مردمان فرهنگ دوست شهركهن همدان با داشتن فرهنگي غني كه به بيش ازسه هزار سال مي رسد براي برگزاري آيين سنتي شب يلدا در تدارك هستند و بيشتر خانواده هاي گسترده درنقاط مختلف پايتخت تاريخ وتمدن ايران زمين سعي دارند آداب و رسوم اين شب را در حد توان خود به بهترين شكل اجرا كنند تا اين آداب و رسوم نسل به نسل منتقل شود.
برگزاري آيين فال سوزن يكي از آداب و رسوم شهر تاريخي همدان است، برگزاري اين آيين در شب يلدا توسط بيشتر خانواده هاي همداني رواج دارد و بانوان، دختران و پسران جوان و دم بخت علاقه زيادي به برگزاري آن دارند.
در اين آيين يك تكه پارچه تازه آب نديده را به دست دختر بچه نابالغي مي دهند و آن دختر كوچك روي پارچه كه بهتر است رنگ آن قرمز باشد سوزن مي زد و در اين ميان زنان سالمند خانواده از شعرهايي كه از ساليان دور با خود زمزمه مي كردند، مي خوانند و حاضران مجلس پيش از خوانده شدن شعر و با هر بار سوزن زدن در دل نيتي مي كنند و شعر خوانده شده را پاسخي براي نيت خود مي دانند.
زنان همداني معتقد هستند كه هر سوزني كه به آن پارچه توسط دختر بچه زده مي شود در واقع مهر تاييدي براي برآورده شدن آرزوهاي آنان است و آن آرزو را برآورده شده مي دانند.
كارشناس مردم شناسي اداره كل ميراث فرهنگي استان همدان در مورد اين آيين گفت: فال سوزن يكي از آداب و روسوم مردمان اين استان است كه به لحاظ اهميت در سال 93 ثبت ملي شده است.
فريبا نعمتي روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود: اجراي آيين هايي همانند شب يلدا با آداب و رسوم گذشته بيشتر در مناطق روستايي كه از خانواده هاي گسترده تري برخوردار هستند متداول است و اكنون بر پايي همه اين آداب و رسوم همانند گذشته در بين جوانان به دلايل مختلف كمرنگ شده است.
وي مهترين درس آيين شب يلدا را وفاق اجتماعي و خانوادگي عنوان كرد و گفت: در اين شب احترام و تكريم بزرگ ها به عنوان حلقه اتصال بين اعضاي خانواده بسيار مورد توجه است.
وي با بيان اينكه آداب و رسوم شب يلدا همچنان در بيشتر نقاط استان همدان باقي است اما با تكنولوژي روز آميخته شده، ادامه داد: مهره ريزي و شب چله اي براي عروس از ديگر آداب و رسوم مردم همدان در بلندترين شب سال است.
وي به خوراكي هاي شب يلدا در استان همدان اشاره كرد و گفت: آجيل شب يلدا (چله) شامل كشمش، مويز، شاني، تخمه خربزه، هندوانه و كدو و گاهي توت و انجير خشك است كه بانوان باسليقه همداني از روزها قبل آن را در خانه تهيه مي كنند.
وي در ادامه با بيان اينكه براي احياي آداب و رسوم ايراني، ميراث فرهنگي برنامه هاي مختلفي را در نظر گرفته است گفت: قرار است در همه استانها كارشناسان مردم شناسي آداب و رسوم منطقه خود در مورد عيد نوروز را جمع آوري كنند و با همكاري ساير دستگاه ها و بخش خصوصي اين آيين ها براي مردم اجرا شود تا اين فرهنگ و آيين ها حفظ و احيا شود.
وي ادامه داد: اين كار در برخي از استانها آغاز شده و اگر مستمر باشد كودكان و نوجوانان ايران اسلامي بيشتر با اين فرهنگ و آداب و رسوم آشنا مي شوند.
نعمتي احيا و زنده نگه داشتن آيين ها و سنت هاي ايران را در گرو مديريت مناسب، تخصيص اعتبار و استفاده از كارشناسان مرتبط عنوان كرد و گفت: استفاده از ظرفيت رسانه ها و صدا و سيما و گنجاندن اين آيين ها در كتاب هاي درسي دانش آموزان مي تواند راهكار خوبي براي احياي آنها باشد.
مسئول مركز اختر شناسي ابن صلاح همداني نيز در مورد علت علمي پيدايش بلندترين شب سال يلدا گفت: در بين صور فلكي شناخته شده، 12صورت فلكي مهم وجود دارد كه صورفلكي دايره البروج ناميده مي شوند كه مسير حركت ظاهري خورشيد در آسمان است.
اكرم باقرپور امامي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود: وقتي زمين خورشيد را دور مي زند به نظر مي رسد كه در زمينه ستارگان آسمان حركت كرده و هر ماه در يكي از اين صور فلكي قرار مي گيرد.
وي اضافه كرد: صور فلكي دايره البروج به ترتيب شامل حمل، ثور، جوزا، خرچنگ، اسد، سنبله، ميزان، عقرب، قوس، جدي، دلو و حوت است.
وي افزود: استواي سماوي تصوير استواي زمين بر روي كره سماوي است يعني دايره اي فرضي كه آسمان را به دو نيمكره شمالي و جنوبي تقسيم مي كند.
باقر پور امامي خاطرنشان كرد: خطوط فرضي دايره البروج و استواي سماوي كره آسمان را در دو نقطه قطع مي كنند نواحي بالاي استواي سماوي نيمكره شمالي و نواحي زيرين آن نيمكره جنوبي محسوب مي شود.
وي اظهار داشت: هنگامي كه خورشيد روي منحني دايره البروج از نيمكره جنوبي آسمان صورت فلكي حوت وارد نيمكره شمالي صورت فلكي حمل مي شود نقطه تقاطع اوليه دو خط اعتدال بهاري، يعني زماني كه طول مدت شب و روز با هم برابر است.
مسئول مركز اخترشناسي ابن صلاح همداني گفت: در اين هنگام زاويه ميل خورشيد صفر است و در تمام نقاط روي سطح زمين طول روز 12ساعت و طول شب نيز 12ساعت است.
باقرپور امامي افزود: هنگاميكه خورشيد به تدريج صور فلكي بهاري را پشت سر مي گذارد ميزان كشيدگي آن بيشتر شده تا به نقطه انقلاب تابستاني مي رسد كه بيشترين كشيدگي را نسبت به استواي سماوي دارا است.
وي اضافه كرد: به اين دليل در اين زمان ميزان ساعات تابش خورشيد در نيمكره شمالي به بيشترين مقدار خود مي رسد، بنابراين بلندترين روز سال يعني اول تير را خواهيم داشت.
وي بيان كرد: پس از آن به تدريج كشيدگي خورشيد كاهش يافته تا دوباره از نقطه تقاطع بعدي عبور كند در اعتدال پاييزي باز هم برابر بودن ساعات روز و شب را شاهد خواهيم بود.
وي گفت: در اين زمان خورشيد وارد نيمكره جنوبي آسمان مي شود بنابراين در نيمكره جنوبي تعداد ساعات تابش نور خورشيد بيشتر و در نيمكره شمالي عكس اين حالت اتفاق مي افتد تا اينكه خورشيد در نيمكره جنوبي به بيشترين كشيدگي رسيده و بلندترين روز سال در اين نيمكره و بلندترين شب سال را در نيمكره شمالي خواهيم داشت اين نقطه انقلاب زمستاني است كه آن را با نام شب يلدا مي شناسيم و خورشيد ساليان سال است كه اين نظم خاص را بي وقفه دنبال مي كند و اين تنها گوشه اي از نظم جهان هستي است.
2087/6993
خبرنگار: زهرا پيرنيا ** انتشاردهنده: اكبر بهاروند
همدان - ايرنا - آيين سنتي 'فال سوزن' يكي از آداب و رسومي است كه همه ساله گرما بخش محفل خانواده هاي ديار الوند در بلند ترين شب سال (يلدا) است تا اين شب را با خاطره ايي خوش به طلوع اولين روز زمستان پيوند بزنند.
