به گزارش ایرنا، باوجود آنكه استان یزد از قطب های كشاورزی كشور به شمار می رود و در تولید برخی محصولات حرف اول را می زند اما همیشه با بحرانی به نام كم آبی روبرو بوده، بحرانی كه اندك اندك از حیطه كم آبی به مرز بی آبی نزدیك می شود.
سالانه در 158 هزار و 565 هكتار اراضی قابل كشت استان یزد بیش از یك میلیون 150 تن انواع محصولات كشاورزی و دامی شامل 450 هزار تن محصول زراعی، 240 هزار تن محصول باغی، 382 هزار تن محصولات گلخانه ای و 280 هزار تن محصولات دامی تولید می شود.
این استان در تولید محصول روناس كشور رتبه نخست، در تولید محصولات گلخانه‌‌ای رتبه دوم، در تولید پسته و زعفران رتبه سوم، در تولید انار رتبه چهارم و در تولید زردآلو و قیسی رتبه پنجم كشو، در تولید گوشت كبك و بلدرچین رتبه نخست كشور را دارد و در تولید شیر، گوشت مرغ و تخم‌مرغ نیز به خودكفایی رسیده است .
مقام معظم رهبری در دی ماه سال 1386 در سفر به استان یزد درباره فعالیت و سختكوشی یزدی ها در حوزه كشاورزی فرموده بودند: 'شما در دانشگاه خوبید، در میدان جنگ خوبید، در میدان صنعت خوبید، در میدان كشاورزی هم با وجود خشكی طبیعی این منطقه و این اقلیم، خوبید، یك یزدی چشمه آبی اگر در گوشه‌ای پیدا می كند كه ساعتی به قدر یك سطل كوچك از آن آب می‌آید، همین آب را قدردانی می كند، هدایت می كند؛ با آن یك كشتزار را، یك مزرعه را، یك باغ را به وجود می آورد و از بركات آن، خود و دیگران را برخوردار می كند،اینها خیلی قیمت دارد'.
حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: '50 سال قبل من در عراق باغستان هایی را دیدم بین كربلا و نجف؛ همه مردم عراق - آنهایی كه ما دیدیم – می دانستند اینها كار یزدی هاست، گفتند یزدی ها از ایران آمده‌اند این باغستان های بین كربلا و نجف را در آن منطقه‌ای كه كار و تلاش خیلی معنی ندارد، انجام دادند، هرجا در سرتاسر كشور رفتند، این سختكوشی خودش را نشان داده است؛ سختكوشی همراه با قناعت'.
ایشان در بخش پایانی بیاناتشان تاكید كردند: 'من می دانم مسئله‌ی مهم استان یزد، مسئله آب است'.
در طول چند سال گذشته به دلیل استیلای خشكسالی و خشكیده شدن تعداد قابل توجهی از قنات ها و چاه های استان یزد، این استان حتی برای تامین آب شرب نیز با مشكل مواجه شد و اجرای طرح انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری در دستور كار قرار گرفت ولی به دلیل كاهش بارش برف به عنوان منبع ماندگار آب در كوهرنگ و نیز كاهش بارندگی در سرچشمه ها، مشكلاتی برای انتقال آب به استان های پایین دست چهارمحال وبختیاری مانند اصفهان، خوزستان و یزد ایجاد شد.
برخی در استان چهارمحال وبختیاری معتقدند كه آب انتقالی به استان هایی مانند یزد و اصفهان به جای شرب در بخش صنعت و كشاورزی استفاده می شود، اما بحران آب در استان یزد به مرحله ای رسیده كه بنا بر اعلام مدیر آب منطقه ای این استان اگر آب انتقالی برای مدت یك روز قطع شود، تامین آب شرب استان یزد به چالشی جدی تبدیل خواهد شد.
استان یزد 2 هزار و 630 رشته قنات دارد كه هزار و 466 رشته قنات در شهرستان تفت، 425 رشته در شهرستان مهریز و 190 رشته در شهرستان اردكان و مابقی به ترتیب در شهرستان های اشكذر، بافق، بهاباد، میبد، یزد، مروست، هرات و ابركوه قرار دارد كه تعداد زیادی از این قنات ها در سال های اخیر به دلیل تداوم خشكسالی خشك و نابود شده است.
تعداد بهره بردار مستقیم از قنات های استان 30 هزارو 662 نفر و بیشترین آبدهی قنات ها مربوط به قنات دهنو حسن آباد واقع در شهرستان یزد و قنات تاج آباد در شهرستان خاتم است.
از قنات های فعال استان یزد و سه هزار و 680 حلقه چاه و 387 دهنه چشمه سالانه یكهزار و 150 میلیون متر مكعب آب برداشت می شود كه از این میزان 88.5 درصد در بخش كشاورزی، 8.5 درصد در بخش شرب شهری و روستایی و سه درصد نیز در بخش صنعت مصرف می شود كه در مجموع حدود 20 درصد از منابع آب زیرزمینی استان یزد مربوط به قنات ها و چشمه هاست .
منبع دیگر تغذیه آب این استان چاه های عمیق است كه با پیدایش فناوری حفر چاه های عمیق، مردم یزد نیز به فكر حفاری و استفاده از چاه های ژرف افتادند، استان یزد هم اكنون دارای 500 هزارمتر مكعب مخزن ذخیره، 164 حلقه چاه آب شرب و 20 ایستگاه پمپاژ با ظرفیت 223 متر مكعب در شبانه روز است.
استاندار یزد در مراسم معارفه مدیرعامل آب منطقه ای این استان گفت: در گذشته با سیستم پایدار قنات میزان مصرف با میزان آب موجود متناسب می شد اما امروزه بر اثر حفر چاه های عمیق این سیستم پایدار از بین رفته و جای آن با سیستمی شكننده و ناپایدار عوض شده و اینك قدرت موتور تعیین كننده میزان برداشت آب از اعماق زمین است.
سیدمحمد میرمحمدی افزود : در این شرایط بسیاری از دریاچه ها خشك و خشكسالی به عنوان تهدید جدی برای تمدن كهن مركز ایران مطرح شده و این امر در یزد تا جایی پیش رفت كه در مقطعی، مردم به آبیاری كوزه ای متوسل شدند.
بخش دیگر منبع تغذیه آب استان یزد آب انتقالی است كه به نظر می رسد مطالعات فاز یك انتقال آب از سرچشمه های كارون به این استان در سال 1366 و در زمان استانداری مهندس بیطرف صورت گرفته است.
استاندار یزد در آن زمان در مصاحبه ای با خبرگزاری جمهوری اسلامی از تصویب مبلغ یكصد میلیون ریال اعتبار برای مطالعات فاز یك طرح انتقال آب از سرشاخه های كارون به این استان در بودجه سال 1367 از سوی نمایندگان مجلس خبرداده بود.
بیطرف با بیان اینكه با این مصوبه، انتقال آب به یزد در فهرست پروژه های دولت قرار گرفته، گفته بود: طرح های دیگری همچون انتقال آب از پایانه زاینده رود به استان یزد و انتقال آب از شهرستان تفت و منطقه بهادران نیز در دستور كار قرار دارد.
بنابر این به نظر می رسد بحث انتقال آب استان یزد از دوره سازندگی و با همراهی مجلس دوم در سال پایانی آن كلید خورده است.
با توجه به رشد جمعیت و مهاجرت از سایر استان ها به استان یزد، بحث انتقال آب از خط دوم مطرح شد كه در این خصوص استاندار یزد در نشست خبری اوایل امسال درخصوص خط دوم انتقال آب شرب به استان یزد با بیان اینكه این آب فقط ویژه شرب است گفت: با پیگیری‌های انجام شده موضوع انتقال آب شرب یزد، اصفهان و كرمان دردستور كار شورایعالی آب كشور قرار گرفته و درنیمه دوم فروردین ماه سال 93 شورایعالی آب مصوب كرد 250 میلیون مترمكعب آب در سال به اصفهان و 150 میلیون مترمكعب به یزد و 180 میلیون مترمكعب به كرمان برای شرب اختصاص یابد.
میرمحمدی افزود: انتقال آب از خلیج فارس برای استان‌های كرمان و یزد نیز توسط شركت‌های سنگ آهن چادرملو و گل گهر پیگیری و مطالعات آن انجام و ارزیابی زیست محیطی آن صورت گرفته و عملیات اجرایی آن شروع شده همچنین 400 میلیون دلار درمصوبات سفر رئیس جمهوری به استان یزد برای شتاب به عملیات اجرایی آن مصوب شده است.
نماینده عالی دولت در استان یزد در شورای اداری استان با حضور سخنگوی دولت نیز گفته بود: این استان در زمینه آب شرب با مشكل مواجه است چرا كه 45 درصد آب شرب مردم یزد از آب چاه‌ها و 55 درصد از آب انتقالی تامین می شود كه به دلیل مخلوط شدن آب شرب، كیفیت آب پایین آمده است.
نماینده یزد و اشكذر در مجلس شورای اسلامی هم درباره وضعیت آب آشامیدنی استان در نشستی خبری گفت: آب شرب استان یزد متكی به آبهای انتقالی از حوضه‌های آبریز است و این میزان 64 میلیون مترمكعبی كه سالانه به استان منتقل می‌شود باید ماندگار و پایدار باقی بماند.
سیدابوالفضل موسوی با بیان اینكه باید شورای عالی آب میزان سهمیه آب استان را مشخص كند، ادامه داد: چنانچه این اصل برقرار باشد تبعات ورود افراد مختلف به موضوع سهمیه آب را نخواهیم داشت و تصمیم داریم شورای آب در استان را با حضور بزرگان و نخبگانی از سراسر كشور تقویت كنیم.
وی با تاكید بر نیاز به تدوین برنامه آمایش در استان گفت: برنامه آمایش میزان نیاز استان به آب را مشخص می‌كند و با تنظیم رابطه بین میزان آب مورد نیاز بخش كشاورزی، صنعت، آب شرب و ... مقدار آب مورد نیاز در استان باید در برنامه آمایش وارد شود.
مدیرعامل جدید شركت آب منطقه‌ای استان یزد در مراسم معارفه گفت: متوسط بارش‌ها در سطح جهان 860 میلیمتر است كه این میزان در ایران بر اساس سالنامه بارش كشور 235 میلیمتر و در استان یزد 82 و در برخی سال‌ها 62 میلیمتر بوده كه این آمار گویای بحران آب در این استان است.
محمد مهدی جوادیان‌زاده، یزد را كم‌بارش‌ترین منطقه سكونتگاهی در دنیا دانست و افزود: امیدواریم با اتكا به توان و تجربیات موجود در حوزه آب استان یزد همچنین با تقویت فرهنگ قناعت در مصرف آب، بتوانیم استان یزد را از بحران‌های موجود در حوزه آب نجات دهیم.
درباره وضعیت تامین آب استان یزد مدیرعامل آبفا استان نیز اظهار كرد: آب مورد نیاز استان كه معادل 4 هزار و 595 لیتر بر ثانیه است از 151 حلقه چاه با تولید 2 هزار و 631 لیتر بر ثانیه و آب انتقالی استان كه به طور میانگین یك هزار و 835 لیتر بر ثانیه است، تامین می‌شود و این در حالی است كه در صورت استفاده از تمام توان تولید آب استان به احتساب آب انتقالی، چاه‌های استجاری و كیفیت پایین استان، بازهم این استان برای تامین آب موردنیاز خود با 2 هزار و 898 لیتر بر ثانیه كمبود مواجه است.
علی اسلامی میزان هدررفت آب استان را 18 درصد خواند و گفت: میانگین هدررفت آب كشوری 26 درصد و در كشورهای توسعه یافته 10 درصد است كه هدر رفت آب در یزد 8 درصد كمتر از متوسط كشور است.
وی در خصوص منابع تأمین آب و وضعیت آب شهرستان ها گفت: هم اكنون 10 شهر از مجموع 13 شهر استان یزد از آب انتقالی از نقاط دیگر استفاده می‌كنند چرا كه در برخی از شهرهای استان حتی یك قطره آب قابل شرب نیز وجود ندارد و تنها در شهر یزد در شرایط اوج مصرف و با استفاده از چاه‌های موجود می‌توان تا 50 درصد آب مورد نیاز را از منابع داخلی تأمین كرد.
اسلامی تصریح كرد: با وجودی كه آب مصرفی استان در بخش صنعت و كشاورزی غیرقابل شرب است، اما سرانه مصرفی استان در همه بخشها در استان با توجه به وضعیت منابع آبی برای استان خشكی مانند یزد قابل قبول نیست .
رییس سازمان جهاد كشاورزی استان یزد نیز بر مصرف بالای آب در این حوزه صحه گذاشته و گفت: سالانه 300 میلیون مترمكعب آب در بخش كشاورزی استان اضافه برداشت می شود و این در حالی است كه باتوجه به بحران آبی، ضرورت صرفه جویی و استفاده بهینه از منابع آب دو چندان شده است.
سیدجمال سجادی پور كشت گیاهان كم آبخواه و تجهیز زمین های كشاورزی به سیستم آبیاری نوین را مهمترین راهكار موثر درصرفه جویی آب دربخش كشاورزی بیان كرد و افزود: هشت هزار هكتار از اراضی زیركشت محصولات پر آبخواه استان یزد طی 10 سال اخیر با محصولات كم آبخواه جایگزین شده است.
سجادی پور ادامه داد: محصولات با مصرف كم آب مانند زعفران، كنجد، زیره، ارزن و گیاهان دارویی از جمله كشت های جایگزین هستند كه به تدریج جایگزین كشت های پرآبخواه نظیر گندم، سبزی و صیفی، ذرت و یونجه می شود .
رییس سازمان جهاد كشاورزی استان یزد تصریح كرد: دولت برای اجرای طرح های آبیاری نوین یك هزار و 350 میلیارد ریال كمك بلاعوض به كشاورزان استان یزد اختصاص داده است .
وی بابیان این كه 50 هزار هكتار از اراضی استان یزد قابلیت اجرای آبیاری تحت فشار را دارد، یادآورشد: برای دومین سال سامانه آبیاری تیپ در سطح یكهزار و 200 هكتار از مزارع گندم استان بخاطر بهره وری بیشتر اجراشده است .
سجادی پور بابیان اینكه خشكسالی باعث بیكاری بهره برداران بخش كشاورزی و مهاجرت روستاییان استان شده، تصریح كرد: هم اكنون بخاطر مهاجرت روستاییان، جمعیت روستایی استان به 16درصد رسیده و این زنگ خطری برای این بخش است .
مدیر آب و خاك و امور فنی سازمان جهاد كشاورزی استان یزد با بیان اینكه توسعه روش آبیاری قطره ای از سال 70 در استان آغاز شده گفت: اكنون افزون بر 17 هزار هكتار از زمین های باغی این استان زیرپوشش طرح آبیاری قطره ای قرار دارد.
سیدعلی اصغر مصطفوی بیشترین طرح های اجرا شده این بخش را در شهرستان های خاتم، ابركوه و تفت بیان كرد و افزود: بیشتر باغ های پسته استان زیرپوشش این طرح قرار گرفته است.
وی، میزان كمك دولت برای اجرای طرح های آبیاری تحت فشار را به ازای هر هكتار 65 میلیون ریال اعلام و اضافه كرد: سال گذشته 35 میلیارد ریال برای آبیاری تحت فشار مصوب شده و امسال هم 600 میلیارد ریال برای آبیاری نوین پیش بینی شده است.
مصطفوی با بیان اینكه با اجرای هر هكتار آبیاری تحت فشار در مصرف حدود سه هزار و 500 مترمكعب آب صرفه جویی می شود، ادامه داد: در آبیاری معمولی در هر هكتار 10 هزار مترمكعب آب مصرف می شود .
این مسئول اظهار داشت: مجموع تخلیه سالیانه آب از قنات های استان حدود 170 میلیون متر مكعب در سال (93-92) و متوسط آبدهی هر قنات 2 لیتر در ثانیه برآورد شده و این در حالی است كه در آمار سال 1377 متوسط آبدهی قنوات استان بالغ بر 4 لیتر در ثانیه گزارش شده است.
مصطفوی افزود: قنات ها 20 درصد آب بخش كشاورزی را تأمین و بالغ بر 30 هزار هكتار اراضی زراعی و باغی استان را زیرپوشش دارد.
وی یادآور شد: راندمان آبیاری استان با توجه به سنتی بودن روش های آبیاری حدود 44 درصد و متوسط نیاز خالص آبی الگوی كشت استان نزدیك به 7 هزار متر مكعب در هكتار برآورد شده است.
مسئول سامانه‌های نوین آبیاری جهاد كشاورزی استان یزد كل سطح زیركشت استان یزد را 130 هزار هكتار اعلام و اظهار كرد: برآورد ما این است كه 50 تا 60 درصد از این اراضی، مستعد استقرار سیستم‌های نوین آبیاری هستند و این ظرفیت وجود دارد كه تا سال آینده 40 تا 50 هزار هكتار از این میزان زیرپوشش سامانه‌های نوین آبیاری قرار گیرد.
حمیدرضا درویش‌پور در كارگاه شناخت عوامل موثر در ارتقا و بهبود عملكرد شركت‌های مشاور و مجری سامانه‌های نوین آبیاری استان یزد اظهار كرد: تاكنون 17 هزار هكتار از اراضی كشاورزی استان یزد مجهز به سیستم نوین آبیاری شده است.
مسئول روابط عمومی شركت آب منطقه ای استان یزد نیز درباره وضعیت آب انتقالی به این استان گفت: بر اساس مجوز وزارت نیرو مقرر شده كه سالانه 98 میلیون مترمكعب آب از طریق خط انتقالی به یزد داده شود اما تاكنون هیچ سالی این تخصیص كامل نبوده و به 66 میلیون مترمكعب نیز نرسیده است.
سیدعلیرضا كربلایی اكرمی افزود: در سال گذشته نیز همین حجم آب به استان یزد وارد شده و در طول هشت ماهه امسال حدود 43 میلیون مترمكعب آب از طریق خط انتقالی به كام تشنه مردم یزد رسیده و تنها در بخش شرب استفاده شده و هرگونه استفاده در سایر بخش ها بویژه كشاورزی كذب محض است.
با توجه به اینكه استان یزد رودخانه دائمی ندارد و تنها منبع آبی استان سفره های آب زیرزمینی است اگر به همین شكل از این منابع برداشت شود، افت سطح آب های زیرزمینی افزایش یافته و با هجوم آبهای شور به منابع آب شیرین، نابودی منابع آب شیرین و كشاورزی مركز ایران را شاهد خواهیم بود.
دراستان یزد آب تجدیدپذیر به ازای هرنفر حدود 800 مترمكعب، در ایران یكهزار500 متر مكعب و در دنیا چهار هزار و 500 متر مكعب است ولی میزان استفاده از این آب های تجدیدپذیر یكهزارو 100 مترمكعب است در حالی كه در كشورهایی كه آب فراوانی دارند تنها 30 تا 40 درصد از آب های تجدید پذیر استفاده می شود.
مسئولان استان یزد بارها تاكید كرده اند كه آب انتقالی به استان یزد برای شرب كویرنشینان استفاده می شود.
1968/6197/1352
خبرنگار: محمودرضا رحمانی ** انتشاردهنده: محمدحسین فلاح
@irnayazdd
یزد – ایرنا - استان یزد طی دو دهه گذشته با مهمان ناخوانده ای به نام خشكسالی كه پیامد منفی آن كم آبی و بارش های ناكافی بوده دست و پنجه نرم كرده است .
