محمدرضا آل ابراهيم محقق و نويسنده استهباني معتقد است:با آب فراواني كه از چشمه هاي قهري، پازهري، مرخنه، بك بكو و گرداب سرازير مي شده،مردم آن ها را به يك جدول اصلي هدايت مي كردند كه 11 آسياب آبي در مسير اين آب ها تعبيه شد.
وي يكشنبه در گفت و گو با ايرنا افزود:درحال حاضر فقط دو آسياب به نام هشتمي و نهمي هنوز به كار است و سنگش مي چرخد ولي به جاي گندم ،جو،ذرت، حناسنگ را پودر مي كند و به مصرف تهيه سفيداب حمام رسانيده مي شود.
آل ابراهيم گفت:بعضي از اين آسياب ها دو تنوره اي بود و بالطبع با دو دستگاه آرد كننده كار مي كرد.
وي افزود:ارتفاع تنوره ها متغير است و بلنداي آن ها حدود پنج الي ده متر است طول جدول تنوره ها بستگي به شيب زمين دارد.
اين پژوهشگر ادامه داد:آسياب دهمي،آسيو صاب ناميده مي شود. آسياب يازدهمي آسياب خان نام دارد كه سال پيش ساخته شده است. اين آسياب بيش از دو الي سه متر جدول ندارد. هر چه ملايم تر مي شده است جدول تنوره طولاني تر است.
وي بيان كرد:همگي آسياب ها از سنگ و ساروج ساخته شده اند. آبشار فعلي استهبان جاي سومين آسياب را اشغال كرده است .اولين آسياب مولو تا سال 1318 كار مي كرد.بعدها جايش را به حمام مرتضي خان داد اين حمام در اول خرداد83 ويران شد و اداره اوقاف را به جاي آن نشاندند و آسياب دومي ساختمان بانك صادرات به جايش نشسته است.
اين نويسنده استهباني گفت:در تابستان ها هواي مرطوب و فرح بخش باغ ها و سايه خنك درختان بر ديواره تنوره ها و جدول آسياب و نمناكي ديواره ها،آن چنان لطافت و زيبايي به ارمغان مي آورد كه انسان تن خسته و قلب افسرده اش را بر خنكاي سبزينه و گل سنگ ها و پرسياوشان ديواره ها مي چسباند تا كدورت ذهن و تيرگي دلش را صيقل دهد.
خبرنگار: روح الله سعادتمندنژاد** انتشار:غلامرضا مالك زاده
1876
شيراز- ايرنا - آب فراوان باعث شده بود مردم استهبان 11 آسياب با استفاده از شيب زمين بسازند كه اينك از اين آسياب ها يا اثري نمانده يا تغيير ماهيت داده اند.
