دستیابی ایران به دانش فنی كاتالیست های مورد نیاز پتروشیمی/لزوم وضع تعرفه و حمایت در مقابل واردات

به گزارش ایرنا، ایران جزو معدود كشورهای جهان است كه همه ابزار، ظرفیت‌ها و منابع مورد نیاز برای یك صنعت پتروشیمی سودآور و فعال را در اختیار دارد. صنعت پتروشیمی ایران، دارای مزیت‌های بی‌نظیری است كه دارای مشابهت با هیچ كشور دیگری نیست.
ظرفیت‌ها و جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ایران به حدی فراوان است كه گاهی از آن به عنوان بهشت آینده صنعت پتروشیمی جهان نام می‌برند.
وجود مخازن بزرگ گازی و خوراك فراوان، دسترسی به منابع آبی در سواحل جنوبی و قرار گرفتن در كنار مسیرهای حمل و نقل دریایی از جمله مزیت‌هایی است كه ایران را به مكانی جذاب برای سرمایه‌گذاران صنعت پتروشیمی تبدیل می‌كند.
این مزایا می‌تواند ایران را به قطب بزرگ صنعت پتروشیمی در آینده تبدیل و سرمایه‌گذاران را به سوی خود جلب كند.
ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی ایران اكنون حدود 63 میلیون تن در سال است كه طبق برنامه تا پایان برنامه ششم توسعه به بیش از 120 میلیون تن افزایش می یابد.
در مسیر تحقق این هدف، دستیابی به فناوری های جدید به ویژه در بخش كاتالیست ها، اهمیتی ویژه دارد، اهمیت كاتالیست ها در صنعت پتروشیمی به حدی است كه بدون آنها امكان تولید بسیاری از محصولات پتروشیمی وجود ندارد.
برای بررسی این موضوع، میزگردی با عنوان «دانش فنی و بومی سازی كاتالیست های صنعت پتروشیمی» با حضور جمعی از مدیران و كارشناسان این صنعت در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) برگزار شد.
شركت كنندگان در این میزگرد با تشریح دستاوردهای صنعت پتروشیمی در بخش كاتالیست، موانع توسعه این صنعت را نیز بررسی كردند.
كاتالیزورها مواد شیمیایی هستند كه در فرایندهای شیمیایی كاربرد داشته و سبب كاهش مصرف انرژی و بستر سازی برای تولید محصولات متنوع پتروشیمی می شوند.

** دستیابی به فناوری كاتالیست ها در دوران تحریم
«اسماعیل قنبری» مدیرعامل شركت پژوهش و فناوری پتروشیمی در این میزگرد باتشریح دستاوردهای فناورانه صنعت پتروشیمی، گفت: كاتالیست ها در صنعت پتروشیمی، حائز نقش كلیدی بوده به گونه ای كه بدون آنها امكان تولید محصولات پتروشیمیایی وجود ندارد.
قنبری اضافه كرد: در دوران تحریم، به علت مشكلات و ممنوعیت های فروش انواع كاتالیست به مجتمع های تولیدی پتروشیمی پتروشیمی و پالایشی كشور، در روند تولید داخلی این صنایع، موانع و اختلالاتی ایجاد شده بود.
مدیرعامل شركت پژوهش و فناوری پتروشیمی افزود: بر این اساس، بمنظور رفع وابستگی به كاتالیست های وارداتی محققان و پژوهشگران این شركت در دوران تحریم ظالمانه با بكار گیری ظرفیت های دانشی كشور توانستند تعداد قابل توجهی از این مواد استراتژیك را با دستیابی به دانش فنی آنها بومی سازی كنند كه اكنون تعداد قابل توجهی از دانش های فنی تولید كاتالیست ها تجاری شده یا آماده تجاری سازی هستند.
وی ادامه داد: مانند كاتالیست میكرو كروی EDC كه در پتروشیمی بندر امام استفاده شده و یا كاتالیست ریفورمینگ خشك كه در پتروشیمی خوزستان بكار برده شده است.
مدیرعامل شركت پژوهش و فناوری پتروشیمی گفت: همچنین كاتالیست های اسید استیك، دهیدروژناسیون ایزوبوتان و انواع دیگر كاتالیست های همرسوبی و یا پلیمری مانند SACSIO ، PZ ، ACP و PP كه همگی مورد نیاز مجتمع های تولیدی پتروشیمی هستند آماده واگذاری به منظور تولید كاتالیست مورد نیاز صنعت پتروشیمی كشور است.
وی یادآور شد: حتی در برهه ای كه كاتالیست ایزومریزاسیون كه در تولید بنزین و پالایشگاه نفت اصفهان از آن استفاده می شد به دلیل تحریم، واردات آن امكان پذیر نبود؛ داش فنی آنها توسط محققان و پژوهشگران عزیز این شركت كسب شد و پالایشگاه نفت اصفهان با استفاده از كاتالیست بومی ، تولید بنزین را آغاز كرد.
مدیرعامل شركت پژوهش و فناوری پتروشیمی با بیان اهمیت تولید انواع كاتالیست ها یادآور شد: دستیابی به دانش فنی كاتالیست ها سبب تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتری خواهد شد.
قنبری به فرایند بومی سازی كاتالیست ها و فرآیندها اشاره كرد و ادامه داد: دستیابی به دانش فنی، گام نخست بومی سازی است، و در گام های بعدی ظرفیت های داخلی، امور مهندسی ، ساخت و تجهیزات و نصب بكار گرفته شود تا بتوانیم توانمند سازی بومی را محقق كنیم.
وی همچنین افزود: در صورتی كه بتوانیم این مراحل را با موفقیت به انجام برسانیم می توانیم ادعا كنیم كه در امر توسعه صنعت پتروشیمی به طور كامل به خودكفایی دست یافته ایم.
قنبری با بیان اینكه تكمیل زنجیره تولید «پروپیلن» در كشور اهمیت زیادی دارد، گفت: پیشتر به توسعه زنجیره اتیلن توجه می شد، كه ساخت خط لوله اتیلن غرب نیز در این راستا بوده است، اما اكنون باید تكمیل زنجیره «پروپیلن» پیگیری شود.
وی افزود: ظرفیت تولید «پروپیلن» در كشور یك میلیون تن در سال است كه قرار است در برنامه ششم توسعه به چهار میلیون تن افزایش یابد.

** لزوم بومی سازی فناوری های وارداتی
مدیرعامل شركت پژوهش و فناوری پتروشیمی لزوم توجه به بومی سازی دانش فنی كاتالیست در كشور را یادآورشد و گفت: تاكنون شاهد اقدام موثری توسط شركت های خارجی برای انتقال فناوری های جدید به كشور نبوده ایم، بر این اساس باید به توانایی های داخلی توجه بیشتری شود.
قنبری به تلاش های انجام شده برای تولید كاتالیست های پتروشیمی در كشور اشاره كرد و ادامه داد: اكنون دانش فنی ایجاد واحدهای تولیدی متانول، پلی اتیلن سنگین، پلی پروپیلن، DME ،VAM و آمونیاك را در كشور دارا بوده و آماده اعطای لیسانس آن به صنعت پتروشیمی كشور هستیم.
قنبری افزود: ظرفیت كنونی تولید متانول كشور پنج میلیون تن است كه بر اساس برنامه ریزی های انجام شده و با راه اندازی طرح های در دست اجرا حدود 20 میلیون خواهد شد كه برای آنها نیز باید كاتالیست تامین شود. خوشبختانه این شركت توانسته است به دانش فنی تولید كاتالیست متانول با نتایج قابل رقابت و در برخی موارد نتایج بهتر از نمونه های خارجی دست یابد.

** قوانین و مقررات حمایتی از فناوری های داخلی مصوب شود
مدیرعامل شركت پژوهش و فناوری پتروشیمی به ارتباط با شركت های دانش بنیان اشاره كرد و گفت: تلاش می كنیم از ظرفیت های بخش های مختلف تحقیقاتی و علمی در داخل و خارج از كشور استفاده كنیم.
قنبری با بیان اینكه از مجلس و دولت انتظار داریم كه از بخش های تحقیقاتی حمایت بیشتری شود، افزود: برای حمایت از كالاهای داخلی ، تعرفه واردات وضع می شود، اما برای دستاوردهای پژوهشی كشور، هیچ بسته حمایتی موثری در نظر گرفته نشده است.
وی تاكید كرد: باید سیاست های حمایتی از دانش های فنی بومی كه با تلاش متخصصان داخلی به نتیجه رسیده، وضع شود.
این مقام ارشد صنعت پتروشیمی بیان داشت: باید فرصت رقابت برابر برای دستاوردهای فناورانه نوپای داخلی در مقابل شركت های بزرگ خارجی فراهم شود.
قنبری گفت: شركت هایی كه در زمان تحریم، حاضر به همكاری با كشورمان نبودند و حتی به تعهدات خود عمل نكردند، اكنون به دنبال فروش فناوری های خود به ایران هستند.
وی اضافه كرد: این شركت ها در زمان تحریم، به تعهدات خود برای فروش لایسنس فرآیند و كاتالیست عمل نكردند، اما اكنون خواستار حضور مجدد برای فروش فناوری به ایران هستند.
وی افزود: در صورتی سیاست های مناسب حمایتی از پژوهش های كشور انجام نشود، دستاوردهای بومی جایگاه خود را در صنعت پیدا نخواهد كرد و انتظار داریم مجلس نیز قوانینی را برای حمایت از فناوری های داخلی وضع كند.
قنبری ادامه داد: لازم است توجه مجلس از خودرو و موبایل به سمت سایر صنایع بنیادی و ارزش آفرین مانند پتروشیمی نیز معطوف شود، باید به یاد داشت كه صنعت پتروشیمی با صادرات خود در زمان تحریم كمك موثری به اقتصاد كشور كرد و برای كشور درآمدزایی داشت.
وی گفت: شركت های خارجی كه به ایران می آیند گاهی علاوه بر فروش لایسنس (دانش فنی) عهده داری امور مرتبط با تامین فاینانس مهندسی و تامین تجهیزات و نصب را نیز مطرح می كنند كه این می تواند میزان نقش آفرینی آنان را بمیزان 80 درصد در انجام پروژه مورد نظر افزایش دهد.

** مذاكره با شركت های بین المللی برای همكای پژوهشی
قنبری افزود: با شركت های تحقیقاتی معتبر بین المللی از كشور آلمان، فرانسه، ایتالیا، نروژ و ... برای همكاری در انجام طرح های پژوهشی مشترك در توسعه كاتالیست و بهبود فرآیند مذاكراتی را انجام داده ایم و تاكنون موفق به امضا چند تفاهم نامه در بازه زمانی یك ساله شده ایم.
وی یادآورشد: به هیچ وجه به دنبال واردات دانش فنی نیستیم، بلكه دستیابی به فناوری با رویكرد بومی را دنبال كرده و در این مسیر با مراكز علمی و تحقیقاتی اعم از دانشگاه ها، پژوهشكده ها و شركت های دانش بنیان همكاری پژوهشی و فناورانه مشترك را در دستور كار خود قرارداده ایم.
وی با بیان این كه برای تولید كاتالیست، هیچ مشاركتی با شركت های خارجی نخواهیم داشت، تاكید كرد: ایران در زمان تحریم به جایی رسید كه دیگر به دنبال خرید فناوری نیست و در سطوح بین المللی به دنبال انتقال مشترك دانش به كشور و صدور دانش است و امید می رود كاتالیست های مورد نیاز صنعت پتروشیمی كشور با حمایتی كه می شود بر اساس دانش بومی تولید شود.
مدیرعامل شركت پژوهش و فناوری پتروشیمی اضافه كرد: ایران دیگر واردكننده و مصرف كننده صرف فناوری نیست.

** دستیابی به فناوری پیچیده ترین نوع كاتالیست
«علی پژوهان» مدیر برنامه ریزی و هماهنگی پژوهش شركت پژوهش و فناوری پتروشیمی نیز در این میزگرد درباره پروژه های در دست اجرا برای ساخت و تامین كاتالیست، گفت: بسته مهندسی كاتالیست های مورد نیاز تولید پلی اتیلن پتروشیمی لرستان به ظرفیت 300 هزار تن توسط این شركت تهیه شده است.
وی به دستیابی به دانش فنی پیچیده ترین نوع كاتالیست برای تولید لوله های گاز و آب تحت فشار اشاره كرد و گفت: این كاتالیست، سخت گیرانه ترین استانداردها را در جهان دارد كه شركت «بازل» آلمان به عنوان بزرگترین تولید كننده این نوع كاتالیست محسوب می شود.
این فعال صنعت پتروشیمی اضافه كرد: این كاتالیست را بازل در اختیار ایران قرار نمی داد، اما توانستیم آن را با كیفیتی بهتر از بازل آلمان، بومی سازی كنیم.
وی همچنین به ساخت كاتالیست های «پروپیلن» در كشور اشاره كرد و افزود: همه كاتالیست های تولید«پروپیلن» در كشور وارداتی هستند كه در مراحل پایانی بومی سازی هستیم.
پژوهان ادامه داد: واحد نیمه صنعتی (دموی پلی پروپیلن) در مركز اراك شركت پژوهش و فناوری پتروشیمی به ظرفیت 2 هزار و 400 تن در شهریور ماه امسال راه اندازی شد.
وی با بیان اینكه در ایران بالاترین میزان رشد «پلیمر» را در منطقه داریم، افزود: در واحدهای تولیدی از جمله مجتمع های تولیدكننده پلیمر، قلب واحدها، بخش كاتالیست است.

** خارجی ها، دانش تولید كاتالیست جدید را نمی فروشند
مدیر برنامه ریزی و هماهنگی پژوهش شركت پژوهش و فناوری پتروشیمی یادآور شد: بسیاری از شركت ها از جمله بازل، دانش فنی تولید كاتالیست های جدید را در اختیار سایر كشورها و شركت ها قرار نمی دهند و اغلب كاتالیست های نسل های قبل را در اختیار خریداران لیسانس خود قرار می دهند.
پژوهان با بیان اینكه برای تولید محصولات با كیفیت تر ناچار به تولید كاتالیست های با راندمان بالاتر هستیم، بیان داشت: كشورهای توسعه یافته در فروش دانش كاتالیست های جدید سخت گیری می كنند، و به جای آن كاتالیست های قدیمی را تحویل می دهند كه این خود دلیل دیگری بر لزوم توجه به دانش بومی كشور است.
اقتصام**2022** 2023 خبرنگار: میثم طاهری ** انتشاردهنده: لطیف نكوئی

اطلاع از آخرین اخبار اقتصادی ایران و جهان در كانال اقتصادی ایرنا در تلگرام:
IRNAeco@
https://t.me/irnaeco