticle@