خاستگاه دنباله سازی آثار سینمایی را می توان دهه 60 میلادی و با تولید فیلم «دكتر نو» و یا به عبارتی سری فیلم های «جیمز باند» دانست كه نظر به استقبال مخاطبان، همچنان می فروشد و قسمت 24 آن سال 2015 بر روی پرده های سینماهای جهان جای گرفت.
در دهه 70 میلادی، فرانسیس فورد كاپولا فیلم ماندگار «پدرخوانده» را ساخت و با ساخت قسمت دوم آن و بعدها قسمت سوم، دنباله سازی سینمایی به امری معمول تبدیل شد و این روند در آثار موفق سینمایی مانند «راكی»، «جنگ ستارگان»، «مدمكس»، «رامبو» و «بیگانگان» شدت گرفت و در سالهای اخیر با «ترمیناتور»، «ماموریت غیر ممكن»، «ارباب حلقه ها»، «هری پاتر»، «سریع و خشن»، «محافظان كهكشان»، «دزدان دریایی كارائیب» به اوج رسید، گرچه باید اذعان داشت كه در مواردی، قسمت های بعدی هرگز نتوانستند مقبولیت و محبوبیت بخش نخست را كسب كنند.
سینمایی ایران نیز از پدیده دنباله سازی بی نصیب نبوده و چراغ این جریان در دهه 80 شمسی با «اخراجی ها» ساخته مسعود ده نمكی روشن شد و استقبال ركوردشكنانه مخاطبان از این فیلم، ده نمكی را ترغیب ساخت كه قسمت های دوم و سوم آن را بسازد، اتفاقی كه این كارگردان برای دیگر ساخته خود یعنی «رسوایی» تكرار كرد.
مرضیه برومند نیز پس از گذشته سال ها از تولید «شهر موشها»، قسمت دوم آن را در سال 1394 اكران كرد و تهمینه میلانی نیز دو گانه «آتش بس» را ساخت.
پرده نقره ای سینماهای ایران این روزها میزبان دو فیلم سینمایی «گشت 2» ساخته سعید سهیلی و «نهنگ عنبر، سلكشن رویا» به كارگردانی سامان مقدم است كه هركدام دنباله بخش های نخست خود هستند و دست بر قضا اولی با گیشه 20 میلیارد تومانی، عنوان پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمایی ایران را كسب كرد و دوم نیز حدود 14 میلیارد تومان فروش داشته است.
شاید اعتنا به همین فروش خیره كننده و یا شاید تبعیت از رویه جذاب دنباله سازی سینمایی، برخی كارگردانان را به ساخت سری دیگر آثار خود متمایل ساخته و نمونه متاخر آن قربان محمدپور از است كه بزودی قسمت دوم تولید «سلام بمبئی» را كلید می زند و اظهارات مسعود كیمیایی است كه اشاره به ساخت «ضیافت 2» داشته است.
خبرنگار حوزه سینمای گروه فرهنگی ایرنا برای بررسی جریان دنباله سازی سینمایی و تاثیرات آن در سینما و جذب مخاطب نظر چند سینماگر را جویا شده كه در پی می آید:
** ضرورت نوآوری در دنباله سازی سینمایی
مهدی صباغ زاده تهیه كننده فیلم سینمایی «ایتالیا ایتالیا» می گوید: فیلم هایی كه تاكنون در قالب دنباله سازی تولید شده اند، در سالن های سینمایی خوب فروش رفته و از لحاظ اقتصادی رونق داشته اند.
وی بر ضرورت نوآوری در دنباله سازی فیلم ها تاكید كرده و ادامه می دهد: صنعت سینمای ایران به نگاه تازه و تكنیك بهتری نیاز دارد و اگر كارگردانی اقدام به تولید فیلم در سری های مختلف می كند، باید از قواعد و اصولی پیروی كند تا به جایگاه سینما لطمه وارد نشود.
صباغ زاده می افزاید: البته با دنباله سازی آثار سینمایی چندان موافق نیستم زیرا هر كارگردانی با جهان بینی خاص خود فیلم می سازد و در هر فیلم، موضوعی به آن اضافه می كند تا مخاطب آن را دوست داشته باشد.
وی دنباله سازی فیلم ها را در رونق اقتصادی سینما موثر دانسته و تصریح می كند: فیلمسازان باید در فیلم هایی كه در بخش های مختلف تولید می كنند، تفكر جدیدی به وجود آورند تا مخاطب علاقه بیشتری برای تماشای فیلم های دنباله دار داشته باشند.
** فیلم های دنباله دار با حساسیت بیشتر ساخته شوند
كارگردان فیلم سینمایی «ناردون» نیز دنباله سازی فیلم ها سینمایی را امری مرسوم در سینمای جهان دانسته و می گوید: دنباله سازی آثار سینمایی ارزشمند به شرط برخورداری از كیفیت بالا به اقتصاد سینمای ایران كمك می كند.
فریدون حسن پور می افزاید: ساخت سری دوم فیلم ها، تجربه ای جهانی است و به خاطر جذابیت و فروش خوب، مخاطبان زیادی را دارد.
وی با اشاره به سه گانه موفق فیلم سینمایی «پدرخوانده» ساخته فرانسیس فورد كاپولا تصریح می كند: فیلمی برای نخستین بار تولید می شود و پس از نمایش فروش خوبی دارد، باید عوامل فیلم با وسواس بیشتری سری دوم آن را بسازند كه ریزش مخاطب نداشته باشد.
حسن پور ادامه می دهد: در واقع فیلم های باكیفیت و ارزشمند كه در سری های مختلف ساخته می شود، اقتصاد سینما را سرپا نگه می دارند، البته باید تهیه كنندگان و كارگردان ها نسبت به تولید سری دوم نوع فیلم ها دقت بیشتری كنند.
به گفته وی، ممكن است فیلمی در بخش اول موفق بوده و فروش خوبی در سالن های سینمایی داشته باشد اما در بخش دوم به دلیل كوتاهی عوامل فیلم، در نوع و محتوا مورد توجه قرار نگیرد كه این موضوع به اقتصاد صنعت سینما ضربه می زند.
كارگردان سریال تلویزیونی «گذر از رنج ها» نیز تصریح می كند: طی دو سه سال اخیر مردم با سینما آشتی كرده اند و فیلم ها فروش میلیاردی داشته اند، پس باید در انتخاب ساخت سری دوم فیلم ها حساسیت بیشتری داشته باشیم تا صنعت سینما زنده و پابرجا بماند.
حسن پور با بیان اینكه در بخش هنر و تجربه نیز فیلم های ارزشمند ساخته می شود، می گوید: كمبود سالن های سینمایی از مشكلات بزرگ و كنونی سینمای ایران است و این موضوع سبب شده بسیاری از فیلم ها دیده نشوند.
وی می افزاید: در حالیكه در آمریكا چهار هزار و 500 سالن سینمایی برای نمایش فیلم ها وجود دارد و یا در كشوری مانند هند، تولید فیلم های خوب اقتصاد سینما را توسعه داده، از این رو ضرورت دارد مسئولان سینمایی كشور نیز اقداماتی در این زمینه انجام دهند.
كارگردان فیلم سینمایی «من و زیبا» خاطرنشان می كند: وجود سالن های سینمایی به اندازه و كافی باعث فروش خوب فیلم ها نیز می شود و باید از این فرصت برای شكوفایی و رونق اقتصادی صنعت سینمای كشور استفاده كرد.
** تولید فیلم های دنباله دار مقرون به صرفه است
شادمهر راستین منتقد و نویسنده سینما نیز می گوید: برای رونق سینمای تجاری ایران مقرون به صرفه تر آن است كه فیلم های دنباله دار ساخته شود.
وی می افزاید: فیلم های دنباله دار كه در صنعت سینمای دنیا نیز مرسوم است، سهم فروش در سینماها را افزایش می دهد.
راستین ادامه می دهد: ضرورت دارد فیلم هایی كه با اقبال عمومی مواجه می شوند از سوی كارگردانها و تهیه كنندگان دنباله دار شوند و این یك روش صنعتی و تجاری سینما است.
نویسنده فیلم سینمایی «به همین سادگی» می گوید: در واقع ساخت فیلم های دنباله دار با یك ایده درست و موضوعی جالب و جذاب به درآمدزایی صنعت سینما كمك بسیاری می كند و حتی سینمای ایران می تواند در این زمینه با سینمای دنیا همسو و همگام باشد.
راستین با بیان اینكه فیلمسازان باید با توجه به نیاز و ذائقه مخاطبان موضوعات را به تصویر و نمایش بكشند، تصریح می كند: اگر فیلمی در سری اول ساخته شد و بازیگر اصلی این فیلم چندان مورد رضایت مخاطب نبود، بهتر است در بخش های مختلف آن بازیگر حذف و دیگری جایگزین شود، زیرا ضرورت ندارد در فیلم های دنباله دار، همواره از یك بازیگر استفاده كرد.
این نویسنده و منتقد سینما می افزاید: فیلم هایی كه عوامانه تر به مخاطب نشان داده می شوند، از لحاظ فروش موفق تر هستند و باید به آن نیز توجه شود.
** دنباله سازی سینمایی با داستان مستقل، خوب و جذاب
كارگردان سریال تلویزیونی «كلاه پهلوی» نیز می گوید: برای دنباله سازی سینمایی، باید داستان مستقل، خوب و كاراكتر جذاب داشت.
ضیاءالدین دری می افزاید: بیش از 40 سال است كه در دنیا فیلم های خوب و موفق در عنوان های 1، 2 و غیره ساخته می شوند و در سینمای ایران نیز باید این اتفاق زودتر می افتاد.
وی با بیان اینكه عوامل تولید باید در نوع داستان فیلم هایی كه در بخش های مختلف ساخته می شوند، دقت بیشتری كنند، می گوید: اكنون شاهدیم فیلم هایی كه در سالن های سینمایی اكران شدند و فروش خوبی نیز داشتند، با ساخت سری دوم دوباره به نمایش در می آیند و این رویداد میان تهیه كنندگان و كارگردان ها مرسوم شده است.
كارگردان سریال تلویزیونی «كیف انگلیسی» تصریح می كند: باید عوامل تولید این گونه فیلم ها درباره مضمون فیلمی كه می سازند، تامل بیشتری كنند، به عنوان مثال در فیلم های «گشت ارشاد» و «گشت 2» تفاوت هایی وجود دارد و موضوعات ربطی به هم نداشتند، فقط بازیگران اصلی به ایفای نقش پرداختند و ممكن است سری سوم این فیلم موفقیتی نداشته باشد.
دری با بیان اینكه باید فیلم های ادامه دار از كاراكتر جذابی برخوردار باشند، اظهار می كند: به عنوان مثال فیلم های «جیمز باند» كه در سری های مختلف ساخته شده، همچنان پس از سالها مخاطبان زیادی دارد و آثار بسیار جذاب و دیدنی هستند.
كارگردان فیلم سینمایی «صاعقه» ادامه می دهد: كارگردان های ما نیز باید از چنین فیلم هایی الگو گرفته و موضوعات خوب و جذاب را در سری های مختلف تبدیل به فیلم كنند و این مساله به رونق اقتصاد سینمای ایران هم كمك زیادی می كند.
دری با بیان اینكه موفقیت گیشه منجر به روند افزایش تولید سینمای كشور می شود، گفت: ضرورت دارد با ساخت سری دوم فیلم ها، قواعد اصولی را رعایت و برای فیلم یك روند داستانی درست ایجاد كنیم تا بتوان بهره برداری از آنها كرد.
كارگردان فیلم سینمایی «باد و شقایق» تاكید می كند: فیلم هایی كه در بخش های مختلف به شكل ناقص و پراكنده تولید می شوند، باعث ریزش مخاطب از سالن های سینمایی شده و خطرآفرین هستند.
دری می افزاید: رسیدن به بازار و فروش خوب در صنعت سینما كار آسانی نیست، باید مخاطب شناسی كرد و برای سینما یك ارزش خاص قائل شد و با داستان جذاب تر و صحنه آرایی بهتر به فروش خوبی نیز دست یافت.
فراهنگ ** 9022 ** گزارش: رقیه نوری * انتشار: امید غیاثوند
تهران - ایرنا - هنر صنعت سینما برای بقا همواره به مخاطب و گیشه تكیه داشته و در این مسیر از تمام ظرفیت های خود از جمله دنباله سازی آثار سینمایی بهره برده است.
