مدعیانی كه دستاورد دولت یازدهم در شمال غرب كشور را كتمان می كنند - علیرضا فولادی **

این افزایش تراز با وجود كاهش بارندگی ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی سال های اخیر به ثمر رسیده و میزان بارندگی در سال آبی جاری/از اول مهر 95 تاكنون/ حدود 20 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته و 9 درصد نسبت به دراز مدت كاهش یافته است.
قبل از روی كار آمدن دولت روحانی این دریاچه هر ساله حدود 40 سانتیمتر در عین بی توجهی تندروها در دولت های نهم و دهم با كاهش سطح مواجه شده بود اما در سایه تلاش دولتمردان در شهریور 1395 شمسی به مرحله تثبیت آب رسیده است و امروزه ابر بارشی تدبیر را می توان بر فراز این دریاچه تشنه آب مشاهد كرد.
حجم آب دریاچه ارومیه بر اساس نقشه های هوایی و مشاهده میدانی در زمان حاضر پنج برابر شده و از 500 میلیون مترمعكب در دوران بحرانی به حدود 2.5 میلیارد مترمكعب رسیده است؛ اگرچه برای لجبازی منتقدان و مدعیان پایانی نیست.
ستاد احیای دریاچه ارومیه پس از آغاز به كار در سال 1393 شمسی نه تنها بر اساس وعده انتخاباتی دكتر روحانی مبنی بر احیا این دریاچه موفق عمل كرده، بلكه فعالیت های این ستاد در كنار احیای زندگی در شمالغرب كشور، توسعه زیرساخت های بخش كشاورزی را در حوضه آبریز این دریاچه به دنبال داشته است.
ستاد احیای دریاچه ارومیه پس از انجام مطالعات و در سریع ترین زمان ممكن طرح های 44 گانه نهایی و زودبازده برای تثبیت آب دریاچه ارومیه را تدوین و كارهای عملیاتی خود را برای احیای بزرگترین پهنه آبی داخل كشور آغاز كرد.
اجرای طرح انتقال آب از سد كانی سیب، تهیه نقشه های كاداستر، احداث تصفیه خانه برای هدایت پساب ها، احداث كانال های بتنی، اصلاح الگوی كشت، اجرای طرح تجمیع قطره ای، انتقال آب از منبع تا مزرعه با لوله های پلی اتیلنی و لایروبی رودخانه ها تنها بخشی از فعالیت های دولت یازدهم برای احیا دریاچه ارومیه است كه به صورت همزمان توسعه زیرساخت های كشاورزی را در این حوضه به دنبال دارد.
طرح انتقال آب از سد كانی سیب به دریاچه ارومیه از طریق حفر 37 كیلومتر تونل با استفاده از 2 دستگاه مكانیزه / TBM / در سه شیفت كاری در حال اجراست و بر اساس برنامه ریزی ها در سال 1398 شمسی به اتمام می رسد اما در زمان حاضر بیش از هفت كیلومتر از تونل این طرح حفاری شده است.
نقشه كاداستر 120 هزار هكتار از زمین های كشاورزی در حوضه آبریز این دریاچه با 118 میلیارد ریال هزینه و با هدف تهیه بانك اطلاعاتی دقیق برای برنامه ریزی، سیاست گذاری و ساماندهی منابع آب و خاك در این مدت تهیه شده است تا تدبیر بر اساس تحقیق، پیشنیاز علمی برای احیا نگین آبی آذربایجان باشد.
تصفیه خانه گلمان كه عملیات اجرایی آن از سال 1393 شمسی آغاز شده نیز به عنوان یكی از طرح های ستاد احیای دریاچه ارومیه با 12.5 كیلومتر لوله گذاری تا زمان حاضر در مراحل پایانی عملیات اجرایی است تا ضمن كنترل پساب ها و جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی، سالانه 2.5 میلیون مترمعكب آب به دریاچه ارومیه روانه شود.
ستاد احیا دریاچه ارومیه در این مدت 412 كیلومتر كانال بتنی بر روی نهرهای اصلی و فرعی آذربایجان غربی احداث كرده است تا ضمن كاهش هدررفت، انتقال آب بر پیكره دریاچه تسهیل شود.
كشت و ترویج گونه های گیاهی مقاوم در برابر كم آبی و ارقام زودرسی چون كلزا با تاكید بر تغییر الگوی كشت و جایگزینی محصولات با نیاز آبی كمتر به جای محصولات آب بَر نیز یكی از طرح هایی به شمار می رود كه در این مدت مورد توجه جدی قرار گرفته و نتیجه بخش بوده است.
این ستاد تا زمان حاضر طرح تجمیع قطره ای را در 6 هزار و 200 هكتار از اراضی آذربایجان غربی اجرا كرده و تداوم آن در 17 هزار هكتار از باغات حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی 10 سال آینده را برنامه ریزی كرده است.
بر هیمن اساس آذربایجان غربی كه با 59 هزار حلقه چاه ركورددار چاه های غیرمجاز در بین استان های مختلف كشور است، شاهد مسدود شدن یكهزار و 200 حلقه از این چاه ها طی سال های اخیر بوده و آب مورد نیاز كشاورزان این مناطق از طریق یك چاه اصلی تامین شده است.
یكی دیگر از مهمترین مصوبه های این ستاد كاهش 40 درصدی مصرف آب كشاورزی در حوضه آبریز این دریاچه به واسطه انتقال آب با لوله های پلی اتیلنی از منبع تامین تا سر مزرعه است و در سال های 93 و 94 در مجموع 414 كیلومتر عملیات انتقال آب با لوله پلی اتیلن به اجرا درآمده و 12 هزار هكتار از زمین های كشاورزی این استان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، تحت پوشش انتقال آب مدرن قرار گرفته است.
این در حالی است كه در اجرای طرح انتقال آب با لوله پلی اتیلن به ازای هر یكهزار كیلومتر خط انتقال، 30 هزار هكتار از زمین های كشاورزی واقع در حوضه آبریز تحت پوشش قرار می گیرد و در سال گذشته نیز اجرای 700 كیلومتر خط انتقال آب با لوله مطالعه شده است.
ستاد احیا در مدتی كوتاه تمام رودخانه های اصلی حوضه از جمله رودخانه زاب، نازلو چای، باراندوز چای، گدار، سیمینه و زرینه را لایروبی كرده و سر دهنه های اصلی آنها را جهت جلوگیری از هدر رفت آب بسته است تا انتقال آب بر پیكره دریاچه تسهیل شود اما در كنار آن لایروبی رودخانه های حوضه آبریز دریاچه ارومیه نقش اصلی در كاهش خسارت های سیل اخیر در منطقه داشته است.
طرح تشكیل و تجهیز شبكه سنجش منابع آب سطحی و زیرزمینی استان نیز در راستای اجرای مصوبه های ستاد احیای دریاچه ارومیه در زمان حاضر 68 درصد پیشرفت فیزیكی دارد و اقدامی زیربنایی برای برنامه ریزی های بخش كشاورزی در منطقه است.
دریاچه ارومیه در قالب طرح های ستاد احیای دریاچه ارومیه قرار است تا ظرف مدت 10 سال به سطح تراز اكولوژیك خود یعنی یكهزار و 274 متر از سطح آب های آزاد برسد اما تثبیت تراز آب دریاچه در 2 سال نخست فعالیت این ستاد را می توان موفقیتی از جنس تدبیر و امید دانست كه نیازمند تداوم است.
تراز آب دریاچه ارومیه در زمان حاضر به یكهزار و 270 متر و 86 سانتیمتر رسیده است و با عبور از مرحله تثبیت آب این دریاچه و موفقیت دكتر روحانی در انتخابات پیش رو، روند احیای آن به زودی آغاز می شود.
** رئیس مركز ایرنا در آذربایجان غربی
3072