به گزارش ایرنا، ریزگرد در تركیه در همه استان های هم مرز با سوریه و عراق در دو نوبت ماههای سرد سال و اغلب بهمن و اسفند ماه و نیز در ایام گرم سال در مرداد، شهریور و مهر ماه، استان ها و شهرهای جنوبی تركیه را تحت تاثیر قرار می دهد به طوری كه گاهی مردم محلی برای خروج از خانه مجبور به استفاده از ماسك می شوند.
ریزگرد، پدیده ای آشنا در استان های جنوبی تركیه محسوب می شود و عموما از سوریه و عراق به این مناطق كه جزو مناطق پست و كم ارتفاع تركیه محسوب می شود، نفوذ می كند ولی به علت وجود كوههای مرتفع و جریان بادها از شمال به سمت جنوب، استان های داخلی تركیه را كمتر تحت تاثیر قرار می دهد.
به گفته كارشناسان، ریزگردها برای رسیدن به تركیه تا ارتفاع 2400 تا سه هزار متری ارتفاع می گیرد و منشا عموما خارجی دارد و طبق استانداردها در هر متر مكعب از هوا حداكثر 240 تا 260 میكروگرم ذرات معلق در هوا یا ریزگرد قابل تحمل برای سلامتی انسان است و فراتر از آن به پدیده جدی در سلامت انسان تبدیل می شود.
13 استان تركیه از جمله استان های سواحل دریای مدیترانه مثل آدانا و هاتای و نیز استان های عثمانیه، ماراش، غازی آنتپ، كیلیس، شیرناك، حكاری، سیرت، بیتلیس، آدیامان، ماردین و شانلی اورفا در جنوب این كشور تحت تاثیر پدیده ریزگردهای خاورمیانه هستند.
اوج این وضعیت حدود دو سال پیش و در شهریور ماه 2015 رخ داد كه در آن سال ریزگردهای خاورمیانه همه مناطق جنوبی تركیه را در برگرفت و سبب لغو پروازهای هوایی و نیز مشكلاتی برای مردم در مناطق جنوبی این كشور شد و حتی تا شهر استانبول در غربی ترین نقطه تركیه نیز نفوذ كرد و به دروازه های شرقی اروپا نیز رسید كه پدیده ای عجیب در نوع خود بود.
افزایش مشكلات تنفسی و نیز برخی بیماری ها و حساسیت های پوستی نیز در ایام بروز ریزگرد در تركیه گزارش شده است كه كارشناسان بهداشتی به هنگام بروز ریزگردها در خصوص حضور افراد مسن، افراد مبتلا به بیماری های تنفسی و حساسیت های پوستی و تنفسی و نیز كودكان در فضاهای باز هشدار داده اند.
سال گذشته نیز پدیده ریزگرد در ایام بهمن ماه جنوب تركیه را در نزدیكی مرز عراق و سوریه در برگرفت به طوری كه عمق میدان دید به كمتر از 200 متر رسید و مشكلاتی را برای سلامت تنفسی مردم محلی به وجود آورد و در شهر غازی آنتپ نیز شهروندان با مشكل مشابه مواجه شده و برای خروج از خانه مجبور به استفاده از ماسك شدند.
مردم تركیه در شهرهای هم مرز با سوریه به ریزگرد 'گرد و غبار زرد رنگ' می گویند.
مسئولان تركیه همواره ادعا می كنند كه منشاء این گرد و غبار و ریزگرد كشور سوریه است.
ریزگرد با منشا داخلی در تركیه:
علاوه بر پدیده ریزگرد با منشا خارجی، در داخل خاك تركیه نیز در اطراف قیر شهر تركیه در آناتولی مركزی و در پی خشك شدن دریاچه ها و آبگیرهای محلی نیز ریزگردهایی مشاهده می شود كه اغلب در فصل تابستان رخ می دهد.
این ریزگردها عموما در اطراف دریاچه داخلی و به خصوص دریاچه بزرگ نمك یا همان 'توز گلی' اتفاق می افتد كه پدیده ای محلی و هر ساله است كه شدت و ضعف آن با بارش های محلی ارتباط دارد.
نقش موثر تركیه در ایجاد ریزگرد در تعدادی از كشورهای خاورمیانه
پایبند نبودن تركیه به معاهدات بین‌المللی و تسلط این كشور بر آب دجله و فرات باعث ایجاد و تشدید پدیده ریزگرد در تعدادی از كشورهای خاورمیانه از جمله عراق، سوریه و ایران شده است.
تركیه تحت عنوان طرح گاپ قرار است 22 سد روی دجله و فرات در 9 منطقه عمدتا كردنشین بسازد و حتی طرح‌هایی برای ساخت 90 سد دیگر و 60 نیروگاه برقی در دست دارد كه تعدادی از این طرحها عملیاتی شده و تعدادی نیز در دست اقدام و اجراست.
تركیه با احداث سد و بستن آب دجله و فرات، معضلات محیط زیستی و اجتماعی در عراق و سوریه و حتی ایران به وجود آورده است.
این كشور در حوزه آناتولی جنوبی یعنی سرشاخه رودهای عراق و سوریه حدود 15 سد احداث كرده كه تنها ذخیره سد آتاترك حدود 50 میلیارد مترمكعب و بیشتر از 650 سد ایران گنجایش دارد.
این 15 سد تركیه عمدتا روی سرشاخه‌های دجله و فرات ساخته شده و همراه با سد آتاترك كه روی سرشاخه اصلی فرات ساخته شده، تمام آب دجله و فرات را گرفته و جریان آب به پایین دست مسدود شده و كم شدن روان آب در بستر رودخانه دجله و فرات، موجب خشكی تالاب ها و آبگیرهای حاشیه این دو رودخانه شده و بر دامنه پدیده ریزگرد در عراق و سوریه افزوده است.
فرات به عنوان پرآب ترین رودخانه منطقه از تركیه وارد سوریه شده و از طریق خاك سوریه وارد عراق شده و به تالاب هورالعظیم می ریزد و رود دجله نیز مستقیما از تركیه وارد خاك عراق شده و سرانجام به تالاب هورالعظیم می ریزد و هر دو رودخانه به علت تغذیه تالاب های ریزگردخیز، نقش مستقیمی در مهار ریزگردهای مناطق جنوبی، جنوب غربی و غربی ایران دارد.
هم اكنون تركیه آب دجله را به عراق بسته و مقدار آب بسیار كمی را رها می‌كند كه به تالاب هورالعظیم نمی رسد و استفاده نامتوازن از آب فرات در تركیه، سوریه و عراق نیز بر شدت این امر افزوده است.
در سال 1992 دولت تركیه با افتتاح سد بزرگ آتاتورك بر روی رود فرات با ظرفیت حدود 50 میلیارد متر مكعب (معادل تمام 650 سد ایرانی) فرایند بروز پدیده ریزگردها در غرب ایران و كل نیمه شرقی كشور عراق را تشدید كرد.
همچنین سد ایلیسو را بر روی رود دجله می سازد كه با این كار از ورود 56 درصد منابع آب دجله به خاك عراق جلوگیری خواهد شد كه ظرفیتی معادل سه برابر بزرگترین سد ایرانی یعنی كرخه دارد و سبب خواهد شد كه بیابان زایی و خشكسالی و پدیده ریزگرد در عراق شدت یابد.
سد ایلیسو، یكی از سدهای بزرگ در حال احداث در كشور تركیه است كه ساخت آن از سال 2006 شروع شد و در سال 2019 بهره برداری می شود.
دولت تركیه با سد سازی ها بدون كسب اجازه و مجوز كشورهای دیگر پایین دست آبهای جاری دجله و فرات از جمله عراق، سوریه و ایران و با بی توجهی به هشدارهای كارشناسان، كنوانسیون مقابله با بیابانزایی (UNCCD) و بیانیه حقوق جوامع بومی (UNDRIP) را نقض كرده است.
موضوع زیرگرد به عنوان یك مساله جهانی در سازمان ملل مطرح و تاكنون چهار قطعنامه در این موضوع صادر و باعث تدوین طرح جهانی در این زمینه شده است ولی كشور تركیه به ایفای مسئولیت های خود در این زمینه چندان پایبند نیست.
دو سال پیش نیز فان لنن رئیس مركز خشكسالی اروپا در ایران گفت كه ساخت سدها توسط تركیه منجر به افزایش خشكی عراق و افزایش ریزگردها شده است.
چندی قبل بیش از 1500 شهروند ایرانی و 160 تشكل مردمی در نامه ای به سازمان ملل، سدسازی‌های گسترده تركیه و بستن آب دجله و فرات تحت عنوان طرح گاپ را عامل خشكسالی و ریزگردها عنوان كردند.
خاورم/1905**گزارش از: حسن فاخری
آنكارا- ایرنا- ریزگرد كه در سالهای اخیر به مشكل عمده زیست محیطی ایران و تعدادی از كشورهای خاورمیانه تبدیل شده، تركیه را نیز به رغم قرار گرفتن در عرض جغرافیایی شمالی تر و با آب و هوای متفاوت و بارش های درگیر كرده است، به طوری كه استان های مرزی تركیه در جوار سوریه و عراق در ایامی از سال متاثر از این پدیده طبیعی هستند.
