به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، جریان شناسی سیاسی ایران را می توان بر اساس تقسیم بندی های متفاوتی دسته بندی كرد. از این رو می توان جریان ها را بر اساس نگرش های اقتصادی، مبانی تئوریك، نگاه سیاسی، ارزشگذاری ها و غیره را مورد بررسی و واكاوی قرار دارد.
خاستگاه دو اصطلاح چپ و راست و همچنین واژه‌های هم‌ردیف آن، مثل چپ روی و راست روی، جناح چپ و جناح راست، ریشه در انقلاب فرانسه و جانب چپ و راست بود كه نمایندگان در آن می نشستند. هر چند به نظر می رسد در برهه هایی واژه ها و اصطلاحاتی همچون چپ و راست با نگرش ها و رویكردهای برخی از جریان های سیاسی كه با این عنوان شناخته می شدند چندان همساز نبود و نمی ساخت.
با این حال در یك نگرش كلی می توان گفت كه دوگانه «چپ و راست» در سراسر دهه 60 پس از یك دوره رقابت در نیمه دوم دهه 70 و آغاز دهه 80 تبدیل به دوگانه «محافظه كار و اصلاح طلب» شد. در اواسط دهه 80 این دوگانه جای خود را به «اصولگرا و اصلاح طلب» داد. با این حال این تمام ماجرا نبود چرا كه در اوایل دهه 90 جریانی با عنوان اعتدال قدرت گرفت كه خود را میانه رو نامید.
با این حال چرخش ها، ریزش ها و رویش هایی را می توان در جریان ها و گروه های سیاسی مشاهده كرد، از این رو بررسی آن ها می تواند چشم اندازی را ارائه كند.
**گذر از چپ سنتی به چپ مدرن
چپ مدرن برخاسته از چپ اسلامی سنتی است. این طیف را می توان به نوعی یك جریان نوپا در عرصه اجتماعی و سیاسی ایران دانست. چپ های مدرن كه اغلب از طیف چپ سنتی تشكیل شده است، پس از سال 68 با حضور در مراكز علمی و دانشگاهی به كار تئوریك، نوآوری و بازنگری روی آورد. در واقع چپ های سنتی كه در مجلس سوم به پیروزی رسیدند اما در مجلس چهارم در انتخابات شكست خوردند و به كارهای فكری روی آورند.
چپ سنتی در دوران افول قدرت و حاشیه‌نشینی پس از اواخر دهه 60 ، چند راهبرد را دنبال كرد. نخست این كه جمع زیادی از نیروهای چپ برای ادامه تحصیلات عالی به دانشگاه‌ها و بسیاری به خارج از كشور عزیمت كردند كه بعد از دوم خرداد 76 نقش اصلی در اداره كشور در دولت، مجلس و شوراها و سایر دستگاه‌ها را بر عهده گرفتند.
راهبرد دوم نظریه‌پردازی بود، به این معنا كه چپ سنتی به تئوری پردازی و نظریه‌سازی نیاز داشت تا بتواند از گذشته خود فاصله گرفته و اعتماد افكار عمومی را به خود جلب كند ، از این رو شروع به نظریه‌پردازی‌های جدید كرد.
راهبرد سوم نیز گسترش فعالیت‌های رسانه‌ای بود. پس چپ های سنتی به تكثر مطبوعات روی آورند. از این رو نشریاتی همچون عصرما، كیان، ایران فردا، آدینه، نگاه نو و... اندیشه‌های چپ مدرن را نشر دادند. راهبرد چهارم نیز انجام كارهای حزبی و تشكیلاتی بود.
این راهبردها به نوعی نشانگر نقشه راهی بود كه چپ های سنتی در گذر به چپ مدرن طی كردند.
** طبقه متوسط و چپ مدرن
اوج حضور و بروز سیاسی چپ های مدرن طی سال های 1376 تا 1384 بود. در این سال ها این جریان سیاسی از دولت تا مجلس و نهاد شوراهای شهر را در اختیار داشتند.
پایگاه اجتماعی چپ مدرن را می توان درطبقات متوسط جدید جست و جو كرد. طبقه متوسطی كه از دل دهك‌های میانی بیرون می‌آید.
از این رو می توان گفت كه چپ های مدرن به نوعی حامل ایده های طبقات متوسط همچون دانشجویان، اقشار مذهبی، بخش‌هایی از روحانیون و روشنفكران مذهبی هستند. سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران، دفتر تحكیم وحدت و جبهه مشاركت را می توان از گروه های منتسب به جریان چپ مدرن دانست.
**نگرش و رویكرد چپ مدرن
در زمینه اقتصادی، چپ مدرن با دولتی شدن صرف امور اقتصادی مخالف است. این جریان به سه بخش تعاونی، خصوصی و دولتی مندرج در قانون اساسی اعتقاد دارد، در حالی كه چپ سنتی از دولتی شدن امور حتی بخش تعاونی بحث می كند.
چپ مدرن در بعد سیاسی نیز به مشاركت سیاسی در غالب نهادهای مدنی و احزاب می نگرد و بیش از سایر طیف ها بر عنصر «جمهوریت» تاكید دارد. همچنین در زمینه سیاست خارجی مهمترین اصول آن ها اصل «تنش زدایی» است. از این رو «گفت و گوی تمدن ها» واژه ای بود كه چپ های مدرن آن را در برابر «تعارض و برخورد تمدن های» «ساموئل هانتینگتون» نظریه پرداز آمریكایی به كار بردند.
**گفتمان چپ مدرن
با گرایش راست مدرن به مساله توسعه اقتصادی و غفلت از توسعه سیاسی، گروه های روشنفكری چپ تلاش كردند تا با بازسازی اندیشه ای توجه جامعه را به خود جلب كنند. گفتمان چپ مدرن از حیث نظری در دوران سازندگی شكل گرفت و این دوره شرایط لازم را برای ظهور این گفتمان فراهم كرد. همچنین در حوزه عملی نیز بحث بر سر انتخاب رئیس جمهوری دوره هفتم باعث فعال شدن جریان روشنفكری و به دنبال آن ظهور و تكوین گفتمان چپ مدرن شد.
همان گونه كه پیشتر گفته شد، نماد قدرت نمایی چپ مدرن، دولت هفتم است كه دوم خرداد 1376 در انتخابات پیروز شد. این دولت با شعار «توسعه سیاسی» پا در عرصه سیاست كشور گذاشت. بدین ترتیب دولت اصلاحات، توسعه سیاسی را جایگزین توسعه اقتصادی دولت كارگزاران ساخت.
نقطه كانونی گفتمان چپ مدرن، توسعه سیاسی بود كه حول آن مفاهیمی همچون «جامعه مدنی»، «قانون»، «تسامح و تساهل» و «آزادی» شكل گرفته اند .
**چپ مدرن و انتخابات
چپ های مدرن تا حدودی در مجلس پنجم موفق كرسی هایی را به دست آوردند اما در مجلس ششم توانستند طیف اكثریت باشند. با این حال اوج قدرت یابی این جریان انتخابات دوره هفتم ریاست جمهوری در سال 1376 بود. این جریان تا سال 1384 قدرت را در دست داشت.
سال 1384جریان چپ مدرن با شكست در انتخابات قدرت را از دست داد اما پس از 8 سال در سال 1392 از گفتمان اعتدال پشتیبانی كرد و گفتمان اعتدال دولت یازدهم را در دست گرفت. به نظر می رسد در انتخابات سال 1396 بار دیگر چپ مدرن به ادامه حمایت از نامزد گفتمان اعتدال بپردازد.
پژوهشم**458**1601**خبرنگار: محمدستاری**انتشاردهنده : شهناز حسنی
تهران- ایرنا- چپ مدرن برخاسته از چپ سنتی است. این طیف را می توان به نوعی یك جریان نوپا در عرصه اجتماعی و سیاسی ایران دانست. توسعه سیاسی نقطه كانونی اندیشه چپ مدرن را شكل می دهد و طبقه متوسط مهمترین پایگاه اجتماعی آن محسوب می شود.
