توانمندی ها و ظرفیت های گردشگری در جرگلان خراسان شمالی

بخش مرزی جرگلان در غرب بجنورد مركز خراسان شمالی با 30 هزار نفر جمعیت تركمن از طایفه های گوگلن، نخورلی، تكه، مورچلی و گركز دارای ثروت های ملی كم نظیری همچون اسب اصیل تركمن، قالی و قالیچه های 2رو و تك روی ابریشمی و پشمی، پرورش كرم ابریشم و دارای فرهنگ غنی با آداب و رسوم خاص، غذاهای محلی، لباس های رنگارنگ تركمنی و... است.
این منطقه دارای مكان های تفریحی و گردشگری فراوانی نیز همچون - پارك جنگلی و تفریحی 'امجكلی اولیا' در انتهای روستای آیری قایه، چشمه ها و مناظر زیبای 'تپه آق درك' با ارتفاع یك هزارو 99 متر در جنوب غربی روستای قره اقاچ محمد نفس چشمه و مناظر زیبای یدی گوز در روستای كرپشلی در نوار مرزی تركمنستان، جنگل های انبوه اطراف تخته باغلق و اطراف روستای دویدخ، آبشار روستای اشتوت بالا، سد زیبای چندیر در اطراف روستاهای علی آباد و دولان و اسمی كه به تازگی آبگیری شده است، اسب اصیل تركمن ، قالی های زیبا، روستای هدف گردشگری و بوم گردی دویدخ وگز از جمله مناطق دیدنی بخش جرگلان محسوب می شود.
دیدنی های طبیعی یك سوی ماجراست و اصل ماجرا در فرهنگ خاص وبومی منطقه است كه دست نخورده باقی مانده و نسل به نسل هم منتقل می شود.
شمار اندك گردشگران خارجی كه از مناظر طبیعی و همچنین بافت قالیچه های 2رو این خطه دیدن كرده اند با اظهار شگفتی از دیدن چنین مناظر گفته اند كه باید چنین مناطقی برای جهانیان شناسانده شود.
فرهنگ زیبای این بخش مرزی را شاید بتوان گفت غیر بومی ها بهتر به تصویر كشیده اند آنجا كه ، خبرنگاری مقیم تهران كه به همراه تور گردشگری به این منطقه سفر كرده در توصیف این سفر گفت: فاصله زمانی رسیدن به منطقه دیدنی جرگلان از فرودگاه بجنورد، در حدود 2 ساعت بود، منطقه دیدنی جرگلان، جایی كه برای من هنوز بعد از گذشت ٦ ماه، دیدنش مثل یك خواب شیرین است.
برای این عكاس، تلاش زنان تركمن در روستا از طلوع تا غروب آفتاب و سنت های زیبایشان كه تعارف كردن 'قورما' (طبخ گوشت گوسفند و تعارف كردن آن به مهمانانشان) به همراه نان محلی كه نشان دهنده بی ریایی مردمان این منطقه بود، جالب ترین تصاویر قابل مشاهده بوده است.
وی با بی نظیر خواندن طبیعت این منطقه گفت: مردم و سبك زندگی آنان،خانه های كاه گلی و سكوت و آرامش همه و همه جذابیت منطقه بكر جرگلان است كه هنوز كمتر كسی آن جا را كشف كرده و دیده است وگفتنی از این منطقه بسیار است.

* دیدگاه های اهالی در توصیف جرگلان وزیبایی های آن
رامین رحمانی یكی از ایده پردازان جوان جرگلان گفت: همه جای جرگلان بسیار عالی است، تنوع آب و هوایی و تنوع فرهنگی زمینه ساز جذب گردشگر است.
وی، امجكلی اولیا، گیدر سن، یدی گوز، بخصوص سد چندیر جرگلان رااز جاذبه های منطقه برشمرد وگفت: اگر زیر ساخت ها در سد چندیر فراهم شود این نقطه، یكی از جذاب ترین مناطق در جذب گردشگر خواهد بود.
وی درخت كاری در اطراف این سد را از ایده هایش برای ایجاد پارك وفضای سبز در این منطقه عنوان كرد وگفت: در حقیقت این برنامه، یك تیر با چند نشان زدن است ودرختكاری در این منطقه، فضای امنی برای پرندگان مهاجر و حیات وحش جرگلان فراهم می كند.
این جوان جرگلانی افزود: با ایجاد كلبه تركمنی(اوبه) در جای جای این پارك می توان در احیای فرهنگ بومی منطقه هم كوشید.
وی برگزاری جشنواره های مختلف بویژه ماهی گیری با قلاب كه طرفداران بسیاری دارد از اقدامات موثر در جذب گردشگر در این سد عنوان كرد و گفت: می توان از اسب های اصیل تركمن برای بردن گردشگران به مناطق گوناگون جرگلان استفاده كرد.
مسئول میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی شهرستان رازوجرگلان هم با بكر و دیدنی خواندن جرگلان گفت: 36 اثر در این شهرستان به ثبت ملی رسیده است كه آخرین مورد مسجد روستای 'قاولقا' جرگلان بود.
قاسم بهادری افزود: این مسجد به دلیل بافت گلی و سنتی و همچنین طراحی جالب آن با نماد شاخ قوچ، سقف و تیرهای چوبی و همچنین استفاده از سجاده هایی با همین نماد كه در نو خود بی نظیر است به ثبت ملی رسیده است.
وی همچنین ادامه داد: بخش جرگلان همچنین بزرگانی پرورانده كه آرامگاه برخی از آن ها همچون حاج مقصود آخوند یزدانی در باغلق، حاج اراز اخوند محمدی در روستای اشرف دره، سید بزرگ در روستای پرسه سو، حاج آنا خوجه ایشان در مزارلق، حاج آتانیاز آخوند در روستای یكه صعود و آتا ایشان محمدی در روستای گركز واقع است.
وی گفت: بخش جرگلان همچنین دارای صنایع دستی قالی 2رو، تك رو،ابریشمی و پشمی ، سوزن دوزی ،تخیه دوزی و لباس های محلی تركمنی است.
این مسئول فرهنگی خراسان شمالی، از قورمه، چكدرمه، بورك، قایش، و نان های محلی تركمنی مانند قوطاب، كلچه، پتیر، قتلمه، چلپك، چاپادی، و شیرینی بشمه به عنوان غذا، نان وشیرینی محلی این منطقه نام برد و گفت: این خوردنی ها در مناسبت های مختلف بویژه نوروز كه معمولا همراه با برگزاری آئین عروسی و جشن های نامزدی است پخت می شود و علاوه بر بجا آوردن آداب و سوم خاص و پخت شیرینی و نان های محلی انجام كشتی گورش و مسابقات اسب دوانی كه از ورزش های رایج این منطقه است برگزار می شود.
وی آئین های عید قربان و فطر را در این منطقه ویژه دانست وگفت: مجالس عروسی در این منطقه به مدت دو تا سه شبانه روز با پخت نان های روغنی محلی، وشیدن لباس های محلی،رسم عروس آوران و طول می كشد كه از دیگر جاذبه هاست.
برخی مكان های دیدنی جرگلان به شرح زیر است:

*امجكلی اولیا
یكی از مناطق بكر و دیدنی جرگلان مكان تفریحی زیبایی بنام ' امجكلی اولیا 'است كه در روستای آیری قایه واقع شده و در این شهرستان دارای اهمیت است.
روستای آیری قایه با 150خانوار و نزدیك 600 نفر جمعیت است كه در نقطه صفر مرزی واقع شده و آخرین روستای جرگلان محسوب می شود.
پارك جنگلی و تفریحی امجكلی اولیای روستای آیری قایه بعد از پاسگاه مرزی این روستا درمیان دره ای زیبا واقع شده است.
این دره زیبا را كوه ها وسخره های بلند و دیدنی احاطه كرده و چشم هر ببینده ای را به خود جذب می كند.
در ظاهر داخل دره كوچك به نظر می رسد اما همین كه پا به دره گذاشته شود به زیبایی آن با انبوهی از درختان انار وانجیر وانگور و زرشك، سنگ های جالب و دیدنی و همچنین گونه های گیاهی و پرندگان مختلف، از جمله كبك كه زیبایی آن را دوچندان كرده مواجه می شویم.
چشمه هایی كه از دل صخره ها جوشیده از دیگر جاذبه های این منطقه است.
نام دیگر این مكان را ' قرق امجك' نیز می گویند، به معنای اینكه از چهل نقطه آن آب در حال چكیدن است و گونه گیاهی جالبی نیز دور چشمه ها را احاطه كرده و زیبایی دوچندان به آن بخشیده است، مردم جرگلان این مكان را مقدس دانسته و به بخاطر مقدس بودن این مكان مردم نذورات وصدقاتشان را به این مكان می آورند و از میوه های آن به عنوان تبرك استفاده می كنند، ضمن اینكه بخاطر مقدس بودن آن زنان نابارور تاب هایی كوچكی نیز بر درختان موجود در آن جا درست كرده و با دعا كردن و خواستن فرزند از خدا، صدقه می دهند.
چشمه های این مكان در تمام فصول سال آب فراوانی دارد و بخصوص در فصل بهار و تابستان چشم انداز و طبیعت آن زیبا و تماشایی است و مردم اینجا هر ساله چندین بار به این مكان برای گردش و تفریح می روند و اوقات خوشی را با خانواده و دوستان سپری می كنند.

*دویدخ
این منطقه همچنین دارای یك روستای هدف گردشگری و یك روستای بوم گردی است.
روستای هدف گردشگری این منطقه روستای دویدخ كه البته بعنوان روستای بوم گردی نیز انتخاب شده است كه دارای بیش از 500 خانوار و2هزار و 500نفر جمعیت است و در جنوب این بخش قرار دارد.
این روستا بخاطر بافت و معماری سنتی كه خانه های آنها كاه گلی و از چوب با ایوان های طولدار است و همچنین بخاطر وجود صنایع دستی بی‌نظیر فرش و قالیچه دورو ابریشمی تركمنی پر آوازه اش در ایران وسایر كشورها نیز بعنوان روستای هدف گردشگری انتخاب شده و تقریبا اكثر مردم این روستا قالی باف هستند.
در این روستا علاوه بر بافت قالی توسط بانوان هنرمند این روستا، صنعتگرانی نیز دارد كه رنگرزی مواد اولیه قالی را در خود روستا انجام می دهند.
این روستا دارای دو اقامتگاه بوم گردی است كه كاملا سنتی تزیین شده و گردشگرانی در آن اقامت می یابند، می توانند از غذای سنتی تركمن ها شامل بورك و چكدرمه و قورمه استفاده كنند.

*گز
یكی دیگر از روستاها دیدنی منطقه جرگلان روستای گز واقع در ورودی بخش جرگلان با 250 خانوار و 1500 نفر جمعیت است.
این روستا بعنوان روستای بوم گردی این بخش انتخاب شده و دارای یك اقامتگاه با زینت های سنتی است.
دلیل انتخاب این روستا به عنوان بوم گردی وجود پارك طبیعی گدرسن با پوشش جنگلی و گیاهی است كه دارای چشمه زلال و همچنین وجود اسب اصیل تركمن در این روستا است كه خانواده یزدانی ها با نگه داری اسب، شرایط استفاده از آن برای گردشگران علاقمند به اسب اصیل تركمن را فراهم كرده اند.

* سد خاكی روستای اسمی
یكی دیگر از مناطق هدف گردشگری سد خاكی روستای اسمی است كه به تازگی آبگیری شده و مورد توجه واقع گردشگران است.
جرگلان منطقه بكر و ناشناخته، جرگلان مهد اسب اصیل تركمن،جرگلان مهد قالی و فرش،جرگلان مهد مهمانوازی و مهمان دوستی و... آماده پذیرایی از تمام گردشگران است.
خراسان شمالی یكی از استان‌های شمال شرق كشور كه درمسیر ترددسالانه میلیون‌ها مسافر و زائر قرار دارد، دارای تفرجگاه‌ها ومناطق زیبایی است، كه چشم هر بیننده ای را به سوی خود خیره می كند.
استان خراسان شمالی از استان‌های تازه تاسیسی است كه با دارا بودن هشت شهرستان و جمعیتی بالغ بر 928 هزار نفر، در مسیر جاده آسیایی قراردارد.
این استان در مردادماه 1383 با تقسیم استان خراسان بزرگ به سه استان خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، از استان خراسان بزرگ جدا شد و با تاسیس این استان و استقرار دستگاه‌های اجرایی مستقل، زمینه‌های رشد و توسعه گردشگری با معرفی مناطق تاریخی، تفریحی و گردشگری فراهم شد.
از میان مراكز مهم تفریحی و گردشگری این استان می‌تواند به تفرجگاه طبیعی بش قارداش، بابا امان و روستای گریوان در مركز استان، روستاهای استاد و خسرویه در شهرستان فاروج، روستای نمونه ملی گردشگری روئین و شهر تاریخی بلقیس در اسفراین، قلعه جلال الدین در گرمه، روستای اسطرخی در شیروان، روستای كاستان ومعبد تاریخی اسپاخو و ده‌ها منطقه دیدنی دیگر در شهرستان مانه و سملقان، زیبایی های راز وجرگلان و... اشاره كرد.
شهرستان راز و جرگلان به مركزیت شهر راز، بخش­های شمال و شمال غربی استان خراسان شمالی را به خود اختصاص داده و از شمال با كشور تركمنستان، از شرق به شهرستان شیروان، از غرب به شهرستان مانه و سملقان و استان گلستان و از جنوب به شهرستان­های بجنورد و مانه و سملقان محدود می­شود.
این شهرستان با گستره حدود 3138 كیلومتر مربع یك شهرو3 بخش دارد.
7187/ 1744/ 6042 گزارش: مرضیه مهربان** انتشاردهنده: سیدحسین قدسی