در ادامه اين گفت و گو مي خوانيم: نرخ بالاي رشد جمعيت زنان در دهه هاي 50 و 60 ، افزايش زنان تحصيل كرده و افزايش آمار زنان سرپرست خانوار در سال هاي اخير سبب شده نه تنها زنان در وضعيت خوبي از اشتغال نباشند بلكه نرخ بيكاري شان نيز دو برابر مردان شود. نگاهي به نتايج طرح آمارگيري نيروي كار در سال گذشته نشان مي‌دهد 11 درصد از جمعيت فعال زنان، بيكار بوده‌اند. همچنين اين نتايج مي گويد نرخ مشاركت اقتصادي در بين زنان نسبت به مردان و در نقاط شهري نسبت به نقاط روستايي كمتر بوده است. فروردين ماه سال گذشته و همزمان با روز زن، مشاور امور زنان و خانواده وزارت تعاون ، كار و رفاه اجتماعي از برنامه ها و طرح هايي گفت كه اين وزارتخانه براي زنان سرپرست خانوار، آسيب ديده، كارگر و تعاون گر پيش بيني كرده و گفت اين برنامه ها به بهبود كيفيت زندگي و رفع مشكلات آنان كمك خواهد كرد. دو سال پس از آن قول و قرارها، وحيده نگين- مشاور امور زنان و خانواده وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي- از نتايج اين برنامه ها و موانع اشتغال زنان ايراني به «ابتكار»مي گويد.
**گاهي اين سوال مطرح مي شود كه چرا زنان به اندازه مردان براي حضور در بازار كسب و كار موفق نبوده اند؟
بايد بگويم اساسا براي توسعه اشتغال بدون محدوديت جنسيتي، زيرساخت هايي لازم است كه فضاي كسب و كار را شكل مي دهند. عامل اصلي در بهبود فضاي كسب و كار نرخ رشد توليد ناخالص داخلي است. طبيعتا رشد توليد ناخالص داخلي، افزايش اشتغال را به همراه دارد. اگرچه خوشبختانه در دولت تدبير و اميد توليد ناخالص داخلي همواره روند روبه رشدي را تجربه كرده است، اما متاسفانه همچنان اين حجم از اقتصاد ظرفيت جذب جمعيت فعال اقتصادي كشور را ندارد. همانگونه كه مي دانيد البته اشتغال زنان و مردان وضعيت متفاوتي را در كشور تجربه مي كند؛ به گونه اي كه نرخ بيكاري زنان همواره حدود دو برابر نرخ بيكاري مردان بوده است.
علت بالا بودن بيش از حد نرخ بيكاري زنان در مقايسه با مردان نيز به عوامل مختلفي برمي گردد كه شايد مهم ترين آن اقتصاد كشور باشد كه 'مردانه' شكل گرفته است و سياستگذاري ها در آن معطوف به جنسيت نبوده است. در كنار اين عامل اساسي، عوامل متعدد شخصيتي، فرهنگي و اجتماعي در اشتغال زنان تاثيرگذار است و شايد همين پيچيدگي توجيه‌كننده ميزان قابل‌تامل عدم حضور گسترده بانوان در اشتغال باشد. عكس‌العمل‌هاي منفي اجتماعي يعني نگرش منفي به ضرورت نقش اجتماعي زن و ارائه تعريفي مشخص از او و محصور كردن وظايفش در امور خانه‌داري، همسرداري و بچه‌داري از دلايل اوليه‌اي است كه موجب برخوردها، مخالفت‌ها و ممانعت‌ها از توسعه اشتغال در ميان اين قشر مي‌شود
**برخي معتقدند نبود اعتماد به نفس در ميان زنان ايراني براي قبول مسوليت هاي اقتصادي از موانع جدي در اين مسير است.
گاهي اين عدم موفقيت اعتماد به نفس زنان را نشانه مي گيرد كه بايد تاكيد كنم اصلا چنين نظري ندارم. اتفاقا معتقدم كه اعتماد به نفس شغلي آنان بسيار هم بالاست و تحقيقات صورت گرفته نيز ثابت مي كند كه بنگاه هاي اقتصادي كه مديريت زنانه دارند و يا از نيروي كار زنان به نحو مناسبي بهره مي برند از موفقيت بيشتري در مقايسه با ساير بنگاه ها برخوردارند. من شخصا درباره اين مسئله تحقيق كرده ام و در اين راستا از بنگاه هاي اقتصادي بسياري بازديد كرده ام؛ نتايج اين تحقيقات و مشاهدات كاملا اين نظريه كه اعتماد به نفس زنان در اشتغال كمتر از مردان است را رد مي كند. اتفاقا پاكدستي زنان و عواطف نشات گرفته از حس مادري آنان كاملا تاييدكننده اين مهم است كه فساد اقتصادي در مجموعه هاي كاري با مديريت زنانه و همچنين روحيه كار جمعي در اين مجموعه بسيار بيشتر از ساير مجموعه هاي كاريست. اگر نرخ بيكاري زنان دو برابر مردان است ناشي از اعتماد به نفس پايين آنان نيست بلكه در فضاي كسب و كار است كه اقتصادي مردانه را شكل داده است. همين اقتصاد و فرهنگ مردسالار بوده كه باورهاي سنتي و كليشههاي جنسيتي را رواج داده است.
**وزارت كار براي اشتغال زنان كشور در حوزه هاي مختلف چه اقداماتي انجام داده است؟
جامعه هدف وزارتخانه تعاون كار و رفاه اجتماعي در حوزه بانوان در دو بخش 'درون سازماني' و 'برون سازماني'، تقسيم بندي مي شوند. ضمن اينكه اقدامات در هريك از اين دو بخش شامل حوزه هاي تعاون، كار و رفاه اجتماعي مي شود. از جمله اقدامات برون سازماني وزارتخانه مي توان به اجراي طرح كارورزي دانش آموختگان دانشگاهي اشاره كرد كه خوشبختانه استقبال خوبي از جانب زنان دانش آموخته دانشگاهي از اين طرح صورت گرفت.
اين طرح ابتدا در 8 استان با نرخ بيكاري بالا شامل استان هاي سيستان و بلوچستان؛ كردستان؛ ايلام؛ كهگيلويه و بويراحمد؛ خراسان شمالي؛ قزوين؛ گلستان و لرستان، اجرايي شد و با موفقيت هايي كه اجراي پايلوت اين طرح درراستاي كاهش نرخ بيكاري زنان دانش آموخته دانشگاهي داشت، اجراي آن به شكل سراسري در دستور كار قرار گرفت. اقدام ديگري كه درزمينه اشتغال بانوان انجام گرفت، اجراي طرح ساماندهي و حمايت از مشاغل خانگي بود كه اين طرح نيز با استقبال بسيار مناسب زنان مواجه شد. براساس اطلاعاتي كه من دارم تا پايان مهرماه سال جاري حدود 200 هزار زن در سامانه مشاغل خانگي ثبت نام كرده اند كه از اين تعداد براي حدود 80 هزار زن مجوز مشاغل خانگي صادر شده است. طرح ساماندهي و حمايت از مشاغل خانگي اگرچه پيش از اين نيز اجرايي شده بود اما در دور جديد اجراي آن، الگوي 'توسعه مشاغل خانگي مبتني بر توانمند سازي متقاضيان' در دستور كار قرار گرفت و نتايج تحقيقات نيز نشان مي دهد كه درراستاي نيل به اهداف مورد نظر، بسيار نيز موفق اجرا شده است.
يكي ديگر از اقدامات وزارتخانه در راستاي توسعه اشتغال در ميان زنان و كاهش نرخ بيكاري اين قشر، بسترسازي توسعه اشتغال زنان با استفاده از بانك اطلاعاتي زنان كارجو بود. در اين زمينه سعي شد با همكاري مراكز مشاوره شغلي و كاريابي درراستاي تهيه بانك اطلاعاتي زنان كارجو اقدام شود. با برنامه ريزي هايي كه صورت گرفت تاكنون حدود 650 هزار زن جوياي كار از سراسر كشور در مراكز مشاوره شغلي و كاريابي ثبت نام كرده اند. پس از ثبت نام زنان كارجو در سامانه مربوطه، برنامه ريزي به منظور توسعه اشتغال در اين حوزه برمبناي بانك اطلاعاتي مراكز مشاوره شغلي و كاريابي در دستور كار قرار گرفت و بااقداماتي كه صورت گرفته است تاكنون حدود يكصد هزار نفر از اين تعداد به كارگمارده شده اند. تهيه اين بانك اطلاعاتي به ما كمك كرد تا نيازهاي شغلي زنان را شناسايي كنيم و برنامه ريزي براي اشتغال را برمبناي اين نيازهاي شغلي در دستور كار قرار دهيم.
**چه برنامه هايي براي حمايت از زنان تعاون گر و كارآفرين داشته ايد؟
يكي ديگر از اقدامات ما در جهت توسعه اشتغال در ميان زنان به استفاده از ظرفيت هاي بخش تعاون و به تبع آن راه اندازي تعاوني هاي زنان برمي گردد. با اقداماتي كه در اين زمينه صورت گرفت، تعداد تعاوني هاي زنان در كشور به حدود 11 هزار شركت تعاوني افزايش يافت كه تاكنون اشتغالزايي بيش از 120 هزار نفري را به همراه داشته است. استحضار داريد كه شركت هاي تعاوني زنان، به شركت هايي گفته مي شود؛ كه بر اساس قانون بخش تعاوني اقتصاد جمهوري اسلامي ايران تشكيل و ثبت مي شوند و حداقل 70 درصد اعضاي آن را بانوان تشكيل مي دهند.اما به واقع بخش قابل توجه اقدامات وزارتخانه در حوزه اشتغال زنان به برنامه هاي اين وزارتخانه درراستاي توسعه كارآفريني در بين اين قشر برمي گردد كه طبيعتا توسعه اشتغال را نيز به همراه دارد.
يكي از اقدامات قابل توجه در اين بخش به تشكيل 'كميسيون بانوان كانون هاي كارآفريني استان ها' برمي گردد كه تحت نظر شوراي مركزي كانون هاي كارآفريني و متشكل از كارآفرينان زن استان هاي مختلف تشكيل شد. اين كميسيون به منظور برقراري تعامل بين زنان كارآفرين و ارائه پيشنهادات براي انجام اقدامات توانمندسازي، آموزشي و مشاوره اي زنان در استان هاي مختلف تشكيل شده است. يكي ديگر از اقدامات، فراهم سازي امكان اخذ مجوز ايجاد مراكز مشاوره، اطلاع رساني و خدمات كارآفريني توسط زنان بود. 'همكاري و حمايت از انجمن زنان مدير كارآفرين جهت اجراي برنامه هاي آموزش كارآفريني و توانمند سازي ويژه زنان' از ديگر اقدامات وزارت تعاون، كاتر و رفاه اجتماعي درراستاي توسعه كارآفريني در بين زنان بود. استحضار داريد كه اين انجمن يك نهاد مردمي فعال در حوزه كارآفريني است كه به منظور گسترش فرهنگ كارآفريني در جامعه زنان ايراني از طريق وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي شكل گرفته است.
ديگر اقدام ما در زمينه توسعه كارآفريني زنان، بيشتر به زنان سرپرست خانوار اختصاص دارد؛ در اين زمينه تفاهم نامه اي با بنياد تعاون و توسعه كارآفريني زنان با هدف توسعه كارآفريني در بين زنان به ويژه زنان سرپرست خانوار منعقد كرديم. در راستاي عمل به اين تفاهم نامه، حمايت از طرح هاي توجيهي زنان كارآفرين و توانمندسازي زنان به ويژه در مناطق روستايي در دستور كار وزارتخانه قرار گرفت. همچنين براساس تفاهم نامه مذكور حمايت از توليدات خانگي زنان را نيز تحت پوشش حمايت هاي مادي و معنوي وزارتخانه قرار داديم. اقدام ديگري كه توسط وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي درزمينه توسعه كارآفريني در بين زنان صورت گرفت مربوط به الگوسازي از طريق زنان كارآفرين به منظور ترويج فرهنگ كارآفريني در بين بانوان بود. در اين راستا در حد امكان، زنان موفق كارآفرين را شناسايي و نسبت به معرفي آنها به جامعه اقدام كرديم تا الگوي مستندي براي ساير زنان به منظور نيل به اين سمت باشند. يكي ديگر از اقدامات در زمينه توسعه كارآفريني زنان به 'آموزش هاي كارآفريني' برمي گردد.
در اين بخش صرفا در سال 94 بيش از 380 دوره آموزشي، استارت آپ، سمينار، كارگاه آموزشي و... برگزار شد.'ارائه مشاوره هاي رايگان كارآفريني با همكاري مراكز مشاوره كارآفريني و كانون هاي كارآفريني در سراسر كشور'؛ 'توانمندسازي مديران مراكز مشاوره، اطلاع رساني و خدمات كارآفريني از طريق برگزاري دوره هاي آموزشي موردنياز'؛ 'توانمندسازي زنان فن آفرين از طريق آموزش هاي تركيبي و تخصصي كارآفريني'؛ اجراي برنامه ترويج كارآفريني در ميان زنان براساس ماده 14 آيين نامه اجرايي بندهاي (الف) تا (ه) ماده 80 قانون برنامه پنجم توسعه'؛ 'حمايت تسهيلاتي از زنان كارآفرين'؛ 'بهره گيري از ظرفيت هاي منطقه اي درراستاي توسعه كارآفريني زنان'؛ 'استفاده از تجربيات بين المللي در زمينه كارآفريني زنان و بومي سازي اين تجربيات' و..... برخي ديگر از اقدامات وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي به منظور ترويج و توسعه كارآفريني در ميان زنان از ديگر اقدامات در اين زمينه است.
برنامه هاي ما در اين وزارتخانه براي سال پاياني دولت هم ادامه دارد و البته آقاي ربيعي از روز اولي كه به عنوان وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي منصوب شدند، به مقوله توسعه اشتغال و كارآفريني در ميان زنان و به تبع آن افزايش مشاركت اقتصادي زنان تاكيد ويژه اي داشتند و اقدامات در اين بخش را به دقت رصد كرده و مي كنند. در سال اول بالاخره لازم بود تا برخي از طرح ها و برنامه ها به صورت پايلوت اجرا شوند و با رفع ايرادات احتمالي، به صورت سراسري اجرايي شوند. تقريبا همزمان با آغاز سال دوم حضور ايشان در وزارتخانه، اجراي سراسري برنامه هاي اشتغالزايي براي همه اقشار و به خصوص زنان، متناسب با شرايط زماني و مكاني آغاز شد و هرچه زمان گذشت بر تعداد طرح ها و برنامه هاي اجرايي افزوده و دامنه شمول آنها گسترده تر شد؛ به گونه اي كه درحال حاضر فرآيند سياستگذاري اشتغال كه در كشور آغاز شده است در سه سطح كلان، مياني و خرد دنبال مي شود و درواقع با تشخيص ظرفيت ها و توانمندي هاي مناطق، نسبت به اشتغالزايي اقدام مي شود.
*منبع: روزنامه ابتكار، 1395.10.19
**گروه اطلاع رساني**9370**9131**انتشار دهنده:شهربانو جمعه
تهران- ايرنا- روزنامه ابتكار در گفت و گو با وحيده نگين مشاور امور زنان و خانواده وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي نوشت: بيكاري زن و مرد نمي شناسد. اما معضلي كه سال هاست دامن جوانان كشور را گرفته به اذعان مسولان و آمار در ميان زنان حادتر از مردان گزارش مي شود.
