روزنامه جام جم در يادداشتي در شماره سه شنبه به قلم مير جلال الدين كزازي استاد دانشگاه، آورده است: اين جشن را از آن روي بدان ناميده‌اند كه جشن زادن مهر بوده است. مهر نامي دگر براي خورشيد است و هم نام دين‌آوري است كه در ايران اشكاني سر برآورد و آييني نو را بنياد نهاد كه اين آيين نه در ايران، كه در قلمرو جهانشاهي روم گسترش يافت. به‌گونه‌اي كه تا پادشاهان روم هم به اين آيين گرويدند.
هنگامي كه آيين ترسايي در روم گسترش يافت، يكي از پادشاهان روم به نام يوليانيوس ديگر بار به آيين مهر بازگشت. از اين روي پدران كليسا او را آپوستاتا ناميدند كه به معني دين باخته يا مرتد است.
آيين مهر يا مهرپرستي يا ميترائيسم با گراميداشت خورشيد پيوندي ژرف داشته است. يادگار و بازتاب اين نمود مهر هنوز در زبان پارسي برجاست و اندك اندك مهر باستاني با خورشيد درآميخت و در باورشناسي مهري، خورشيد، ستارگان و آسمان كاركردي بنيادين دارند.
ما هنوز نمادهاي خورشيدي را بر خوان آييني شب يلدا مي‌بينيم كه يكي از بنيادي‌ترين اين نمادها، انار است كه در رنگ و ريخت يادآور خورشيد است.
ايرانيان مي‌كوشند اين شب را با دميدن خورشيد به شيوه‌هاي گوناگون زنده بدارند كه نشستن بر خوان شب يلدا، يكي از اين آيين‌هاست. در اين شب، ايرانيان خواني آييني مي‌گستردند و هنوز نيز مي‌گسترند تا بر گرد آن بنشينند و اين شب را تا دميدن خورشيد زنده بدارند و به روز برسانند.
اين جشن، جشني مردمي بوده است و مانند ديگر جشن‌هاي ايراني همچون نوروز، سده و مهرگان، جشني دولتي و حكومتي شمرده نمي‌شده است.
آنچه از شب يلدا در سخن پارسي بازتابي گسترده يافته، كاركردي زيبايي‌شناختي است. از آنجا كه اين شب درازترين شب سال است و در پي آن تيره‌ترين شب، نماد بلندي و تيرگي شده است.
سخنوران غزل‌سراي ايراني، زلف يار را كه هم بلند است و هم تيره به اين شب مانند كرده‌اند. يا هر جا كه سخن از درازي و تيرگي است يادي هم از شب يلدا رفته است زيرا اين شب كمابيش نمادي شده است از اين دو ويژگي.
*منبع: روزنامه جام جم،1395،9،30
**گروه اطلاع رساني**1893**9131**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
تهران- ايرنا- آيين يلدا از كهن‌ترين آيين‌ها و جشن‌هاي ايراني است. نامي كه بر اين جشن نهاده شده، يلدا، واژه آرامي به معني زادن است كه با واژه‌هايي مانند ولادت و تولد در زبان تازي هم ريشه است.
