كامبیز نوروزی: صدا وسیما اصل بی طرفی را رعایت كند

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، جولان فضای مجازی و شبكه های اجتماعی در میدان رسانه و اطلاع رسانی، اگرچه در سال های اخیر پررنگ و چشم گیر بوده است اما هنوز به پای اثرگذاری عمیقِ رسانه های سنتی چون صدا وسیما و روزنامه ها نرسیده است. با توجه به این شرایط، به نظر می رسد، رعایت اصل بی طرفی و اطلاع رسانی دقیق و درست از رویدادها و مسائل كشور، از رسالت های اصلی رسانه های پرمخاطبی چون صدا وسیما باشد.
نقد و بررسی رابطه میان دولت یازدهم و صدا وسیما در چهار سال گذشته، موضوع مورد گفت وگوی پژوهشگر ایرنا با « كامبیز نوروزی » حقوقدان، مدرس دانشگاه و روزنامه نگار بود.
نوروزی ضمن اشاره به وضعیت حقوقی صدا وسیما، به بررسی چگونگی رفتار این سازمان در پوشش خبرها و رویدادهای مربوط به دولت پرداخت و در تشریح الگوی مطلوب برای آینده این رابطه رعایت اصل بی طرفی را از سوی سازمان صدا وسیما را در برابر دولت مطرح ساخت.
متن كامل گفت وگو با نوروزی از این قرار است:

** ایرنا: از نظر شما حقوق رسانه ای حاكم بر صدا وسیما دارای چه مولفه هایی است؟ رابطه دولت و این رسانه از این دریچه چگونه تعریف می شود؟
** نوروزی: ساختار حقوقی حاكم بر صدا وسیما از نظر قانونی مستقل است به این معنا كه صدا وسیما یك سازمان مستقل به شمار می رود و جز در حد شورای سیاست گذاری با دولت رابطه دیگری ندارد. از نظر حرفه ای، یك سازمان رسانه ای مانند رادیو و تلویزیون باید مستقل باشد اما این استقلال نه از جنبه حقوقی، بلكه از نظر عملكرد رسانه ای باید صورت پذیرد. سازمان صدا وسیما از نظر حقوقی از دولت مستقل است و دولت نقش حقوقی موثر و تصمیم گیرنده ای نسبت به صدا وسیما ندارد. می توان گفت رابطه دولت با صدا وسیما مانند رابطه سایر بخش ها مانند مجلس با صدا وسیما است.

** ایرنا: با وجود این تعریف، چه رسالتی از نظر اطلاع رسانی حرفه ای بر دوش صدا وسیما است؟
** نوروزی: بخش دیگری از بحث رابطه میان صدا وسیما و دولت را باید در اصول حرفه ای عملكرد این رسانه مورد بررسی و ارزیابی قرار داد به این معنا كه صدا وسیما تا چه اندازه اصل بی طرفی را در عملكرد خبری یا سایر بخش ها رعایت می كند؟ به نظر می رسد تلویزیون در برابر دولت اصل بی طرفی را رعایت نمی كند. بخش های دیگر این سازمان نیز از نظر سیاسی اصل بی طرفی را رعایت نمی كنند. گاهی ممكن است صدا وسیما با سیاست های دولت مستقر همسو باشد كه در این مواقع برخورد این سازمان با زمانی كه با دولت مستقر همسو نیست، تفاوت دارد.
البته نباید فراموش كرد كه انتقاد، حق هر رسانه ای است. هیچ رسانه ای را نمی توان بدون دلیل از حق انتقاد محروم كرد. در برابر، هر دولتی قابل نقد است. چه دولت های پیشین و چه دولت كنونی قابل نقد بوده اند و باید نقد شوند.

** ایرنا: مرز میان نقد و رعایت اصلی بی طرفی كجا قرار دارد و چگونه باید مشخص شود؟ آیا صدا وسیما این اصل را در مواجهه با بازتاب خبرها و رویدادهای مربوط به دولت رعایت می كند؟
** نوروزی: نقد و رعایت اصل بی طرفی دو موضوع جدا از هم هستند. منظور از بی طرفی این است كه آنچه در چارچوب دولت رخ می دهد به طور دقیق و كامل مطرح شده و بازتاب داده شود. اما چه زمانی ممكن است اصل بی طرفی رعایت نشود؟ زمانی كه به عنوان یك رقیب با یك رویداد و موضوع روبه رو شوید چرا كه به طور طبیعی یك رقیب در پی این است تا طرف مقابل خود را ضعیف و ناكارآمد نشان دهد و با چهره ای نه چندان مثبت آن را در جامعه معرفی كند. در این جا است كه اصل بی طرفی از مسیر درست خود خارج می شود. در واقع، اصل بی طرفی در حرفه رسانه در چارچوب سیاست رسانه ای قرار می گیرد و ملاك سنجش تنها یك گزارش یا یك خبر نیست، بلكه باید در سیاست كاری و سیاست خبری اصل بی طرفی را رعایت كرد یا نكرد.
به تصور من، صدا وسیما در روبه رو شدن با دولت اصل بی طرفی را رعایت نمی كند. به ویژه اینكه در صدا وسیمای ایران باید به این نكته توجه كنیم كه سازمان صدا وسیما یك سازمان ملی است و ملی بودن آن، این وظیفه را به شدت تقویت كرده و الزام می بخشد. بنابراین، لازم است تا این رسانه در برخورد با دولت، اصل بی طرفی را به طور كامل رعایت كند.

** ایرنا: در میان هجمه های رسانه ای علیه دولت، وظیفه دولت چیست و چگونه می تواند در برابر نقدهای غیركارشناسانه از خود دفاع كند؟
** نوروزی: دولت یازدهم در طول چهار سال گذشته سیاست رسانه ای حرفه ای و واحد را دنبال نكرده و تیم رسانه ای آقای روحانی دارای عملكرد بسیار قوی نبوده است. همین ضعف سیاست رسانه ای عملا باعث شده تا دولت در فضای رسانه ای مربوط به خود، هیچ ابتكار عملی نداشته باشد در حالی كه اگر سیاست رسانه ای حرفه ای داشته باشد دولت برای بازتاب شرایط خود، می تواند از ابتكار عمل بهره ببرد و بر سیاست رسانه ای سایر رسانه ها، اثر مستقیم بگذارد.
همچنین، ناكارآمدی سیاست رسانه ای دولت باعث می شود تا سیاست رسانه های دیگر بر دولت غلبه كند. برای نمونه، صدا وسیما، نشریات یا سایت های مخالف و منتقد دولت یازدهم، خط های خبری خود را علیه دولت در فضایی كه دولت سیاست رسانه ای ندارد، در پیش می گیرند. در این شرایط، به طور طبیعی در برابر رسانه های دیگر كاملا بازنده خواهد بود.
باید در نظر داشت كه دولت نمی تواند برای سایر رسانه چون صدا وسیما تعیین تكلیف كند اما برای خود كه می تواند. دولت نمی تواند رسانه ای را ملزم به رفتاری كند اما خود را كه می تواند. بنابر این دولت بیش از آنكه درصدد پاسخگویی به انتقادهای غیركارشناسانه باشد، باید در فضای رسانه ای، حرفه ای تر و قوی تر ظاهر شود تا بتواند بر این فضا اثرگذارد. برای نمونه، برجام رویداد بزرگی بود كه لابه لای نبود سیاست های رسانه ای قوی در دولت گم شد و تنها شاهد این بودیم كه رییس جمهوری بیشتر در سخنرانی های خود به این موضوع می پرداخت. پس به طور طبیعی، رسانه های رقیب در این میدان پیروز می شود.

** ایرنا: به وظیفه دولت اشاره كردید. اكنون صدا وسیما با توجه به رعایت اصل بی طرفی، دارای چه وظایفی است یا به عبارت بهتر، الگوی مطلوب برای آینده روابط دولت و صدا وسیما چیست؟
** نوروزی: مهمترین وظیف و رسالت صدا وسیما در این شرایط این است كه نه به خاطر دولت یازدهم و نه به خاطر شخص رییس جمهوری بلكه به خاطر منافع ملی، در رفتار خود به اصول حرفه ای رسانه پایبند باشد. اصول حرفه ای به این معنا است كه صدا وسیما به عنوان یك نهاد ملی باید اصل بی طرفی و اصول خبررسانی حرفه ای را رعایت كند. در رقابت های سیاسی میان طیف های سیاسی كشور بی طرف بماند و خود را از انتساب به یك جریان خاص دور سازد. صدا وسیما باید در شان یك رسانه كه متعلق به همه جامعه است، ظاهر شود و عمل كند.
صدا وسیما نه به دلیل منافع دولت ها، بلكه به دلیل منافع ملی، باید در جهانِ رسانه ای شده امروز حركت كند. رادیو و تلویزیون در فضای رسانه ای جهان جزو اركان امنیت ملی به شمار می روند. باید دقت داشته باشیم زمانی كه رویدادی رخ می دهد، مردم صدای آن را از داخل كشور بشوند و مدیریت افكار عمومی باید در داخل كشور صورت پذیرد. هرچه صدا وسیما به هنگام رویدادها غیرحرفه ای تر عمل كند و به قواعد حرفه ای تن ندهدف مدیریت افكار عمومی به خارج از كشور منتقل می شود و رسانه های رقیب نظام جمهوری اسلامی در خارج، برنده رقابت می شوند. بدون شك و به طور قطع این مسئله با منافع ملی كشور سازگار نیست.

پژوهشم** 9283** 1601**خبرنگار: فرشته ذبیحیان** انتشاردهنده: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.