خوزستان زادگاه تمدن و آثار باستاني ايران

ازخوزستان كه به عنوان زادگاه تمدن و آثارباستاني ايران ياد مي كنند درطول تاريخ نام هاي گوناگوني به خود گرفته و مركز پايه گذاري و اساس حكومت هاي پرقدرت جهان (ازجمله عيلامي ها، هخامنشيان و ساسانيان) بوده است.
اين خطه ، سرزمين همواري است كه در پاي كوه هاي سربه فلك كشيده رشـــته كوه زاگرس واقع ا ست و در دل خود دشت هاي سرسبز و وسيع، جنگل هاي انبوه، تالاب هاي زيبا و بـين المللي را در كنار سواحل مواج جاي داده است كه به زيبايي و تنوع آب و هوايي آن مي افزايند.
در زمينه آثارباستاني ،فرهنگي و مذهبي مي توان به بارگاه دانيال نبي درشوش ، معبد چغازنبيل و مسجد جامع شوشتر اشاره كرد.
استان خوزستان در كنار آثار طبيعي فراوان خود در گوشه گوشه استان، در مركز استان نيز آثر باستاني قابل توجهي دارد.
بر اساس آمار اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استن خوزستان، اهواز 35 اثر ثبت شده در فهرست ملي كشور و ده ها محوطه و بناي باستاني دارد كه نيازمند بررسي و شناسايي، ثبت، تعيين عرصه و حريم، كاوش و مرمت است .
به گفته كارشناسان عرصه گردشگري، توجه به ميراث فرهنگي شهرستان اهواز فرصت مناسبي براي جذب گردشگر، تحكيم وحدت بين همه اقوام و سرمايه گذاري به منظور اشتغال زايي است.
* آثار باستاني شهرستان شوش
شهرستان شوش قدمتي هفت هزار ساله دارد كه از جمله آثار باستاني و ديدني اين شهرستان مي توان به بارگاه دانيال پيامبر در كنار رودخانه شاوور، نام برد كه بنايي شكوهمند زيبا و بسيار مشهور دارد كه ساليان دراز شوش را بدان بارگاه مي شناسند.
گنبد دانيال نبي به سال( 1287ه.ق) برابر با (1869ميلادي) پس از آنكه سيل بقعه ي قديمي تر را خراب نمود از نو ساخته شد.
حضرت دانيال يكي از پيامبران بزرگ قوم بني اسرائيل است كه قرن هفتم پيش از ميلاد مي زيسته است و به همراه عده اي از مردم يهود به سرزمين ايران سفر كردند و نهايتا در شهر شوش جان به جان آفرين تسليم كرد.
براساس گزارش هاي موجود ، پس از ورود سپاه اسلام به سرزمين ايران و شهر شوش ، مسلمانان متوجه وجود پيكر مبارك دانبال نبي در اتاقكي مهر و موم شده شدند و به دستور حضرت علي (ع) ايشان را به شيوه اسلامي دفن نمودند.
از ديگر جاذبه هاي گردشگري و زيارتي اين شهرستان مي توان به بقعه ˈدعبل خزائیˈ اشاره كرد كه يكي از بناهاي تاريخي و مذهبي شهرستان شوش است كه در بخش شمالي اين شهر ودرقبرستان قديمي آن اقع شده است.
حسن بن علي معروف به دعبل خزاعي شاعر اهل بيت عصمت و طهارت(ع) متولد سال 134 و همزمان عصر چهار امام بود و يكي از چهره هاي بزرگ فرهنگي جهان تشيع در قـرون دوم و سوم هجري بشمار مي رود.
آرامگاه وي با معماري زيباي آجري يكي از ديدني هاي شمال خوزستان به شمار مي رود.
*معبد چغازنبيل آثارباستاني منحصر به فرد خوزستان
برجسته ترين آثار تاريخي نيمه دوم هزاره دوم در چغازنبيل كشف شده است. چغازنبيل در قرن 14 پس از ميلاد به دست شاه اونتش – پنيرشه بنا شد.
تمامي اين مجموعه اساساً شهري م‍ذهبي بود و محوطه اي با وسعت 100هكتار را در بر مي گرفت كه در مركز آن زيگورات قرار داشت.
معبد ايلامي چغازنبيل بر روي تپه اي خاكي و در ساحل رودخانه دز از شعب رود كارون در استان خوزستان واقع شده است . اين معبد توسط اونتاشگال پادشاه عيلامي ها در سال 1250 قبل از ميلاد ساخته شده و آن را به خداي اينشوشينك اختصاص داده است .بناي معبد چند طبقه و ارتفاع آن حدود 25 متر است.
اين بنا از خشت خام ساخته شده و روكشي از آجر دارد . در اطراف معبد تعدادي لوح گلي و چندين مجسمه از انسان و حيوان بدست آمده است.
اين معبد داراي سر درهاي مجلل و راه پله هاي متعددي است كه منتهي به طبقات فوقاني معبد مي شود .جالب ترين شيء بدست آمده از حفاري هاي اخير چغازنبيل ,مجسمه گاو لعابداري است كه در كمال ظرافت و مهارت ساخته شده است كه برروي آن كتيبه اي به خط عيلامي در چند رديف نوشته شده است و اين مجسمه در موزه ايران باستان نگهداري مي شود.
چغازنبيل در سال ١٩٧٩ ميلا‌دي از طرف يونسكو در فهرست ميراث جهاني قرار گرفت، اين محوطه يكي از چند اثر ثبت شده‌ي ايران در فهرست ميراث جهاني است.
اهميت اين محوطه‌ي تاريخي به عنوان مهم‌ترين اثر به‌جاي‌مانده از دوران حكومت عيلامي، قدمت سه هزار ساله‌ي آن همراه با جاذبه‌هاي طبيعي از جمله عوامل مؤثر در به ثبت‌رسيدن اين مجموعه به‌عنوان ميراث جهاني بوده‌اند.
* آثار باستاني شوشتر
يكي از مهمترين آثار باستاني شهرستان شوشتر ˈمسجد جامع ˈ است كه در سال 254 قمري در زمان سيزدهمين خليفه عباسي ˈالمعتز بالله المتوكلˈ كه در زمان امام حسن عسكري (ع) خلافت مي كرد، كار ساختمان آن آغاز شد.
قوس طاق ها و ايوان رفيع و شبستان آن كه به شيوه معماري دوره ساساني ساخته شده است قدمت بنا و تعلق آن به اوائل اسلام را تبيين مي سازد.
اين مسجد داراي منبري قديمي است كه قدمت آن را 700 سال نوشته اند. ˈمنزل مستوفي ˈ از ديگر آثار باستاني اين شهرستان است، اين ساختمان مربوط به اواخر دوره قاجاريه زمان مظفر الدين شاه مي باشد. صاحب آن خليل مستوفي بوده است. زماني كه رضاشاه به اين خطه آمده بوده در اين ساختمان اقامت داشته است.
ديوارها و سقف اين خانه با آجر تزيين شده است .داراي شبستان و شوادان بزرگ با ستون هاي زيباي آجري است .
بنا به گفته مسوولان منزل مستوفي را براي موزه به منظور نگهداري اشياء كشف شده در شوشتر براي بازديد عموم آماده كردند. ˈ سازه هاي آبي شوشتر ˈ از ديگر جاذبه هاي گردشگري خوزستان به شمارمي رود .
بر اساس نظر كارشناسان اين عرصه، مجموعه آسياب ها و آبشارهاي شوشتر از بي نظير ترين نمونه هايي است كه براي استفاده از آب در دوران كهن مورد بهره برداري قرار گرفته است.
اين محوطه مجموعه اي از سد، تونل ها، كانال هاي فرعي و آسياب هاي آبي است كه بصورت يك مجموعه صنعتي اقتصادي بوده و جزيي از مجموعه بزرگ سازه هاي آبي شوشتر بشمارمي رود.
اساس كار مجموعه به اين صورت است كه سد گرگر مسير رودخانه را مسدود كرده و سطح آب را براي آبگيري سه تونل حفر شده در تخته سنگ بالا مي آورد.
تونل هاي سه گانه آب را به مجموعه هدايت مي كنند و به كانال هاي متعددي تقسيم مي شوند كه پس از گرداندن چرخ آسياب ها آب به صورت آبشارهايي به محوطه اي حوضچه مانند سرازير مي شود .
يكي از ويژگي هاي بسيار بارز اين مجموعه مجاورت آن با بافت تاريخي شهر شوشتر است و اين محوطه علاوه بر استفاده هاي صنعتي در زمان كم آبي نيز آب مورد نياز ساكنين را فراهم مي نمود.
بطور كلي اين مجموعه از شاهكارهاي فني مهندسي اعصار كهن است كه بنا گرديده و رودخانه گرگر به صورت دستكند مي باشد و احداث آن را به اردشير بابكان شاهنشاه ساساني نسبت داده اند.
شرح آثاري كه در بالا ذكر شد، نمونه كوچكي از دنياي شگفت انگيز و آثار تاريخي و گردشگري خوزستان است كه طي ساليان بلند آن ها را در خود جاي داده است .
سالانه هزاران گردشگر داخلي و خارجي براي ديدن اين آثار به خوزستان سفر مي كنند تا طبيعت بكر و قدمت اين استان كهن را از نزديك مشاهده كنند.
6125 دريافت كننده و انتشار دهنده خبر:سيدبهادر حسيني
منبع:تحقيقات و پژوهش هاي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خوزستان