بهره مندی 45 درصد جمعیت شهرها از خدمات تصفیه خانه فاضلاب

به گزارش ایرنا، بخش آب سازمان ملل متحد، شعار سال 2017 روز جهانی آب در 22 مارس (مصادف با دوم فروردین ماه) را «پساب» اعلام كرد.
به گزارش سازمان مدیریت منابع آب كشور، بر اساس یكی از اهداف توسعه پایدار (SDG) باید تا سال 2030 كیفیت آب را از طریق كاهش آلودگی، به حداقل رساندن پخش مواد شیمیایی و خطرناك، به نصف رساندن سهم پساب های تصفیه نشده و در واقع افزایش توان بازچرخانی و استفاده مجدد ایمن به صورت جهانی بهبود بخشیم.
اكنون در جهان بیش از 80 درصد پساب های تولیدی بدون تصفیه و استفاده مجدد به اكوسیستم رها می‌شوند. در حال حاضر اكثر شهرهای كشورهای در حال توسعه از زیرساخت و منابع مناسبی برای مدیریت پساب ها با روشی موثر و پایدار برخوردار نیستند. فرصت های بهره برداری از پساب ها به عنوان یك منبع، بسیار زیاد است.
پساب های تصفیه شده، منبع مقرون به صرفه و پایدار آب و انرژی، مواد مغذی و سایر مواد بازیافتنی است. هزینه های مدیریت پساب ها تا حد زیادی به واسطه منافع آن در زمینه سلامت انسان ها، توسعه اقتصادی و پایداری محیط زیست و نیز ایجاد فرصت های شغلی جدید و ایجاد مشاغل سبز بیشتر، زیاد است.
تا سال 2030 انتظار می رود تقاضای جهانی برای آب تا 50 درصد رشد داشته باشد كه اكثر آن هم در شهرها خواهد بود. بنابراین به رویكردهای جدید جمع آوری پساب، تصفیه ایمن و مدیریت آنها نیاز مبرم خواهیم داشت.
در مناطق محروم شهری و روستایی كشورهای در حال توسعه بخش عظیمی از پساب ها بطور مستقیم به نزدیكترین زهكش سطحی یا زیرزمینی، گاهی اوقات بدون تصفیه یا با تصفیه خیلی كم تخلیه می شوند.
علاوه بر آن، آب روهای خانگی و فاضلاب انسانی، بیمارستان ها و صنایع وابسته شهری مانند معادن كوچك، اغلب بخش عظیمی از پساب های شیمیایی سمی و دارویی را به داخل سیستم فاضلاب تخلیه می كنند.
آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی از طریق مصرف پساب های تصفیه نشده در كشاورزی یكی از مسائل عمده در بسیاری از كشورهای در حال توسعه است. كشاورزان بطور فزاینده به منابع آب غیرمتعارف پساب ها یا به دلیل مواد مغذی بالای آن و یا عدم دسترسی به منابع آب متعارف روی آورده اند.
اگر از پساب های تصفیه شده استفاده شود، منبع ارزشمندی از نظر آب و مواد مغذی در دسترس خواهد بود كه به امنیت غذایی و آبی و بهبود معیشت مردم كمك می كند و در غیر این صورت امراض مختلف را شایع خواهد كرد.
در همین پیوند، «بهنام وكیلی» مدیر دفتر نظارت بر بهره برداری طرح های فاضلاب كشور در گفت وگو با ایرنا افزود: امروز كمبود منابع آبی كشور با توجه به كاهش بارش ها و برداشت های بی رویه از منابع آبی سطحی و زیرزمینی مشهود است كه همین مساله برنامه ریزی و مدیریت در این زمینه را ضروری می كند.
به گفته این مقام مسئول، یكی از راهكارهای اساسی در این زمینه بازچرخانی آن بخشی از آبهاست كه تبدیل به فاضلاب می شوند تا مجددا آنها را به چرخه مصرف بازگردانیم.
وی بیان داشت: بطور متوسط 70 تا 75 درصد كل مصارف آب خانگی (برای شرب، استحمام، شست و شو و ...) تبدیل به فاضلاب می شود كه بیش از 99.9 درصد آن را آب تشكیل می دهد و می توان با شیوه های تصفیه آنها را مورد استفاده مجدد قرار داد.
وكیلی خاطرنشان كرد: صنعت، فضای سبز، كشاورزی، گردشگری و استفاده در تفرجگاه ها و دریاچه های مصنوعی، بخشی از مصارف پساب ها و فاضلاب های تصفیه شده است و در كشورهای توسعه یافته حتی برای مصارف شرب نیز از ان استفاده می شود؛ موضوعی كه به دلایل شرعی هنوز در ایران جا نیفتاده است.
وی با اشاره به بخش كشاورزی كه بزرگترین مصرف كننده آب كشور است و در آن بخش زیادی از آب به دلیل آبیاری غیراصولی هدر رفته یا تبخیر می شود، اظهار داشت: در صورتی كه بتوان برای كشاورزی و مصارف صنعتی از پساب تصفیه شده استفاده كرد، بازگرداندن 70 درصد منابع آبی مصرف شده كشور امكانپذیر می شود.
مدیر دفتر نظارت بر بهره برداری طرح های فاضلاب كشور با توصیف پساب به «طلای خاكستری»، تصریح كرد: تصفیه خانه ها به دلیل تفاوت استاندارد كیفی آب برای مصارف مختلف، متفاوتند و شاید راحت ترین موارد استفاده از پساب و فاضلاب تصفیه شده در آبیاری درختان صنعتی (برای استفاده از چوب آنها) و درختان غیرمثمر باشد.

** ضریب نفوذ تصفیه خانه های فاضلاب در كشور
وی در ادامه خاطرنشان كرد: اكنون 45 درصد جمعیت شهرها و حدود نیم درصد جمعیت روستاهای كشور تحت پوشش تاسیسات و شبكه های جمع آوری فاضلاب است و توسعه این تاسیسات بویژه در مناطق روستایی با در نظر گرفتن مسائل اجتماعی، صرفه اقتصادی و هزینه های نگهداری آنها انجام می شود.
این مقام مسئول یادآوری كرد: این ضریب نفوذ شامل 286 شهر از مجموع بیش از هزار و 300 شهر كشور است كه به دلیل نیازمندی های موجود، پیشرفت در مناطق شهری از سرعت بالاتری برخوردار بوده است.
وی گفت: امروز تصفیه خانه های فاضلاب در بیش از 40 روستای كشور در مدار بهره برداری است كه با توجه به موقعیت جغرافیایی شان در كنار سدها یا منابع آب، آلودگی آب ها احتمال می رفت؛ این روستاها در استان های تهران، البرز، خراسان شمالی، اصفهان و یزد پراكنده اند.
وكیلی تصریح كرد: تا پایان سال 95 طول شبكه جمع آوری فاضلاب در كشور به بیش از 57 هزار كیلومتر رسید و بیش از 165 تصفیه خانه فاضلاب دیگر نیز در 286 شهر در دست ساخت است كه بتدریج به بهره برداری می رسند.

** مشاركت بخش خصوصی
مدیر دفتر نظارت بر بهره برداری طرح های فاضلاب كشور اظهار كرد: یكی از مشكلات موجود در بخش بهره برداری از تصفیه خانه های فاضلاب، نبود حمیات مالی از طریق ردیف های عمرانی و ملی است، به طوری كه همه اعتبارات مورد استفاده برای بهره برداری و نگهداری از این تاسیسات از منابع جاری شركت ها و درآمدهای داخلی آنها تامین می شود.
وی گفت: مطابق آمارها، ارزش كنونی تاسیسات فاضلاب در مدار بهره برداری كشور بیش از 150 هزار میلیارد ریال است و این حجم ارزشمند از دارایی نیازمند ردیف اعتباری و حمایت ویژه ای است تا متولیان امر بتوانند این تاسیسات را سرپا نگهدارند؛ در غیر این صورت عمر مفیدشان كاهش می یابد.
وكیلی ادامه داد: هرچند بخش خصوصی در حوزه ساخت و توسعه تاسیسات تصفیه پساب و فاضلاب به خوبی ورود كرده، اما در حوزه بهره برداری از آنها خواسته ها و منافعی دارد كه باید تامین شود.
وی یادآور شد: تاكنون برای بازسازی تاسیسات هیچ شیوه ای برای حضور بهتر بخش خصوصی پیش بینی نشده، هرچند در یكی دو سال اخیر بخش خصوصی در تهران، اصفهان، مشهد و اردبیل در بازسازی و ارتقای تصفیه خانه ها و شبكه های فاضلاب ورود كرده است.

** پاییین بودن تعرفه های فروش آب و پساب
این مقام مسئول تصریح كرد: بخش عمده مشكلات در این بخش، مسائل مالی است؛ به طوری كه با منابع مالی دولتی (كه بطور عمده برای ساخت و سازها و توسعه تاسیسات هزینه شده) یا درآمدهای جاری شركت ها (كه وابسته به تعرفه های فروش آب و فاضلاب است) نمی توان كاری از پیش برد.
وی بیان داشت: اكنون متوسط هزینه تولید و تصفیه آب در كشور 13 هزار ریال در هر مترمكعب است كه با یك سوم تا یك چهارم این قیمت (سه هزار و 400 ریال) به دست مردم می رسد.
وكیلی اضافه كرد: در حالی كه تصفیه فاضلاب ها و پساب ها نیز بطور متوسط نزدیك به 10 هزار ریال در هر مترمكعب تمام می شود، اما تعرفه فروش آنها به شركت های آب منطقه ای بین دو تا پنج ریال در هر مترمكعب (و به عبارتی رایگان) است و چنین درآمدهایی تكافوی هزینه های تصفیه خانه ها را نمی دهد.
وی با اشاره به تلاش ها برای واقعی كردن این تعرفه ها، خاطرنشان كرد: وزارت نیرو با بازنگری در برخی از این تعرفه ها، از محل فروش پساب به واحدهای نیروگاهی بخش خصوصی، ذوب آهن اصفهان و ... درآمدزایی كرده است؛ اما هنوز تا حركت به سمت واقعی شدن تعرفه ها فاصله بسیار است.

** اجرای طرح های نمونه تصفیه خانه های فاضلاب در كشور
مدیر دفتر نظارت بر بهره برداری طرح های فاضلاب كشور در ادامه با اشاره به برنامه های اجرایی برای توسعه استفاده از پساب ها در كشور، خاطرنشان كرد: با مشاركت حوزه «آب بدون درآمد» شركت آبفای كشور، ردیف بازچرخانی پساب توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور به صورت آزمایشی فعال شد.
وی ادامه داد: با اختصاص اعتباری بیش از 12 میلیارد ریال از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی و تخصیص اعتباراتی توسط شركت های آبفا، ساخت 6 تصفیه خانه فاضلاب در مقیاس های كوچك به صورت پایلوت و نمونه در هرمزگان، مازندران، یزد، خراسان شمالی و اصفهان در دستور كار قرار گرفته است.
به گفته این مقام مسئول، پساب و فاضلاب تصفیه شده در این تصفیه خانه ها برای مصارفی نظیر آبیاری فضای سبز، فلاش تانك ها و ... بجز شرب در همان محل ها مورد استفاده قرار خواهند گرفت و در عوض، آب چاه های شهرداری ها را در اختیار گرفته و برای مصارف شرب كیفی سازی می شوند.
وی گفت: در صورت موفقیت آمیز بودن این طرح ها (كه برخلاف تصفیه خانه های كنونی كشور كه تصفیه خانه هایی بزرگ واقع در فاصله هفت تا 10 كیلومتری شهرها هستند)، به عنوان كاری شاخص و در راستای پدافند غیرعامل در سایر نقاط كشور و مناطق صنعتی و حتی كشاورزی توسعه خواهد یافت.
وكیلی عنوان داشت: این طرح در اصل برگرفته شده از ژاپن و برخی كشورهای اتحادیه اروپاست كه با وجود پرباران بودن و بی نیازی به استفاده از پساب و فاضلاب، اما برای حفظ منابع آبی و محیط زیست خود آن را در پیش گرفته اند و حتی آن را به مجتمع های آپارتمانی خود تعمیم داده اند.
وی تصریح كرد: با توجه به مصارف سالیانه 6 تا هفت میلیارد مترمكعبی آب در بخش خانگی، 1.3 میلیارد مترمكعب پساب تولیدی از بیش از 160 تصفیه خانه موجود كشور رقمی قابل توجه است.
مدیر دفتر نظارت بر بهره برداری طرح های فاضلاب كشور افزود: اكنون متوسط سرانه مصرف آب كشور 150 لیتر در شبانه روز است كه با ضرب آن در جمعیت حدود 80 میلیونی كشور و آگاهی از تبدیل 70 درصد این آب به فاضلاب، متوجه حجمی قابل توجه می شویم كه در صورت اجرای 100 درصدی شبكه های فاضلاب و افزایش ضریب نفوذ آن می توان این آب استفاده شده را دوباره به چرخه استفاده بازگرداند.

** تصفیه خانه های فاضلاب در دولت یازدهم
وی با اشاره به عملكرد دولت یازدهم در این عرصه، تصریح كرد: در زمان آغاز بكار دولت «تدبیر و امید»، حجم پساب تولیدی از تصفیه خانه ها سالیانه 940 میلیون مترمكعب بود كه در پایان سال 95 به یك میلیارد و 230 میلیون مترمكعب افزایش یافت.
وكیلی ادامه داد: تعداد تصفیه خانه های فاضلاب در مدار بهره برداری در ابتدای دولت یازدهم 144 مورد بود كه اینك به 171 مورد افزایش یافته و به این ترتیب درصد پوشش جمعیت شهری از 38.8 درصد به 45.1 درصد را به دنبال داشته است.
وی یادآوری كرد: طول شبكه های فاضلاب كشور نیز از 47 هزار كیلومتر در آغاز بكار دولت، اكنون به بیش از 57 هزار كیلومتر افزایش یافته است.
به گزارش ایرنا، پیشتر «حمید چیت چیان» وزیر نیرو در گفت وگویی اظهار كرده بود، اهمیت كیفیت آب كمتر از كمبود آن نیست و هرگونه غفلت از آن سلامت و بهداشت جامعه را تهدید می كند.
چیت چیان خاطرنشان كرد: كیفیت پایین آب، بخشی از منابع آبی را از قابلیت استفاده خارج می كند و به مساله كمبود آب دامن می زند.
وی گفت: فاضلاب های شهری و صنعتی، زهاب های كشاورزی دلایل اصلی كاهش كیفیت آب ها هستند كه منابع آبی زیرزمینی و رودخانه ها را آلوده می كنند.
وزیر نیرو یادآوری كرد: گاهی اوقات فاضلاب های صنعتی حاوی برخی فلزات سنگین و عوامل شیمیایی آلوده كننده هستند، بویژه در كشورمان كه استفاده از سموم و كودهای شیمیایی به نسبت زیاد است، با انجام هر بار آبیاری اضافه این سموم و كودها وارد جریان های آب سطحی و زیرسطحی می شود.
به گفته چیت چیان، در دولت یازدهم موضوع كیفیت منابع آبی و محیط زیست در كانون توجه و اولویت قرار گرفته است.
وزیر نیرو تاكید كرد: برای نخستین بار در تاریخ مدیریت منابع آب كشور، برنامه آمایش آب توسط وزارت نیرو تهیه شد كه در آن یكی از توجهات اصلی به مساله آب و محیط زیست بوده است.
به گفته چیت چیان ، اكنون 10.7 میلیارد مترمكعب از مجموع آب های تجدیدپذیر كشور به حیات رودخانه ها و تالاب ها و مصارف زیست محیطی تخصیص یافته و علاوه بر آن موضوع تصفیه خانه ها به شدت در كانون توجهات قرار گرفته است.

برای آگاهی از آخرین اخبار اقتصادی ایران و جهان با كانال اقتصادی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
IRNAeco@
https://t.me/irnaeco
اقتصام ** 3065 *1579* گزارش: محمد ملك دار ** انتشاردهنده:مرضیه فاتحی